Alþýðublaðið - 20.04.1988, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 20. apríl 1988
filHnBUDIl
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Umsjónarmaður
helgasblaðs:
Blaöamenn:
Dreifingarstjóri:
Setning og umbrot:
Prentun:
Blaö hf.
Flákon Hákonarson
Ingólfur Margeirsson
Kristján Þorvaldsson
Þorlákur Helgason
Haukur Holm, Ingibjörg Árnadóttir, Ómar
Friðriksson, og Sigriöur Þrúður Stefánsdóttir.
Þórdís Þórisdóttir
Filmur og prent, Ármúla 38.
Blaðaprent hf., Síðumúla 12.
Áskriftarsiminn er 681866.
Dreifingarsími um helgar: 18490
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði. í lausasölu 50 kr. eintakið virka daga, 60
kr. um helgar.
GAMLA DEYFINGAR-
SPRAUTAN EÐA
NÝJAR LEIÐIR?
w
Astandið í efnahagsmálum þjóðarinnar hefur valdið
áhyggjum margra landsmanna. Það er Ijóst að efnahags-
málin eru ekki í viðunandi ástandi; viðskiptahallinn orðinn
verulegur, skuldasöfnun erlendis vex, verðbólgan vofir yf-
ir og rekstrarstaða ýmissa atvinnugreina er orðin afar
þung. Ástæðurnar fyrir versnandi efnahagsástandi eru
margþættar. Miklar framkvæmdir hafa verið innanlands
sem skapað hefur mikla eftirspurn eftir lánsfé sem aftur
leiðirtil hárra raunvaxta. Nýjar lánsleiðireins og svonefnd
kaupleiga (leasing) sem felur í sér beina fjárfestingu inn-
anlands fyrir erlent lánsfé. Jafnframt hefur hinn óhefti
fjármögnunarmarkaður, svonefndi grái markaður, fengið
að leika lausum hala framhjá hefðbundnum innlánsstofn-
unum. Góðærið virðist liðið hjá. En meginskýringuna á
erfiðri stöðu efnahagsmála er að finna í samtengingu
atvinnuvegaog ríkissjóðs. Hvernig máþað vera, að íslend-
ingar, þrátt fyrirmiklarþjóðartekjurog góðæri, þurfasí og
æ að sannreyna sömu staðreyndir ár eftir ár, áratug eftir
áratug? Verðbólga, halli á viðskiptum við útlönd, skulda-
söfnun erlendis. Þessi plata er leikin fyrir landslýð með
jöfnu millibili. Og yfirleitt er gripið til sömu aðferðanna;
gengisfellingar, aðhaldi í þjóðarútgjöldum eða hreinnar
haftastefnu. Aðalatvinnugreinar þjóðarinnar eru á fram-
færi ríkissjóðs að mestu eðaöllu leyti. Landbúnaðurinn er
nú orðinn viðurkenndur sem stærsti bagginn á ríkisút-
gjaldakerfinu. Þangað renna svimandi uþphæðir á ári
hverju, annað hvort beint á fjárlögum eða í dulargervi nið-
urgreiðslna, uppbóta, sjóðsstyrkja, og svo framvegis.
Sömu sögu er að segja um sjávarútveginn. Ríkisforsjár-
kerfið hefur útbúið ranglátt kvótakerfi sem deilir upp
veiðisvæðum og skiptir útgerðarmönnum og sjómönnum
í sægreifa og sjávarniðursetninga. Sölukerfið er einnig
ríkismiðstýrt og útflutningsleyfi á ísfiski háð ákvörðunum
utanríkisráðuneytisins. Atvinnuvegir í klakaböndum ríkis-
forsjár hafa leitt til stöðnunar í atvinnulífi þjóðarinnar.
Stór hluti ríkisútgjalda rennur til andvana atvinnulifs og
framleiðslu sem fyrirfram er dauðadæmd á markaði eins
og landbúnaðarafurðir eru að stórum hluta. Á sama tíma
heimta staðnaðar atvinnugreinar æ meira fé úr ríkissjóði
til að standa undir rekstri og vera samkeppnishæfar. Þeir
fjármunir skila sér því ekki til alþýðunnar í formi betra vel-
ferðarkerfis heldur brenna uþþ á báli ríkisstyrktarkerfis
atvinnuveganna. Ríkiskassinn er þvi iðulega galtómur
þegar greipar atvinnulífsins hafa sópast um hann. En
vandinn ereinnig sá, að þærgjaldeyristekjursem fyrst og
fremst skapast vegna sjávarútvegsins, hverfa eins og
dögg fyrirsólu í fjárfestingarævintýrunum á höfuðborgar-
svæðinu. Þannig skilar landsbyggðin inn mestu af gjald-
eyristekjum þjóðarinnar en íbúar höfuðborgarinnar eyða
þeim í gegndarlausum fjárfestingum í innflutningi og
steinsteypuhöllum.
