Alþýðublaðið - 18.02.1987, Qupperneq 2

2
Miðvikudagur 18. febrúar 1987
RITSTJÓRNA-RGREIN
Aurarnir í buddunni
segja sannleikann
Eitt vinsælasta umræðuefni Þorsteins Páls-
sonar, formanns Sjálfstæðisflokksins, þessa
dagana, er árangur rlkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum. Á fundi í Keflavlk fyrir nokkrum
dögum sagði hann, að rfkisstjórninni hefði tek-
ist að berja verðbólguna niður úr 130% í 10%.
Ekki liðu margir dagar þar til Hagstofa íslands
gaf út fréttatilkynningu um vísitöluframfærslu-
kostnaðar. þar kom fram að undanfarna 3 mán-
uði heföi vísitalan hækkað um 4,8%, sem jafn-
gilti 20,5% verðbólgu á heilu ári. Það er þvl
Ijóst, að formaðurinn verður að gera einhverjar
breytingar á talnaleikjum sínum á næstu fund-
um.
w
Ymsireru þeirrarskoðunar, að verðbreytingar
á fasteignamarkaði f Reykjavík segi talsverða
sögu um raunverulegt þensluástand í þjóðfé-
laginu. Þær fréttir hafa nú verið sagðar af þess-
um markaði, að fasteignaverð hafi hækkað um
40% á síðustu 10 mánuðum. Þessar hækkanir
jafngilda 60% verðbólgu á fasteignamarkaði.
Almenningur kvartar mjög undan því, að verð-
hækkanir á neysluvörum séu meiri en opinber-
artölurgefi til kynna, og aðekki séeins auðvelt
að lifa af laununum og ráðherrar rfkisstjórnar-
innar predika í tíma og ótfma. Þá eru skuldugir
húsbyggjendur harkalega minntir á það, þegar
þeir borga af lánum sfnum, að mikil þensla er
f lánskjaravísitölunni. Þrátt fyrir afborganir,
reynast eftirstöðvar lánsins hærri en þærvoru
fyrir afborgun. Það sér ekki högg á vatni; þvert
á móti.
w
A þetta minnist formaður Sjálfstæðisflokks-
ins ekki f lofræðum sínum um afrek ríkisstjórn-
arinnar. Sannleikurinn er sá, að á lofti eru ýms-
ar blikur í verðbólgumálum. Og það væri mikið
harmsefni ef verðbólgan færi úr böndunum á
nýjan leik. það er einnig misráðið af formanni
Sjálfstæðisflokksins að fara með ónákvæmar
tölur, þegar hann skýrir ástand efnahagsmál-
anna. En talnaleikireru algengirí stjórnmálum,
og vafalaust getur hann látið efnahagssér-
fræðinga sína reikna niður verðbólguna.
En um þetta getur gilt gömul saga frá stjórn-
málafundi f Reykjavík. Hagfróður maður hafði
með tölum sagt fundarmönnum hvernig
ástandið væri frá hans sjónarhóli; líklega held-
ur gott. Þá stóð upp gamall verkamaður og
sagði, að tölur segðu sér ekkert um eigin af-
komu. Hann tók lúna leðurbuddu upp úr vasan-
um, benti á hana og sagði: „Það er hún þessi,
sem segir mér allan sannleikann.”
Þessi saga á vel við núverandi rfkisstjórn og
þann áróður, sem helstu fulltrúar hennar flytja
nú á stjórnmálafundum. Það gagnar lítið að
segja fólki, að það hafi það gott; aldrei betra, ef
fjárhagsleg afkoma þess segir aðra sögu. Vera
má, að fulltrúar rfkisstjórnarinnar tali fyrir
þann hluta þjóðarinnar, sem notið hefur ár-
gæsku til lands og sjávar. Og kannski treysta
þeir því, að sá hópur sé orðinn eitthvað stærri
en hinn, sem Iftur ofan f lúna, tóma buddu.
Það mun koma f Ijós í kosningunum hvort
þjóðin trúirþvf, að rfkisstjórnin hafi fært hinum
vinnandi manni réttmætan skerf af hagnaði
þjóðarbúsins, og hvort hún er yfirleitt á réttri
leið. Þá verða það tölurnar úr heimilisbókhald-
inu sem blíva, en ekki einhverjar tölur, sem eru
búnar til fyrir fulltrúa ríkisstjórnarinnar. Það
verða aurarnir í buddum alþýðuheimilanna,
sem segjasannleikann, þegarupp verðurstað-
ið að loknum kosningum.
