Alþýðublaðið - 16.12.1986, Blaðsíða 2
2
Þriðjudagur 16. desember 1986
'RITSTJQRNABGREIN'
Byggðaröskun
öá vandi, sem nú steðjar að ýmsum byggða-
lögum í dreifbýli landsins, erorðinn svo alvar-
iegur að nauðsynlegt er að gripa til harkalegra
aðgerða, ef koma á i veg fyrir stórfellda byggða-
röskun.
Vegna hinnar miklu þenslu sem verið hefur á
höfuðborgarsvæðinu undanfarin ár, hefur ungt
fólk sótt þangað í stórum stíi í atvinnuleit. Þá
hefur margur maðurinn leitað til höfuðborgar-
innar til að njóta öryggis heilbrigðisþjónustu
og annarrar opinberrar þjónustu, sem margir
byggðakjarnar í dreifbýli fara varhluta af.
M örg atvinnufyrirtæki í dreifbýli hafaátt í um-
talsverðum erfiðleikum og má í þvi sambandi
bendaábyggingafyrirtæki áNorðurlandiog út-
gerð og fiskvinnslu á ýmsum stöðum.
Þetta hefur haft þau áhrif að ungt og dugmik-
ið fólk hefurhorfið ábrott úrdreifbýlinu. Tekjur
sveitarfélaganna hafa minnkað og um leið get-
an til að veita sómasamlega félagslega þjón-
ustu. Þarna skapast vítahringur, sem erfitt er
að brjótast út úr.
'að hefur ekki bætt úr skák hve landbúnaður- verðmæta sem þau skapa fyrir þjóðarheildina.
inn hefur átt við mikla erfiðleika að stríða.
Fólksflótti úr sveitum er staðreynd og minnk-
andi landbúnaðarframleiðsla hefur dregið úr
hvers konar framboði á hráefnum til iðnaðar-
framleiðslu.
A sama tíma og þetta gerist seilist ríkisvaldið
æ dýpra í fjárhirslur sveitarfélaganna, og dreg-
ur úr sjálfstæði þeirra til að hafa áhrif á innri
mál og til að stjórna hvers konar uppbyggingu.
M eginástæðan fyrirþessari þróun erhin póli-
tíska og efnahagslega miðstýring frá Reykja-
vík sem hefur gert að engu raunhæfa byggða-
stefnu. Allt sjálfstæði sveitarfélaganna hefur
verið skert svo rækilega, að engin von er til
þess að þau geti haft verulegt frumkvæði i
nokkru máli.
Allur atvinnurekstur á landsbyggðinni er að
meira eða minna leyti háður ákvarðanatökum
embættismanna, bankastjóra og stjórnmála-
manna, sem meta aðstæður út frá Reykvískum
staðli.
M
örg byggðarlög njóta í litlum mæli þeirra
Fjármunir sogast í peningastofnanir í Reykja-
vik, og landsbyggðin þarf iðulegaað knékrjúpa
til að fáeitthvað af réttmætum hluta sínum aft-
ur.
Þessi þróun er ekki bara hættuleg fyrir lands-
byggðina, hún skapar mörg og alvarleg vanda-
mál í höfuðborginni, eins og skýrt hefur komið
fram í húsnæðismálum og á félagslega svið-
inu.
Effram heldursem horfirmunu enn fleiri flýja
hinar dreifðu byggðir þar sem fólk er nú gert
eignalaust vegna verðfalla á húseignum. Fleiri
og fleiri munu leita skjóls í öryggi hins mið-
stýrða valds sem hefur raskað allri eðlilegri
byggðaþróun í landinu.
r
A þessum vanda verður ekki unninn bugur
fyrr en pólitíska og efnahagslega miðstýring-
arkerfið verður brotið upp í eitt skipti fyrir öll
og sveitarfélögin fái í hendur það vald sem
nauðsynlegt er til að hefja til vegs raunhæfa
byggðastefnu. Sú byggðastefna sem nú er rek-
in, er ekkert annað en orðin tóm.
