Tíminn - 22.07.1967, Blaðsíða 6

TÍMINN
LAUGARDAGUR 22. júlí 1967.
Pólveria er í dag
í dag íieldur pólska þjóðin sína
árlegu þjóðhátíð. Hinn 22. júli
1944 gaf pólska Frelsisráðið út
Manifest og lagði með því grund
völilinn að stofnun Aliþýðulýðveld
isins Póllands.
í Manifesti þessu var í fyrsta
lagi lögð áherzla á sameiningu
þjóðarinnar í baráttunni gegn
Þýzkalandi Hitlers, en Pólland
var þá enn að nokikru hersetið af
þýziku nazistunum. Þá voru í
Manifestinu boðaðar margvísleg
ar og róttækar breytingar á svið
um félagsmála og efnahagsmála,
og síðast en ekki sdst, að stofnað
yrði nýtt pólskt ríki sem byggði á
félags'legu réttlæti.
Það er margt sameiginlegt í
sögu Pólverja og i sögu okkar ís-
lendinga. Báðar þjóðirnar settu
í upphafi á stofn ríki sín um
svipað leyti. Báðar þjóðirnar
glötuðu sjálfstæði sínu og lutu
um aldir erlendri álþján. Báðar
hlutu þjóðirnar sjálfstæði á nýj-
an leik árið 1918.
Fyrstu rituðu heimildirnar um
ti'lveru pólska rí'kisins eru frá ár-
inu 966. Á því ári var kristni í
Iög tekin þar í landi fyrir tilstilli
Miesco I., ríkisstjóra. Sonur hans,
Boleslaw Ohrobry, var krýndur
fyrstur konungur Pólverja, árið
1025.
Um aldir varð Pólland bitbein
voldugra n^ranna, Rússlands í
austri, Austurríkis í suðri og
Prússlands í vestri. Þrívegis
skiptu þessi ríki Póllandi sín í
.slðast árið 1795.
Pólska þjóðin háði sleitulausa
og harða baráttu fyrir því að
öðlast frelsi og sjálfstæði. Mark
verðustu uppreisnir Pólverja voru
gerðar árið 1794, þá undir for-
ustu Tadeusz Koseiusho sem síð
an er þjóðhetja Pólverja, árið
1806, 183(k-1831, 1846, 1848,
1863—1864 og 1905—1907.
Þrátt fyrir áþján og harðæri,
var gengi vísinda, skáldskapar og
lista með allmiklum blóma. Frá
fyrri tímum nægir að nefna í
því sambandi stjórnufræðinginn
og vísindamanninn Nieolaus
(1473—1543) og frá síðari tímum
skáldin Adam Miohiewich (1798-
1855) og Henryk Sienkiewicz
(1846—1916), en hann var sem
kunnugt er höfundur bókarinnar
Quo vadis, sem á sínum tíma var
þýdd á íslenzku og mikið lesin
af íslendingum tónskáldið Fredric
Ghopin (1810—1849) og vísinda
komma Marie Curie-Sklodowska
(1867—1934).
Árið 1939 réðust nazistaherir
Hitlers á Pólland og lögðu það
allt undir sig að fráteknum aust
urhluta landsins, sem Rússar her
námu. Hin nazistiska stjórn lands
ins varð mikil ógnarstjóm. Yfir
sex milljónir manna — eða því
nær fjórði hver íbúi landsins týnd
ust, borgir og bæir voru brenndir
verksmiðjur og orkuver eyðilögð
skógar felldir og kvikfénaði slátr
að.
Á þeim rúmum tvedm áratug
um, sem liðnir eru frá lokum síð
ari heimstjrrjaldarinnar, hefur
mikið verið gert og margt breytzt
í Póllandi. Áður var lénsskipu-
lagið við lýði, þannig voru gífur
lega stór landsvæði í höndum
fárra ætta. Nú hefur landi þessu
verið skipt upp í smærri jarðir,
sem eru í eign bændanna sjálfra,
þeirra sem áður voru leiguliðar.