Geðhjálp i
sett hvort hann skýrir frá því eða
ekki, — hvort þú ert sjúkur eða
heilbrigður. Þú verður að koma
með það sjálfur og aðeins ef þú
vilt sjálfur. Þarna eru allir rétthá-
ir. Allt sem þarna fer fram byggir
á gagnkvæmri virðingu, það er
aðalatriðið. En það er einmitt það
sem við höfum fundið inn á geð-
sjúkrahúsum að skortir oft á tíð-
um. Viðkomandi er þar alltaf tek-
inn sem sjúkur maður.
Sjálfsvirðing
Þess vegna teljum við það
grundvallaratriði til þess að fólk
geti öðlast heilbrigði, að það njóti
virðingar og geti við það öðlast
sjálfsvirðingu sem er eitt grund-
vallaratriðið í bata. Þess vegna var
þessari fjélagsmiðstöð komið á
fót.
Félagsmiðstöðin tók til starfa
haustið 1982 og var fyrst í Báru-
götu 11. Síðan misstum við það
húsnæði, en fengum þá inni í
Veltusundi 3,b. Það húsnæði er
viðunandi, en vissulega vantar
okkur gott framtíðarhúsnæði.
Þarna er til dæmis slæm aðstaða
fyrir fatlaða.
Þetta starf eins og það er í dag
byggist nær eingöngu á sjálfboða-
liðsvinnu, sem að mestu leyti er
unnið af aðstandendum. Við höf-
um lagt áherslu á að virkja að-
standendur eins og við höfum get-
að og það er yfirleitt mjög auðsótt
mál og aðstandendur eru áhuga-
samir. Einnig höfum við reynt að
fá skjólstæðinga sjálfa til að
ganga inn í það hlutverk að
standa sjálfir fyrir opnu húsi. En
það er þáttur í því að byggja upp
þeirra sjálfsvirðingu.
Samtökin Geðhjálp geta ekki
sjálf boðið upp á læknaþjónustu,
en við getum vísað fólki á lækna
út í bæ sem við mælum sérstak-
lega með. Og í sambandi við
læknaþjónustuna, þar hefur orð-
ið gjörbreyting, t.d. í lyfjagjöf
o.fl. félagsráðgjöf og geðfræði-
legri þjónustu. En engu að síður
er mjög mikil nauðsyn á þessari
starfsemi okkar. Það hefur komið
mjög glöggt í ljós.
15—20%
Við höfum ekki ákveðna tölu
um það hversu margir íslendingar
eiga við geðræn vandamál að
stríða, en það er almennt talið að
15—20% þjóðarinnar Iendi ein-
hvern tímann á lífsleiðinni í þeirri
aðstöðu að þurfa að glíma við
geðrænt vandamál. Allir Ienda
fyrr eða síðar í því að þurfa að
glíma við tilfinningalegt uppnám.
Hvort svo það verður varanlegt
eða ekki, það er mjög misjafnt.
En það sem við erum að tala um
hér er fyrirbrigði sem ristir dýpra
en það. Það eru tilfelli sem fólk á
erfitt með að brjótast út úr af
sjálfsdáðum.
Við höfum fengið örlítinn
stuðning frá Reykjavíkurborg
sem við erum að sjálfsögðu mjög
þakklát fyrir, t.d. fyrir húsaleigu
og núna erum við að vonast eftir
stuðningi félagsmálaráðuneytis-
ins. En til þess að geta rekið opið
hús allan sólarhringinn, sem er al-
ger nauðsyn og er alltaf að koma
betur og betur í ljós, þá þurfum
við aukinn stuðning. Við þurfum
að auka starfsemi okkar verulega
og það er ekki hægt endlaust að
biðja fólk um að gera slíkt kaup-
laust. Þess vegna þurfum við með
einhverjum hætti að útvega fjár-
magn til þess að geta greitt því
gooa tólki laun sem starfar hörð-
um höndum fyrir okkur með
ýmsum hætti.
Við höfum bæði farið þess á
leit við ríki og borg að okkur verði
veittur aukinn stuðningur, en sú
beiðni hefur legið hjá þessum að-
ilum í tvö ár og ekki enn komið
svar við henni. Við erum vissulega
þakklát fyrir þann stuðning sem
við höfum þegar fengið, en hann
er því miður ekki nægur til þess að
hægt sé að halda uppi bráðnauð-
synlegri þjónustu. Það er sem sagt
að verða erfitt að halda lanegur
áfram með því að standa í stað án
þess að verði aukning í þjónust-
unni.