Jón
er nægileg ástæða til þess að Al-
þýðuflokkurinn nú snýst gegn
frumvarpinu. Þetta er óhæfilega
há prósenta. Við fullyrðum, að
með því að fækka undanþágum,
víkka út skattskyldusviðin, herða
eftirlitið og bæta innheimtu, þá
geti ríkissjóður tryggt sér óbreytt-
ar tekjur af miklu lægri álagn-
ingaprósentu. Reyndar ætti að
miða við að skattprósentan færi
ekki yfir fimmtán prósent.
Á sínum tíma, 1984, staðfesti
ráðuneytið, að ef tekinn væri upp
undanþágulítill söluskattur og
söluskattur af innflutningi inn-
héimtur beint í tolli, þá gæti ríkis-
sjóður gert sér vonir um að ná
sömu tekjum af 12% söluskatts-
álagningu. — 24°/o í virðisauka-
skatti er allt of hátt, mun áfram
verða hvetjandi til undandráttar
og vanskila, hefur of mikil verð-
hækkana áhrif sein cr óaðgengi-
legt miðað við viðleitni stjórn-
valda til að halda verðbólgu í
skefjum og standa við sinn hlut í
kjarasamningum.
í öðru lagi er megingalli á
frumvarpinu, að þar er gert ráð
fyrir breytilegri álagninga-
prósentu eftir atvinnugreinum, en
það er mjög óæskilegt þegar um
er að ræða neysluskatta.
í þriðja lagi, eins og þetta frum-
varp er úr garði gert, má búast við
því, að um verði að ræða verulega
auknar fjárbindingu einkum lít-
illa fyrirtækja í þjónustugreinum
sem áður voru undanþegin sölu-
skatti, sem geti leitt til verðhækk-
unar áhrifa og í sumum valdið
verulegum erfiðleikum á sam-
keppni. Um þetta fylgja engar
greinargerðir og engar tölulegar
upplýsingar þannig að undirbún-
ingsvinnu virðist verulega áfátt.
í fjórða lagi er gert ráð fyrir því
í frumvarpinu, að ríkið afli sér
2.650 milljóna í nýjum tekjum
með þessari háu álagninga-
prósentu. Þessum tekjum á að
verja til hliðarráðstafana, en þess-
ar ráðstafanir eru ekki lögbundn-
ar heldur koma aðeins fram sem
viljayfirlýsing ríkisstjórnar í
greinargerð. Uppistaðan í þessum
hliðarráðstöfunum er stórauknar
niðurgreiðslur á hefðbundnum
landbúnaðarafurðum. Þar með er
búið að eyðileggja höfuðkost
virðisaukaskattsins, sem er sá að
hann á ekki að gera upp á milli at-
vinnugreina og ekki að hafa bein
áhrif á neysluval og þar af leið-
andi verðmyndun og fjárfestinguí;
landinu. Þetta gengur þvert á
nauðsyn þess að draga úr hvatn-
ingu til offramleiðslu í landbún-
aði sem nú er eitt af meiriháttar
vandamálum í þeirri atvinnu-
grein.
í fimmta lagi, þar sem viður-
kennt er af stjórnvöldum að
helstu tekjuöflunartæki ríkis-
sjóðs, bæði tekjuskattur og sölu-
skattur, eru ónýt, þá er að tækni-
legum ástæðum nauðsynlegt að
endurskoða hvort tveggja í heild.
— Vegna þess, að það hlýtur að
ráða miklu um álagningaprósentu
í virðisaukaskatti eða söluskatti
hversu langt verður gengið í þá átt
að lyfta skattfrelsismörkum í
tekjuskatti. M.ö.o. má Iíta á af-
nám tekjuskattsins á laun sem
veigamesta þáttinn i hliðarráð-
stöfunum til þess að bæta upp
verðhækkunaráhrif í virðisauka-
skatti. Þess vegna er ógjörningur
að afgreiða þessi tvö mál í sitt
hvoru lagi, því það verður að
þekkja báðar stærðir. Af þessu
leiðir að vinnubrögð ríkisstjórn-
arinnar við endurskoðun skatta-
málanna eru mjög ámælisverð.
