Alþýðublaðið - 31.10.1986, Qupperneq 1

alþýðu-
Ly|
Föstudagur 31. október 1986 210 tbl. 67. árg.
Alvarleg söluskattsmál:
Veitir fjármálaráð-
herra óeðlilegan
greiðslufrest?
Vaxtafrelsið:
Ekkert „big bang
— sagði Geir Hallgrímsson, seðlabankastjóri, aðspurð-
ur um breytingar sem yrði að vænta í kjölfar „vaxtafrels-
is“ bankanna 1. nóvember, er nýju bankalögin taka end-
anlega giidi.
U
Alþýðublaðiö hefur eftir óstað-
festum heimildum, að Veitingahús-
ið Naust hafi, að tilhlutan fjár-
málaráðuneytisins, fengið umtals-
verðan frest á að skila söluskatti í
ríkissjóð, og tollstjóraembættið
hafi ekki getað sinnt eðlilegum inn-
heimtuaðgerðum vegna þess. Al-
þýðublaðið bar þetta undir Snorra
Ólsen í söluskattsdeild í fjármála-
ráðuneytinu og vildi hann ekki tjá
sig um málið, né einstaka þætti þess
og vísaði á Björn Hermannsson
tollstjóra. „Hefurðu leitað eftir
svari við þessu í ráðuneytinu. — Þú
ættir að gera það. Ég get ekki tjáð
mig um þann þátt, þú verður að
spyrja þá að því“, sagði tollstjóri,
þegar blaðið spurði hann hvort ráð-
herra hefði hlutast til vegna sölu-
skattsskulda Nausts.
Alþýðublaðið leitaði aftur til
ráðuneytisins og ræddi við embætt-
ismann sem ekki vildi láta nafns
síns getið.
„Það er viðkvæmt að gefa upp
stöðu einstakra gjaldenda gagnvart
kerfinu. — Slíkt getur þýtt fangelsi,
vatn og brauð í allt að 6 ár“
Sem kunnugt er fékk veitinga-
húsið Naust greiðslustöðvun í sum-
ar. Það gerði að verkum að fyrir-
tækið var ekki aðfarahæft vegna
skulda í nokkra mánuði. Greiðslu-
stöðvun er hins vegar veitt að því til-
skildu að fyrirtæki greiði skuldir
sem stofnað er til meðan á henni
stendur. Samkvæmt heimildum Al-
þýðublaðsins greiddi Naust sölu-
skatt fyrir aðeins einn mánuð á
tímabili greiðslustöðvunarinnar.
Verulegar upphæðir frá fyrrihluta
Framh. á bls. 3
í síðustu viku tóku fimm íslensk
útflutningsfyrirtæki þátt í alþjóð-
legu matvælasýningunni SIAL í
Frakklandi. Þessi fyrirtæki voru
Sölustofnun lagmetis, SÍF, S.H.,
Sambandið og Síldarútvegsnefnd.
Samkvæmt heimildum Alþýðu-
blaðsins kom m.a. fram mikill
áhugi fyrir niðurlögðium kavíar,
sem Sölustofnunin kynnti á
sýningunni. Sem stendur eru ekki
til birgðir hrogna í landinu til að
sinna þeim óskum sem þarna komu
fram. Alþýðublaðið hefur m.a.
sannfrétt að Niðursuðuverksmiðja
K. Jónsson á Akureyri, hafi selt í
vor 1400 tunnur af óunnum hrogn-
„Ég tel að ástandið í peningamál-
um og staða bankanna almennt gefi
ekki tilefni til, að ætla, að um stór-
vægilegar breytingar verði að ræða
þó bankarnir ákveði sjálfir sína
vexti,“ sagði Jóhannes Nordal
seðlabankastjóri á blaðamanna-
fundi í Seðlabankanum í gær er
helstu breytingar varðandi vaxta-
ákvarðanir Seðlabankans voru
kynntar. En 1. nóvember ákveða
viðskiptabankarnir sjálfir vexti á
inn- og útlánum.
„Nei, ég held það verði ekkert
„big bang“, sagði Geir Hallgríms-
son á fundinum. Blaðamaður
spurði hann, hvort þetta ýtti ekki
við þeirri þróun að bönkum fækk-
aði og þeir yrðu stærri. „Ég er þeirr-
ar skoðunar, að bankakerfið verði
skilvirkara og hagkvæmaraþ sagði
Geir, — „Bankarnir munu sjá sér
um úr landi. Talið er að fengist
hefði allt að þrefalt hærra verð fyrir
vöruna fullunna.
„Þetta dæmi sem þú ert að tala
um á sínar eðlilegu skýringarý sagði
Theodór S. Halldórsson fram-
kvæmdastjóri Sölustofnunar lag-
metis í samtali við Alþýðublaðið í
gær. „við reynum að áætla á hverri
vertíð hvað við seljum mikið eitt ár
fram í tímann, þannig að við eigum
nægilegt hráefni. í þessu tilfelli var
um að ræða umfram birgðir, um-
fram sölu, sem voru seldar. Síðan
höfum við á nýrri vertíð, frá mars
fram í júní verið að afla nýs hráefn-
is, nýrra birgða sem unnið verður úr
hag í því að sameinast og verða þess
betur umkomnir að sinna stærri
verkefnumí'
„Ég hef þá trú að bankakerfið
verði viðkvæmara fyrir sveiflum.