Stórfelldur iðnaður hefur verið
settur á laggirnar, efnaiðnaður,
vélaiðnaður og skipabyggingar.
Stofnað hefur verið til margvís
legrar félagsuöggjafar til hags-
bóta fyrir allan landslýðinn-
Fjarri fer þó þvi, að lífskjör
í Póllandi séu eins góð og t. d.
á Norðurlöndum. Enn er langt í
land að svo verði, en miðar í
rétta átt.
Ein skýringin á því, að enn hef
ur ekki betur tekizt en raun ber
vitni, er sú að Pólverjar hafa
þurft að leggja hart að sér til
þess að byggja allt það upp, sem
Framhald á bls. 12
húsfreyja, Steinakoti
Vinkona mín, Ingileif Eyjólfs-
dóttir húsfreyja í Steinskoti á
Eyranbakka, er látin, tæpra 82
ára að aldri. Banamein hennar
var aldur og erfiði og sennilega
hæg blæðing inn á heilann. Þess
fór að gæta fyrir fáeinum vikum,
að þessari flugmælsku og glað-
væru búsýslukonu fór að fipast
tungutakið vanta orð í viðræðum
sínum við nágranna og vini.Sumir
ráðlögðu henni þá, að nú skyldi
hún fara að hægja á sér við erfið
isvinnuna, sem hún hafði rækt af
fádæma kappi langa ævi. Það
þýddi nú helzt! Og í fullri alvöru
datt náttúrulega engum kunnug-
um það í hug, að Inga í Steins-
koti færi að setjast í helgan
stein, meðan hún gæti á annað
borð staðið á fótunum. Nei, hún
hægði als ekki á sér vdð bú-
störfin, þó hún fyndi að nú væri
dauðinn kominn í heimsókn til
hennar og búinn að snerta hana
með fingurgómum sínum. Það
er líka hægt að deyja standandi
eins og allir vita. Og ætli hún
hafi ekki tekið undir með Hall-
grími Péturssyni og hugsað með
sér: Komdu sæll þegar þú vilt.
En loks þegar hún átti fáa daga
eftir ólifaða, lét hún tilleiðast að
leggjast inn á sjúkrahúsið á Sel-
fossi og þar dó hún aðfaranótt
fimmtudagsins 13. júlí s. 1. Hún
verður jarðsungin frá Eyrarbakka
kirkju í dag.
Ingileif Eyjólfsdóttir var fædd
15. október árið 1885, að Mýrar-
koti i Grímsnesi. ,,Ég er frá Mýr-
arkoti, eins og stelpan hennar
Selmu Lagerlöf," sagði hún eitt
sinn við mig, og hló við glað-
lega, eins og hennar var vandi.
Þar bjuggu foreldrar hennar, Ey-
jólfur Þorieifsson frá Efsta-Dal í
Laugardal, af S'korrastaðaætt, og
Sólveig Þorleifsdóttir frá Syðri-
Brú Grimsnesi. í föðurætt var
Ingileif náskyld Magnúsi Andrés-
syni frá Gilsbakka, aliþingis-
manni en í móðurættina Þorkeli
Jónssyni dannebrogsmanni frá
Ormsstöðum.
Aldamótaárið var Ingileif
fermd í Klausturhólakirkju, upp-
frædd í Helgakveri af séra Stefáni
Stephensen á Mosfelli. En reikn
ing og skrift hafði Bjarni Eggerts
son frá Vaðnesi kennt henni, og
einnig Sigurjóni bróður hennar.
Þau voru aðeins tvö systkinin.
Vorið sem Ingileif fermdist
fluttust foreldrar hennar að
Torfastöðum í Grafningi, af því
að það var betri jörð en Mýrarkot
ið, hægt að hafa fleiri kýr þar.
Á Torfastöðum áttl fjölskyldan
heima í sjö ár, en þá fluttust for
eldramir með Sigurjón son sinn
til Hafnarfjarðar og byggðu sér
þar hús, þar sem þau bjuggu til
dauðadags, og þar dó Sigurjón
einnig fyrir svona hálfum öðrum
áratug.
