Tíminn - 20.08.1967, Blaðsíða 5

5
SUNNUDAGUR 20. ágást 1967.
TfMINN
Sjötíu og fimm ára í dag:
Jón Ágúst Eiríksson
fyrrv. skipstjóri Súgandafírði
Þöð ar talað um hraðann á
vorum dögum, öllu’ fleygir fram,
sem fcaUað er. Breytingar og bylt-
ingar enu svo örar, að á morgun
stendur ekki steinn ytfir steini,
þar sem ívera fcynslóðarinnar
er í dag. Þriðja kynslóð 20. ald-
arinnar, sem nú er vaxin úr grasi,
sd, sem á að bera uppi heill og
'framtíð þessa lands fram yfir
aldamótin 2000, sér aldamótin síð
ustu í mikilli fjarlægð. Þó er
það svo, að enn eru á ferli og
í fullu fjöri, fjölmargir, sem hafa
lifað og munað hinar geysilegu'
ibreytingar í þj óðlffinu frá því
tfyrir aldamótin 1900 og til þessa
dags.
Það er tyllidagur eins þessara
manna í dag, Jóns Ág. Eiríksson-
ar, fyrnverandi skipstjóra í Súg-
andafirði, en hann er nú sjötíu
og fimm ára.
Jón hefur verið bundinn sjón-
om, svo að segja allt sitt líf, og
mætti. því við þetta tækifæri minn
ast þeirra breytinga, sem orðið
hafa á hans sviðum og hann hef-
ur meira eða minna tekið þátt i.
Á barnsárum hans er róið á
tiskimiðin eftir björginni. Þá eru
mffli 3 og 4 þásund áraskip í
landim.’ og sótt á grunnmið yfir-
leitt. En „sá grái var utar“ og
þQskipin eru keypt til landsins.
Þau sigla á hin yztu mið og
verða fengsæl. En um það bil,
sem Jón Eiríksson er að byrja
sjómennsku sína, og ræðst ný-
fermdur drengux á stótu frá ísa-
firði þá er verið að setja fyrsta
mótorinn í róðraskip á íslandi,
og það gerizt á ísafirði. Á næstu
árum koma botnvörpungar og á
árati.’gunum milli 1910—1920
verður algför breyting á fisk-
veiðiflota iandsmanna: áraskip-
in hverfa úr sögunni og þiiskip-
in týna tölunni, svo að heita má
að veiðar landsmanna séu ein-
göngu stundaðar í botnvörpung-
uifi og mótorskipum.
Svo sem minnst var á, byrjaði
Jón sjómennsku skömmu eftir
ferminguna. Því næst hóf hann
róðra á mótorbátum frá Súganda-
firði, fyrst sem háseti, en hóf
ungur formennsku. Var hann í
fyrstiu á 6—8 tonna bátum, en
réðist síðan í það að kaupa stærri
skip og var síðan skip.stjórnar-
maður ,í nokkra áratugi. Hann var
mikill sjósóknari og ágætur afla-
maður. Þótti gott með honum
að vera. Var hann því nœr hólfa
öld á sjónum þar til hann varð
fyrir áfalli og heilsa hans bilaði
fyrir nokkrum árum.
Jón Agúst er fæddur að Stað,
Súgandafirði 20. ágúst 1892, en
þar bjuggu þá foreldtrar hans
Guðfinna Danielsdóttir. og Eirík-
ux Egi'lsson skipstjóri. Hann er
tyíkvæntur. Fyrri kona hans var
Ólafía Hallbjar<l ardóttir, en hún
lézt eftir fárra daga samibúð
iþeirra. Síðari kona hans er Þuríð
ur Kristjánsdóttir, aif kunnum
vestfirzkum ættum. Voru' foreldr-
ar hennar Anna Guðmundsdóttir
og Kristján Bjarni Guðmundsson
er lengst a.f áttu heima á Flat-
eyri. Þuríður er mikilhæf kona
og ágætlega gefin. Hefur hjóna-
band þeirra verið hið farsæiasta.
Eiga þau þrjú börn: Edda, gdft
Ástvaldi Stefánssyni málara-
meistara í Reykjavik, Ólafía
fóstra í Reykjavík, og Eiríkur,
sem er skipstjóralærður og hefur
verið stýrimaður og skipstjóri á
togurum ' og vélskipum, kvæntur
R.uth Sigurbjömsdóttur.
Þessi göfugu hjón eru bæði
runnin úr vestfirzkum jarðvegi,
af góðum og traustum stofnum.
Jón Eiríksson hefur ekkd látið
mikið á sér bera út fyrir sitt
svið á vettvangi starfsins, en
hann hefur í hvívetna verið
tiraustur maður, hygginn og til-
löguigóður, og aldrei níðst á því,
sem honum hefur verið til trúað.