Það liggur ljóst fyrir að það er.
víðtækur stuðningur við virðis-
aukaskatt umfram söluskatt.
Helstu ástæður eru þær að núver-
andi söluskattur hefur uppsöfn-
unaráhrif, þ.e.a.s. hann hefur
form tví- og þrísköttunar og er
óhagstæður fyrir íslenskar sam-
keppnisgreinar. Fyrir utan það, að
hann er ekki hlutlaus. Virðisauka-
skatturinn hefur þessa kosti og
þess vegna þykir mörgum miður,
að ríkisstjórninni skuli hafa tekist
að klúðra svo mjög undirbúningi
og framsetningu málsins og jafn-
vel þeir sem eru tilbúnir til samn-
inga um upptöku virðisauka-
skatts, geta ekki stutt frumvarpið.
Alþýðuflokkurinn hefur verið
til viðræðna um, að virðisauka-
skatturinn leysi söluskatt af hólmi
með mjög afdráttarlausum skil-
yrðum. Og samkvæmt okkar skil-
yrðum yrði að taka þetta frum-
varp til endurskoðunar í heild
sinni og semja það upp á nýtt“,
sagði Jón Baldvin Hannibalsson
formaður Alþýðuflokksins.
Fasteignaverð á nokkrum þéttbýlisstöðum:
Gífurlegur munur á söluverði
Staður 1 F jöldi íbúða Meðal- stærð Út- borgun Sölu- verð Söluv./ ferm. Útb.- hlutf. Hlutf af Rvk
Reykjavík 1107 83,8 m2 1.469 þús 2.072 þús 25.624 kr 70,9% 100
Seltjarnarnes 13 138,3 " 2.648 If 3.885 II 27.656 ii 68,2% 108
Kópavogur 202 86,8" 1.512 II 2.114 II 25.226 ii 71,5% 98
Garðabær 35 141,9 " 2.356 II 3.507 11 25.339 n 67,2% 99
Hafnarfjörður 80 100,1 " 1.650 II 2.250 II 23.162 ii 73,3% 90
Mosfellssveit 25 147,9 " 2.316 II 3.375 11 23.969 it 68,6% 94
Suðurnes 77 106,6 m2 1.354 þús 2.015 þús 19.775 kr 67,2% 77
Isafjörður 20 108,2 " 1.272 II 1.954 II 19.383 it 65,1% 76
Akureyri 163 104,2 " 1.239 II 1.816 II 17.823 ii 68,2% 70
Grindavík 10 141,8 m2 1.454 þús 2.408 þús 17.173 kr 60,4% 67
Borqarnes 14 120,8 " 1.264 II 1.935 II 16.927 ii 65,3% 66
Vestmannaeyjar 20 105,8 " 939 II 1.651 II 16.624 ii 56,9% 65
Hveragerði 5 115,3 " 1.078 II 1.911 11 16.743 tt 56,4% 65
Húsavík 8 134,5 m2 1.517 þús 2.099 þús 16.264 kr 72,6% 63
Selfoss 17 133,5 " 1.464 II 2.128 II 16.151 ti 68,8% 63
Sandgerði 5 89,3 " 1.218 II 2.017 II 15.720 ii 60,4% 61
Akranes 40 105,4 " 1.055 II 1.572 11 15.115 ii 67,1% 59
Fasteignastofnun ríkisins hefur til virðist markaðsverð á höfuð- í fréttabréfi Fasteignamats ríkis
húsnæðis í stærstu sveitarfélögum
landsins. Mestur er munurinn sam-
kvæmt þessum samanburði 83%
miðað við þar sem verðið er hæst, á
Seltjarnarnesi og lægst á Akranesi.