En Ingileif varð þeim ekki sam
ferða suður. f fardögum árið 1907
réðist hún sem bústýra til
Framhald á bls. 12.
Halldór Sigurður Jóhannsson
Fyrir nokkrum dögum barst
mér andlátsfregn gamals og góðs
vinar míns, Halldórs Jóhannsson-
ar frá Hofi á Höfðaströnd. Hann
var einn þeirra manna, sem flest-
um og sterkustum böndum eru
tengdir bernsku minni og æsku.
Halldór var fæddur í Grafar-
ósi á Höfðaströnd 12. apríl 1901.
Voru foreldrar hans hjónin Jó-
hann Skúlason og Guðrún Guð-
mundsdóttir. Voru þau um þetta
leyti húsmennskufólk í Grafarósi,
þar sem Jóhann stundaði sjóróðra.
Þau hjón bjuggu við fátækt og
áttu mörg börn.
Halldór missti móður sína á
barnsaldri, og fcvístraðist þá syst-
kinahópurinn. Var það Halldóri
mikil óhamingja, því að hann
lenti á hrakningi, og átti í sum-
um stöðum illa ævi, og bar þess
merki alla sína daga, hver kjör
hans höfðu verið á æskuárunum.
Halldór varð að sjálfsögðu að
vinna fyrir séx hörðum höndum
þegar, er kraftar leyfðu, og hann
dró ekki af sér, en var alla ævi
sístarfandi, svo að vinnudagur
hans var orðinn iangur.
Lengst af var hann vinnumaður
hjá Jóni Jónssyni, mági mínum,
bónda á Hofi á Höfðaströnd, og
hann tók mikilli tryggð við þann
stað og við húsbændur sína og
heimilisfólk.
Hann var á bezta aldri, rúm-
lega hálfþrítugur, þegar hann
kom að Hofi. Þrátt fyrir óblíð
lífskjör í uppvexti var hann
glaðlyndur og harðduglegur og
skarpur til allra verka, en framar
öllu var hann trúr og hollur hús-
bændum sínum. Hann átti mörg
og góð handtök við umbætur á
jörðinni og fjárgæzlu og var hinn
nýtasti maður til allra starfa i
sveit og við sjó.
Okkur börnunum, sem ólumst
upp með honum var hann kær
vinur og félagi, og ræktarsemi
hang var ætíð hin sama, þó að
leiðir skildust að mestu.
Þegar Jón á Hofi hætti bú
skap, keypti Halldór sér lítið hús
í Hofsósi og bjó þar, en tíður
gestur var hann þó á Hofi alla
tíð, og í rauninni fannst mér
hann alltaf eiga þar heima.
Þó að forsjónin veitti Halldóri
hvorki gull né græna skóga í
lífinu, var hann þó ríkur af
mannkostum sínum. Hann vann
vel og dyggilega í sínum verka-
hring og var alla ævi miklu frem-
ur veitandi en þiggjandi. Hann
vann sér traust og vináttu allra,
sem honum kynntust og þeirra
mest, sem þekktu hann bezt.
Sporin okkar lágu víða saman
í gamla daga. Þau eru nú að vísu
horfin, en eftir eru minningar
um góðan dreng og um góðar
stundir, sem hugurinn dvelur við,
minningar u;n mann, sem gerði
um'hverfi barnsins tryggt og frið
samt. Aldrei verða slíkar gjafir
fullþakkaðar.
Að leiðarlokum vil ég vegna
systur minnar. Sigurlínu, og móð-
ur minnar og alirar fjölskyldunn
ar frá Hofi, þakka Halldóri góða
sam'fylgd og tryggð. sem aídrei
brást, hvort sem með eða móti
blés.
Hvíli hann í Gu'ðs friði.
Andrés Björnsson.
MINNING
Ingileif Eyjólfsdóttir