Sá, sem þetta ritar, var háseti
undir stjórn Jóns, hér fyrr á ár-
um. Með honum var gott að vera
á sjónum. Það gat hvarflað að
deigum háseta, að stundum væri
nóg siglt. Og minnist ég þess
eitt sinn, er við vorum úti af
Hornströndum, og ekki var leng-
ur fiskifært, að við sigldum á
Mími gamla í hvítu sædrifi og
sauð hrönnin á bæði borð. En
hver skyldi hafa orð á þvi eða
hrópa æðruorð, þar sem Jón
Eiríksson hélt um stýristaumana,
— enda renndi hann sdðar ör-
uggur inn á Bornavík. Það hef-
ur alltaf mátt treysta Jóni Ei-
rfkssyni.
G.M.M.
I HLJÓMLEIKASAL
! GÓÐIR GESTIR
Árið 1930 var mikið um að
vera á íslandi Alþingishátiö-
in var í undirlbúningi og í
sambandi við hana vöknuðu
mörg vandamál sem leysa
þurfti. Að finna þann mann
er stjórnað gæti tónlist, var
alls ekki vandalaust. Ungur
austurríkism aður Dr. Franz
Mixa tók þá að sér þessa for
usta og 'gerði það með þeirri
viljafestu ' og ósérhlífni sem
áitti eftir að koma í góðar
þarfir er hann réðst sem kenn
ari að hinum nýstofnaða 'Tón-
listarskóla, — Dr. Mixa var
góður og strangur kennari en
jafnframt frábœr uppalandi í
tónlist á mjög breiðum grund-
velli.
Það var því mjög ánœgju-
legt að heyra þau hjónin Her
thu Töpper og Dr. Franz" Mixa
flytja úrval þeirra ljóða, sem
honum var svo umhugað um
að yrðu nemendum hans nán-
ir kunningjar. Hertha Töpper
er svo þekkt söngkona að ó-
þarfi er að kynna hana ljóða-
vinum. Hin þykka mezzo-sop
ranrödd hennar á sér djúp-
stæða töfra, sem sameina sann
an skilning. á efni ljóðs og af-
burða smekk í túlfcun. — Tján
ing söngkonunnar á efni „Frau
enliebe und leben (Schu-
mann) var ógleymanleg, og í
lokaerindinu „Nun hast ‘du
mir“, leiddi söngkonan hlust-
anda á vit þeirra töfra, sem
einungis stærstu listakonum er
fært. — Ljóð Hugo Wolf áttu
sína töfra í túllkun hennar, en
þó var eins og Brahms væri
söngkonunni • sérlega nákom-
inn, enda túlkun hennar í
„Wie Mólödien Zieth" inoi-
leg svo að af bar. Undirleikur
Dr. Mixa á þessu ljóðakvöldi
sýndi hin föstu persMiulegu
tök hans á hljóðfærinu. Leið-
sögn hans var hins dygga
fylgdarmanns, sem á efni ljóðs
og tóna þess að raunveru'leg-
um sálufélaga.
Söngur og. samleikur þeirra
hjóna Herthu. Töpper og Dr.
Fr. Mixa var sannur og fág-
aður og slík síðsumarkvöld-
stund uppbyggileg og vel þeg-
in. — Tónlistarfélagið hefir
cxft fengið orð í eyra fyrir
efnisskrár, en þegar vel er
gjört skal ekki kyrr.t liggja.
Sú efnisskrá er þessum tón-
leibum fylgdi og Björn Franz
son hafði með höndum haft
þýðingu á var til ánægju og
skilningsauka.
Sem ein úr hópi nenenda
Dr. Mixa þakka ég þeim hjón-
um ógleymanlegan ljóðaflutn-
ing á ágústkveldi og býð þau
velkomin til íslands.
Unnur Amórsdóttir.
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR
Elli-vikan
sÞetta er í fljótu bragði furðu
leg fyrirsögn. Er nú ellin orð-
in aðeins ein vika?
Nei, það er annað, sem átt
er við. Hlvernig er hægt að
taka eina viku sérstaklega t-d.
í safnaðanstarfi til að hugsa
um gamla fólkið, gleðfja það
eða aðsitoða á einihvern hátt.
Auðvitað hefur flest eða allt
öreytzt til batnaðar hina síðari
áratugi. Óteljandi eru þau
vandamál, sem eru úr sögunni
vegna hinna félagslegu um-
bóta, trygginga, ellilauna og
styriktar.fjár, sem n-ú er út-
hliutað til flestra „sem ekki
megna sjálfum sér í sinni neyð
að bjarga“.
EUilheimilin taka við flest-
um, en þó ekkj öllum, fyrr
eða sáðar, sem vantar frænd-
styrk eða aðstæður til hjálpar,
eftdr að örmegni og úrræða-
leysi þrengja að.
En þótt elliheimilin hýsi
marga, þá fjölgar gömlu fólki
með hverju ári í hlutffalli við
bið yngra, því að nú ná miklu'
fleiri en áður hóum aldni.
Og svo er önnur þróun
þessara miála og hún býsna
góð, sem stefnir að því að
sem faestir fari á elliheimili,
heldur sé öldruðu fóliki gert
mögulegt að vera sem allra
lengst á eigin heimdlum og á
eigin vegum.