Sé markaösverðið miðað við bygg-
ingarkostnað verður niðurstaðan
hliðstæð en munurinn minni, 57%.
Á því tímabili sem yfirlitin taka
borgarsvæðinu hafa lækkað um
21,5% miðað við byggingarkostn-
að. Utan þess svæðis er lækkun
minni eða nærri 10,3% til jafnaðar.
Samanburðurinn gefur vísbend-
ingu um hvernig fasteignaverð i
Reykjavík og grannsveitarfélögum
helst í hendur. Einnig að verð utan
þess svæðis fylgi líka að einhverju
leyti eigin lögmálum og sé ekki fast-
tengt Reykjavík.
ins er vakin athygli á því hvt
greiðslukjör eru breytileg. Útborg-
un í íbúðir í Reykjavík er um 70,9%,
en hæst er hlutfallið á Húsavík un:
72,6%. Lægsta útborgunarhlutfall-
ið var aftur á móti 56,4% í Hvera-
gerði. Söluverðið á Húsavík oj,
Hveragerði er svipað.
Samanburðurinn sýnir meðal-
verð á tímabilinu október 1985 ti
júní 1986.
V',i )m
Happdrætti
Alþýðuflokksins
Dregið var í Happdrætti Al-
þýðuflokksins hjá borgar-
fógeta 11. des. 1986. Upp
komu eftirtalin númer.
1. 14727
2. 10426
3. 3584
4. 13682
5. 9171
6. 17328
Vinninga skal vitja á Skrif-
stofu Alþýðuflokksins Hverf-
isgötu 8—10. Slmi 29244. '
; , ■■■■1 __
Bókafréttir
LJÓÐAPERLUR
ný hljómplata
KRISTINN SIGMUNDSSON syngur
Jónas Ingimundarson leikur á píanó
LJÓÐAPERLUR nefnist ný hljóm-
plata með söng Kristins Sigmunds-
sonar og píanóleik Jónasar Ingi-
mundarsonar. Það er Bókaútgáfan
Örn og Örlygur sem gefur plötuna
út í tilefni tuttugu ára afmælis síns.
Þetta er þriðja platan með söng
Kristins sem bókaútgáfan sendir frá
sér. Að ósk útgefanda voru valin lög
. til flutnings eftir þrjú íslensk Ijóð-.
skáld, þá Davíð Stefánsfeon; frl
Fagraskógi, Halldór Laxness og
Hannes Hafstein.
Á MISJOFNU ÞRIF-
AST BÖRNIN BEST
Út er komið hjá Erni og Örlygi
fyrsta bindi endurminningar séra
Emils Björnssonar fyrrum frétta-
stjóra Sjónvarps. Nefnist bókin Á
MISJÖFNU ÞRÍFAST BÖRNIN
BEST. Á bókarkápu segir m.a. um
höfundinn og bók hans: „Meistara-
lega samdar sjálfsævisögur skipa
veglegan sess í íslenskum bók-
menntum og sögu og hafa náð
geysimiklum vipsældum. Einkenni
þeirra er meðaj annars: Safarikur
og persónulegur stíll, teprulaus, og
þar með trúverðug, frásögn, óhlífni
við eigið skinn og skáldleg efnistök.
Frásagnarstíllinn er mjög per-
sónulegur, án þess að vera sjálf-
hverfur, rismikill en þó látlaus,
knappur en þó fjölskrúðugur, nær-
göngull og nærfærinn í senn og
magnaður innri spennu. Vílsemi
gætir hvergi, eins og bókartitillinn
raunar bendir til. Þvert á móti skop-
ast höfundur oft að sjálfum sér,
bregður upp broslegu hliðunum á
eigin basli og bardúsi í uppvextin-
um, jafnvel háðkvæði . . . „Eigið
líf og aldarfar" er undirtitill bókar-
innar, enda má segja að saman
flét,tist í frásögninni persónuleg
reynsla og aldarfarslýsing,