Vandinn er að rjúfa þennan vítahring. Gengisfelling og
hliðaraðgerðir henni fylgjandi leysa lítinn vanda til fram-
búóar en virka aðeins sem deyfingarsprauta í skamman
tíma. Lausnin hlýtur miklu frekar að felast í endurskipu-
lagningu atvinnuveganna; í uppbyggingu á nýjum atvinnu-
greinum og niðurlagningu áóarðbærum og ríkisstyrktum
atvinnuvegum. Þessi leið krefst pólitísks hugrekkis og
það er sþurning hvort þor í þessa veru sé að finna í ís-
lenskum stjórnmálum í dag, eðahvort ráðandi stjórnmála-
öfl seilist enn aftur í gömlu deyfingarsprautuna, gengis-
fellinguna.
ÖNNUR SJÓNA RMIÐ
ODDUR Ólafsson, aðstoð-
arritsjóri Tímans hefur verið
tiður gestur i þessum dálk-
um, enda maðurinn vel ritfær
og hittir einatt naglann á höf-
uðið. Og ekki bregst honum
bogalistin í gær, þegar hann
ritar hugleiðingu um hið nýja
hlutverk Magnúsar L. Sveins-
sonar sem byltingarleiðtoga.
Lesum:
„En þegar neyöin er stærst
er hjálpin næst. Þegar laun-
þegahreyfingin var nær öll
buin að semja að undirlagi
vinstri sinnaðra foringja
sinna og ekki annað sýnt en
að láglaunaður vinnufriður
mundi haldast tókst prólitarí-
atinu loks að magna upp
leiðtoga sem hefur alia burði
til að segja auðvaldinu strið
á hendur og sækja rétt hinna
vinnandi stétta í greipar arð-
ræningjanna.
Magnús L. Sveinsson, for-
maður Verslunarmannafélags
Reykjavíkur, er að vísu tvisvar
búinn að skrifa upp á tikar-
lega kjarasamninga fyrir lið
sitt, en umbjóðendur hans
felldu jafnoft og hafa nú
fengið foringja sínum digurt
verkfallsvopni í hendur og
heimtað aö hann berji dug-
lega á andstæðingunum sem
hafa yfir hinum drottnandi
auð aö ráða.
Er nú forseti borgarráðs
kominn i fylkingarbrjóst i
stéttarbaráttunni og er leiö-
togi hinna arðrændu og
undirokuðu. Landssamtök
verslunarfólks hafa einnig
fylkt sér að baki Magnúsi’
Augu allrar verkalýðshreyf-
ingarinnar mæna nú til for-
seta borgarstjórnar Reykja-
víkur þvi að ef honum tekst
að beygja auðvaldið undir
vilja sinn og tryggja umbjóð-
endum sínum umtalsverðar
kjarabætur, er ekkert líklegra
en að hann sprengi alla þá
samninga sem vinstri leið-
togarnir eru búnir að þröngva
upp á sín félög, og allt fari i
bál og brand og háheilaga
verkalýðsbaráttu á nýjan leik.
Örlögin hafa hagað því svo
að hinn nýi gúrú stéttabarátt-
unnar gegnir einhverju
ábyrgðarmesta og virðu-
legasta embætti sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur yfir
að ráða. Og viðsemjendur
hans eru ekki af verri endan-
um, sjálft viðskiptaveldið i
allri sinni offjármögnuðu
dýrö.
í Magnúsi L. Sveinssyni
kristallast sú hugsjón að
Sjálfstæðisflokkurinn sé
flokkur allra stétta, en ekki
liggur Ijóst fyrir hvernig allar
stéttir eiga að rúmast í einni
og sömu persónunni.