Þannig líður þvá bezt. Þann
ig er það frjálsast og ánægðast
og þannig notast kraftar þess
sem lengst til starfs bæði fyrir
það sjiálft og þess nánustu. En
starfsgleðin er ein helzta ham-
ingja aldraðs fólks. Á elli-
heimilum eru oft erfiðar að-
stæður til að nýta vinnukraft
vistfólks, þótt einihver sé. Og
íðjulausum verður tíminn bæðd
langur og leiður.
En eitt getur hið opinbera
aldrei veitt, hvorki með styrkj
um eða á hælum. Og þetta eina
felst í orðinu: Persónul. umönn
un. Og það væri satt að segja
raunalegt, ef sá skilningur yrði
almennur, að ekkert sé né
þurffi fyrir það fólk að gjöra,
sem hefur nægilegt styrktarfé
sér til framdréttar.
Ekkert fjiármagn, ekkert
ópersónulegt framlag sótt á
skrifstofur hinna ýmsu trygg-
ingastofnana getur komið sem
upipbót fyrir persónulega um
önnun. Hún verkar allt öðru-
vísi, vfcrmir. gleður.
Og með þetta í huga, kom
fram hugmyndin um elli-vik-
una. Og víða erlendis t-d. i
Danmör.ku er sú hugmynd
komin ■ framkvæmd fyrir
mörgum áratugum, og aldrei
látið ái' falla úr svo að ekkert
sé gert fyrir þá öldruðu og
einstæðu þessa viku, sem þeim
er helguð í safnaðarstarfinu
Það eru fyrst og fremsí
heimsóknir. Alltaf er eitthvað
af öldruðu fólki, sem annaö
hvort á engin börn eða börn
in koma sjaldan í heimsókn
til af einhverjum ástæðum
Þetta fólk gleðst innilega aí
stuttum hlýlegum heimsókn-
Það má færa því smágjafir,
blóm, kökur eða eitthvað, sem
því kemur vel af fatnaði. En
það er líka hægt að koma
allslaus, skrafa eða lesa stund-
arkorn.
Húshjálp eða hreingcrning
getur oft komið sér vel, eða
þá að mála stofuna, eldhúsið
eða gluggana, gera við það,
sem aflaga hefur farið eða
koma biluðum hlutum í við-
gerð.
Vinua í garðinum er pá
einnig mikilverð t.d. fyrir öldr
uð hjón, sem hafa verið lasin
um tíma og því orðið sein
fyrir með garðinn sinn. Það
var kannski einmitt þetta, sem
vaktd fyrir þeim, sem fyrstir
áttu hugmyndina um EUi-vik-
una í Danmörku, og þess
vegna var hún, valin og er
enn fyrista vikan í júnímánuði.
Stutt bílfcrð um borgina eða
nágrennið eða kannski í heim
sókn til kunningja og vina.
Kaíffihlé á leiðinni einhvers á
vel völdum stað „gj'örir þá
mikla lukku“ jafnveí þótt ekki
sé um veizlu að ræða.
Lengri hópferðir koma
að sjólfsögðu einnig til greina.
En þær eru annars heilt fyrir-
taeki, sem þurfa alveg sérstak-
an undirbúning og skipulag,
þótt sjálfsagt sé að minna á
þær hér sem einn þátt þess,
sem gera mætti að meginþætti
ellivikurfn-ar.
Það mætti einnig taka fram
að ferðir fyrir eldra fólk mega
ekki vera langar né á vond-
um vegum. Bezt er að fara vel
undirbúnar hálfsdagsferðir
Heildagsferðir má því aðeins
fara, að stanzað sé á leiðinm
og hvílzt við heppilegar að
stœður yfir matarborði eða
kaffilbolia.
Hvíldar- eða hressingarviku
fyrir aldraða má einnig nefna
hér, þar sem fenginn er sév
stakur dvalarstaður í fögru og
friðsælu umhverfi til ánægju
og hressingar fyrir eldra fólk
S'érstaklega konur.
Fólkið, sem tekur þátt i þess
háttar dvöl verður þó helzt að
vera sœmilega heilsugott og
sjálfbjarga, annars er því hætt
við að þola ekki breytingu frá
daglegum háttum og fer þá
verr en skyldi.
Ellivikan, hvað svo sem gert
er, þarf að vera vel undirbú-
in fyrirfram. Sérhver verður
að fá það verkefni, sem bezt
hæfir aðstæðum og hæfileikum.'
Og einnig er nauðsynlegt að
athuga vel. hverjum beri 'helzt
að veita hjálp eða aðstoð og
hvað sé heppilcgast að gera
fyrir hvern einstakling.
‘. Það er þvi þörf á góðu. og
samtaka fólki til starfa
og skipulagningar og velja
heppilegan árstíma.
Safnaðarheimilið á hverjum
stað eða við hverja kirkju er
sjálfsögð miðstöð til að veita
upplýsingar og alla fyrir-
greiðslu.
Árelíus Níelsson.