Málin standa þannig i dag að ef
við ekki fáum aukna aðstoð þá er
fyrirsjáanlegt að við verðum að
minnka okkar þjónustu og það
má alls ekki gerast. Ég veit að allir
eru sammála um það sem þekkja
eitthvað til þessara mála“, sagði
Magnús Þorgrímsson, formaður
Geðverndar að lokum.
Einstœð
sem skilaboð til þingheims, að hann
teldi það mjög vafasamt að á Al-
þingi væri flutt slíkt mál.
Þetta mun vera einsdæmi í þing-
sögunni. Hingað til hafa menn
staðið í þeirri trú að um væri að
ræða aðskilnað löggjafarvalds og
dómsvalds, að löggjafinn hlítti ekki
fyrirmælum utanaðkomandi aðila
um lagasetningu sina; að dóms-
valdið túlkaði lög og dæmdi eftir
lögum. Þetta dæmi um samskipti
æðstu handhafa framkvæmdavalds
og dómsvalds er ekkert minna en
reginhneyksli, þótt það virðist að
mestu hafa farið framhjá fjölmiðl-
um.
Þess hefur verið beðið með nokk-
urri eftirvæntingu, hvernig menn
brygðust við frumvarpi Ingvars
Gíslasonar um að Hæstiréttur til-
nefndi í slíka nefnd utanþings-
manna. Sjálfstæðismenn hafa
brugðist við á þann veg, að segja að
samþykkt tillögunnar bæri að túlka
sem vantraust á Sverri Hermanns-
son. það væri því ríkisstjórnar-
spursmál — og varðaði stjórnarslit-
um.
Sýnast hafa orðið miklar deilur
um málsmeðferð.
Nú liggja fyrir Alþingi tvær
þingsályktunartillögur og eitt laga-
frumvarp um málið. Sjálfstæðis-
menn brugðust við frumvarpi Ing-
vars með því að leggja fram frávís-
unartillögu. Rökin fyrir frávísun-
inni eru þau að fræðslustjórinn hafi
þegar stefnt fjármálráðherra vegna
málsins. Málið sé því komið í dóm-
stóla. Það sé því óeðlilegt að Al-
þingi sé að fjalla um málið á með-
an.
Við nánari skoðun standast þessi
mál ekki. Augljós hliðstæða er Ut-
vegsbankamálið. Þá komst þing-
meirihluti sjálfstæðis- og fram-
sóknarmanna að þeirri niðurstöðu,
að flytja á Alþingi frumvarp til laga
um að Hæstiréttur skipaði nefnd
utanþingsmanna til þess að rann-
saka Útvegsbankamálið. Það var
skilmerkilega tekið fram að nefnd-
in ætti ekki að rannsaka þá þætti
málsins sem þegar væru til með-
ferðar innan dómskerfisins. Hins
vegar átti nefndin að rannsaka aðra
þætti málsins sem lutu að stjórn-
sýslu, viðskiptum einstaklinga í
stjórnkerfinu, ábyrgð þeirra og
spurningunni um hagsmunaá-
rekstra.
Tillaga Ingvars er að þessu leyti
alveg hliðstæð. Hann leggur til að
Hæstiréttur skipi nefnd utanþings-
manna. Sú nefnd á ekki að fjalla
um þann þátt málsins sem fræðslu-
stjóri hefur stefnt út af. Hún á ein-
göngu að fjalla um aðra þætti,
þ.e.a.s. stjórnsýsluþætti: Sam-
skiptaörðugleika menntamálaráðu-
neytis og fræðsluyfirvalda nyrðra
og framkvæmd grunnskólalaga.
Með öðrum orðum: Þá þætti sem
beinlínis heyra undir lagasetningu
Alþingis og eftirlit Alþingis með
framkvæmd slíkra laga.
Sjálfur hefur Sverrir Hermanns-
son lýst því yfir með nokkru þjósti
í fjölmiðlum að hann taki ekki við
fyrirskipunum þeirra fyrir norðan.
Hann hefur sagt: Mitt umboð kem-
ur frá Alþingi. Ég beygi mig fyrir
vilja Alþingis.
Það skýtur því skökku við, þegar
flutt er tillaga á Alþingi um að Al-
þingi sinni eftirlitshlutverki sínu
með framkvæmdavaldinu, að þá
rjúka sjálfstæðismenn upp til
handa og fóta og hrópa fyrirfram:
Vantraust, — Eða að málið eigi
undir engum kringumstæðum að
vera á vettvangi Alþingis.