Vextir verði betur í takt við verð-
bólgu, til hækkunar eða lækkunar
í samræmi við hanaý sagði Tómas
Árnason. „Jú, til lengri tíma litið
verði bankarnir eflaust færri og
stærri, enda er það í anda þessara
nýju almennu laga um bankastarf-'
semiþ sagði Tómas Árnason að-
spurður.
Seðlabankinn mun áfram ákveða
eigin vexti svo og dráttarvexti bæði
innan innlánsstofnana og utan.
Ráðgert er að endurskoða dráttar-
vexti mánaðarlega og tengja þá al-
mennum útlánsvöxtum. Bankinn
mun einnig gefa mánaðarlega út
upplýsingar um vexti á markaðn-
á næstunnií*
Theodór sagði rétt að mikill
áhugi hefði komið fram fyrir hinni
ýmsu framleiðslu fyrirtækisins.
Sagði hann margt hafa áunnist á
síðustu árum á erlendum mörkuð-
um. Nefndi hann t.d. að fyrir um 10
árum síðan hefðu um 95*% af grá-
sleppuhrognum verið flutt út óunn-
ið. í ár myndu hins vegar 45%
hrognanna verða fullunnin. „Hlut-
ur fullvinnslunnar hefur því aukist
gífurlega mikið siðustu ár og út-
flutningur á kavíar aukist rnikið,"
sagði Theodór S. Halldórsson
framkvæmdastjóri Sölustofnunar
lagmetis.
um, hæstu, lægstu og svo meðal-
vexti. Jóhannes Nordal sagði að
með því móti væri nokkuð við að
miða varðandi, svokallaða breyti-
lega vexti. En oft er tekið fram á
skuldabréfum að miða skuli við
hæstu gildandi vexti. Jóhannes
sagði að nokkur óvissa yrði eflaust
í sambandi við þetta atriði, það er
hvort miða skyidi við hæstu vexti
eða meðalvextina. Dómstólar gætu
þó skorið úr um þetta atriði ef
ágreiningur kæmi upp. Benti hann
einnig á að nauðsynlegt væri að
skilgreina nákvæmlega við hvað
skuli miðað varðandi skuldabréf
eftir 1. nóvember.
Samkvæmt nýju Seðlabankalög-
unum hefur bankinn heimild til að
taka í taumana, að fengnu sam-
þykki ráðherra og getur sett tak-
markanir við vaxtatöku innláns-
stofnana. í lögunum segir að bank-
inn hafi þessa heimild, ef raunvextir
verði hærri en að jafnaði í við-
skiptalöndum íslands eða ef vaxta-
munur verði óhæfilega mikill. Jó-
hannes sagði aðspurður, að það
yrði að koma í Ijós eftir á og meta
hvert tilvik fyrir sig ef kæmi upp.
Hann sagðist hins vegar ekki eiga
von á því, bankarnir sæju sér hag í
því að ekkert færi úr böndum.
Blaðamaður spurði hvernig litið
yrði á samninga sem gerðir yrðu á
„óeðlilegum“, vöxtum, hvort samn-
ingurinn væri sjálfgefið ógildur.
Jóhannes svaraði því til að Iíkast
mundi Seðlabankinn gripa mjög
fljótt inn í, en ef samningar hefðu
verið gerðir myndu þeir líklega
standa.
Nokkuð hefur verið rætt að
bankar hækki hina ýmsu þjónustu-
gjöld í kjölfar laganna. Á blaða-
mannafundinum í Seðlabankanum
kom fram að bankinn telur sig geta
hlutast til varðandi einstaka gjalda-
liði ef þeir fara úr böndunum. Þetta
atriði virðist þó vera nokkuð óljóst,
sem og önnur atriði varðandi fram-
kvæmd á grundvelli laganna á
næstunni.
50% grásleppuhrogna
flutt út óunnin
Málefni fanga á íslandi:
Félagasam tökin VERND:
Málefni fanga í ólestri
— afplánunarstaðir eiga að vera betrunarhús en ekki tugthús
Málefni fanga á íslandi hafa
löngum verið í hinum mesta
ólestri. Forsendurnar fyrir því eru
allnokkrar: Ein er sú að einstakl-
ingur sem gerst hefur brotlegur
við lög samfélagsins á sér að jafn-
aði formælendur fáa, þar sem
aldagamall og löngu úreltur hugs-
anaháttur kveður svo á um að
„glæpamaðurinn eigi að fá á
baukinn“, — eins og það er stund-
um orðað.
Auðvitað er hér á ferðinni þjóð-
hættulegur misskilningur. Af-
plánunarstofnanir fyrir afbrota-
fólk eiga að vera betrunarhús í
þess orðs bestu merkingu, en ekki
þjáningarkompur samkvæmt
uppskrift rannsóknarréttar mið-
alda. Við sem byggjum þetta fá-
menna land höfum hvorki efni á
né nokkurn minnsta rétt til að láta
það henda okkur, að fólk sem
samfélagið neyðist til að ýta til
hliðar um tíma vegna afbrota,
komi út af afplánunarstöðum
verri manneskjur en þegar það fór
þangað inn. Með núverandi fyrir-
komulagi er hins vegar allmikil
hætta á þvi.
í blaðinu Vernd, sem er mál-
gagn fangahjálparinnar, segir í
ritstjórnargrein 3. tbl. 1986 meðal
annars:
„Það er dæmi þess að sumir
hverjir koma verr í stakk búnir út
úr fangelsum til að takast á við líf-
ið, heldur en í öndverðu fyrir af-
plánun. Hún á auðvitað ekki að
vera fótakefli fyrir framtíð. Marg-
ir hverjir koma inn í fangelsin eftir
að hafa verið langan tíma frá
venjulegum störfum — námi eða
vinnu. Það er raunalegt að vita til
þess, að lítið betra taki við, eftir
að menn komast undir „handa-
jaðar“ ríkisvaldsins. Enda þótt
sjá megi viðleitni til betri vega á
undanförnum árum í þessu efni,
þá er enn þörf fyrir að átak verði
gert.
Jóna Gróa Sigurðardóttir, for-
maður Verndar.
„Á Litla-Hrauni gista ólíkir
menn með ólík viðhorf á ólíkum
aldri og með ólíkan bakgrunn. í
refsivörslukerfinu verður að vera
fyrir hendi möguleiki á deildar-
skiptingu. Það getur ekki verið
réttlætanlegt að ægja saman betr-
anlegum mönnum og óforbetran-
legum, sálsjúkum mönnum og
heilbrigðum. Það þarf ekki endi-
lega að ráðast I fjárfrekar nýbygg-
ingar til þess að leysa úr umrædd-
um vandamálum. í landinu eru til
ónýttar byggingar sem nota má til
göfugra hluta“.
Hrafn Pálsson, sérfræðingur í
áfengisvarnarmálum, segir í
ágætri grein í sama tölublaði:
„Allflestir afbrotamenn á ís-
landi eru úr hópi þess unga fólks,
sem ánetjast hefur áfengi og öðr-
um vímuefnum. Hér er oft um að
ræða einstaklinga, sem átt hafa
slaka bakhjarla í uppvextinum og
því ekki verið örvað til jákvæðra
dáða í námi og starfi. Það sannast
á því, að þeir eiga ekki létt með að
fóta sig í lífi og vinnu, enda
reynsla takmörkuð og skólagang-
an lítil.
Það gefur auga leið að fólk í
slíkum sporum á erfitt með að
söðla um og hafa sig upp úr
magnleysi og deyfð til að takast á,
við lífið. Þessu til viðbótar reynist
engin stofnun til í landinu, sem
getur mætt þessum þörfum svo
vel sé. Fangelsin eru gömul og úr-
elt, svo hvorki fangar né starfs-
menn hafa góða aðstöðu.
Hér er sennilega ekki við neinn
að sakast, enda mannlegt að ætla
þeim vandamálin, sem sitja uppi
með þau. Engu að síður verður
þjóðin að mæta hverjum vanda
þó hver hugsi sitt.
Margt af því sem gert er ber vott
um yfirklór, en í annan stað, er
svo margt í gangi, að rugla má
leitandi „sálir“ með of mörgum
tilboðum um leiðir til hjálpar.
Hrafn Púlsson, áfengisvarnarfull-
trúi.
Það myndi örugglega spara ríki
og sveitarfélögum útgjöld, ef
reynt yrði að samræma aðgerðir
þeim til handa, sem hrasað hafa.
í gamla daga var talað um betr-
unarhús og manni fannst eins og
þar hlyti fólk að vera betra en í
sumum öðrum vistarverum. Ef til
vill er það vegna betrunarinnar í
nafninu að þetta virkaði svona já-
kvætt, þó ekki væri öllum ljóst,
hvað í því fólst, og sé það ekki
enn. Auðvitað hafa stofnanir af
þessari gerð lagað sig að þörfum
og ástandi á hverjum stað og
hverjum tíma og vonandi eru það
orð I tíma töluð, að við mættum
fara að hyggja að slíkri stofnun
einmitt núna.
Það var nú í sumar að hugrenn-
ingar varðandi þetta mál tóku að
gera vart við sig í kolli undirritaðs,
þó um nokkurt skeið hafi verið
nokkuð stöðugt hugboð á sama
stað um þörfina fyrir betrunar-
hús. Hús, sem tæki við fólki með
lífsvanda. Þar yrði því kennd und-
irstöðuatriðin í viðurkenndum
leikvenjum samfélagsins og búið
undir starf með námi. Ekki myndi
það saka, að leiðbeinendur á
staðnum væru svo færir, að þeim
tækist einnig að kveikja von og
trú á það góða í tilverunni svona
í leiðinni.
'Framh. á bls. 2