Að því er varðar spurninguna um
vantraust þá eru tvær hliðar á því
máli: Ef sjálfstæðismenn líta á
samþykkt frumvarpsins á Alþingi
sem vantraust á menntamálaráð-
herra, þá hlýtur gagnályktunin að
vera sú að greiði menn atkvæði með
frávísuninni séu þeir um leið að lýsa
einhverju sérstöku trausti á fram-
göngu menntamálaráðherra í mál-
inu. Þetta þýðir að þeir sem ekki
hafa sérstaka ástæðu til traustyfir-
lýsingu á menntamálaráðherra^
gætu valdið misskilningi ef þeir
greiddu frávísuninni atkvæði.
Eftir yfirlýsingu forsætisráð-
herra er ljóst að málið verður að fá
þinglega meðferð. Því verður ekki
trúað fyrirfram að meirihluti AI-
þingis taki við fyrirmælum eða
lagatúlkunum frá forseta Hæsta-
réttar í gegnum sendiboða í gervi
forsætisráðherra. Það er þess vegna
lágmarkskrafa að málið fari til
nefndar. Og að þingnefnd krefji
fyrir sig hina færustu lögfræðinga
til þess að fá botn i það hvort laga-
skýringar fluttar úr ræðustól á Al-
þingi standist.
Hingað til hefur það verið hald
manna að meirihluti þingmanna
Framsóknarflokksins þyrði ekki að
fylgja frumvarpi Ingvars í atkvæða-
greiðslum af ótta við hótanir sjálf-
stæðismanna um stjórnarslit. Á
máli Páls Péturssonar, þingflokks-
formanns, mátti þó ráða að þeir
væru að hugleiða hvort þeir ættu
ekki að manna sig upp í stuðning
við frumvarpið, alla vega fór þing-
flokksformaður fram á frestun at-
kvæðagreiðslu til miðvikudags. Á
göngum Alþingis mátti heyra að
talsvert uppnám væri í röðum
stjórnarliða vegna þessa máls.
Flestir búast þó við því að Fram-
sókn lúffi — eins og fyrri daginn”
sagði Jón Baldvin Hannibalsson.
Hœstiréttur 1
sýslustörf af þessu tagi svo sem
skipun mats- eða rannsóknar-
nefndar sem auk þess er oft ætlað
að fjalla um stórpólitísk mál. Af því
leiðir svo einnig það óheppilega
fordæmi, að dómstólar geti eða
þurfi að grípa inn í starfsemi lög-
gjafans sem er annar sjálfstæður
þáttur ríkisvaldsins og hafa þar
með áhrif á meðferð og framvindu
mála þar|’ sagði Jónatan Þór-
mundsson, prófessor við Lagadeild
Háskólans, í samtali við Alþýðu-
blaðið i gær, aðspurður um þá upp-
ákomu á Alþingi s.l. mánudag, þeg-
ar forsætisráðherra bar þingheimi
þau skilaboð frá forseta Hæstarétt-
ar, að hann teldi það í hæsta máta
óeðlilegt að rétturinn tilnefndi
menn í nefnd til að rannsaka
fræðslustjóramálið þegar Ijóst er
að fræðslustjórinn fjálfur hefur
þegar stefnt fjármálaráðherra
vegna brottvikningar sinnar.
Jónatan Sveinsson, lögmaður
Sturlu Kristjánssonar, sagði í við-
tali við Alþýðublaðið í gær að þetta
mál kæmi ekkert nálægt hans borð-
um. „Ég er að vinna ákveðið lög-
mannsverk og á föstudag í síðustu
viku var ég reiðubúinn að gefa út
stefnu sem ég og gerði. Ég hef enga
aðstöðu til að láta hafa neitt eftir
mér í þessu sambandi og því síður
get ég metið það hvort þarna eru að
verða einhver nánari samskipti milli
dómsvalds, löggjafar- og fram-
kvæmdavalds, en verið hefur!’
FÉLAGSSTARF
Flokksstjórnarmenn
Alþýðuflokksins
Opinn flokksstjórnarfundur verður haldinn í Alþýðuhús-
inu á Akureyri laugardaginn 28. feb. n.k. Fundurinn hefst
kl. 11 f.h.
Dagskrá fundarins verður auglýst síðar.
Formaður Alþýðuflokksins.