Hvað um það, hörð átök
eru framundan á vinnumark-
aði þar sem liðsoddar íhalds-
ins hafa lagt undir sig allan
leikvöllinn en allar vinstri
kempurnar eru utan vallar og
hafa ekki hugmynd um hver
dæmdi þær úr leik.“
Þaö er eiginlega spurning
hvort Magnús L. Sveinsson
ætti ekki að fara fram á
launahækkun í þessu nýja,
erfiða og tímafreka hlutverki
sínu.
ER hægt aö byggja brú milli
A-flokkanna? Þessari spurn-
ingu er nú æ oftar varpaö
fram. Síðast í Þjóöviljanum í
gær. Sá sem spyr er Gestur
Guðmundsson félagsfræö-
ingur. Hann skrifar:
„Þaö hefur oft torveldaö
samstarf A-flokkanna að á
milli einstaklinga í forystu
þeirra hefur verið arfgeng
andúð. Ungir sósialistar voru
jafnan aldir upp í fyrirlitningu
á svikurum eins og Stefáni
Jóhanni og Guðmundi í.
Guðmundssyni, en krata-
drengjunum var tamið að líta
á þá Einar og Brynjólf sem
Magnús L.: Nýr byltingarleiötogi
fæddur.
slæga útsendara hins
rússneska fjanda. Þessi ill-
indi virðast ætla að erfast
eins og landamerkjadeilur og
hrepparígur, og sennilega
þarf þriðja flokkinn til að
hægt sé að setja þessi illindi
niður og skoða af skynsemi
hvar menn eru sammála og
hvar ósammála. Kvennalist-
inn er eflaust vel fallinn til
þess, með sínum jarðbundna
og málefnalega stíl.“
Þetta eru athyglisverð
sjónarmiö. Meö þessu er
Gestur óbeint aó segja að
Kvennalistinn gæti oróið for-
ystuafl stjórnmálasamtaka á
vinstri kantinum og oröiö
eins konar sættandi móöir
götustrákanna í A-flokkunum.
En síðar í greininni víkur
Gestur aö þeim vanda sem
hann telur mestan í samein-
ingu A-flokkanna, nefnilega
efnahagsmálin. Gestur skrif-
ar:
„Sósialistaflokkur og Al-
þýðubandalag hafa frá því á
striðsárum lagt meginkapp á
aö efla undirstöðuatvinnu-
vegi þjóöarinnar, fiskveiðar,
fiskvinnslu og iðnað. Kratar
höfðu hins vegar fremur veik-
burða efnahags- og atvinnu-
stefnu fram að Viðreisnar-
stjórninni, en þá tóku þeir
upp þá stefnu að minnka
höft og efla markaðinn, en «
grípa jafnframt til félagslegra
aðgerða til að hamla móti
neikvæðum áhrifum slíkrar
stefnu á kjör láglaunafólks.
Grundvallarhugsun beggja
flokka er í vissum skilningi
sú sama, að stækka kökuna
og skapa þannig tækifæri á
bættum lífskjörum. Leiðirnar
eru hins vegar ólíkar.
Báöir flokkar ættu að geta
viðurkennt nú að þeir eru
komnir i ógöngur pg verða að
leita nýrra leiða. „íslensk
atvinnustefna" Alþýðubanda-
lagsins hefur átt þátt í offjár-
festingum og óhagkvæmu
skipulagi frumframleiðslu-
greinanna. „Viðskiptafrelsiö“
sem alþýðuflokksmenn hafa
unnið að með sjálfstæðis-
mönnum, hefur hins vegar
kallað yfir þjóðina offjárfest-
ingu og gegndarlaust bruðl í
verslun og aukið enn á mis-
skiptingu þjóðartekna. Mis-
skiptingin er reyndar orðin
með þeim formerkjum að
aröur manna af störfum
þeirra er nánast í réttu hlut-
falli við það, hversu óarðbær
þau eru.
Það er ekki nóg með það
að markaðshyggjan ráði al-
fariö í Sjálfstæðisflokki og
Alþýðuflokki, heldur hefur
hún eflst i Alþýðubandalag-
inu lika. Þessu fólki gleymist
oft aö frjáls markaður getur
ekki þrifist á mörgum sviðum
hins smávaxna og dreifða ís-
lenska efnahagslifs nema i
skrumskældri mynd. Lítið er
um það að samkeppni leiði til
kostnaðarlækkunar en þeim
mun meira um hitt að „frels-
ið“ sé notað til að hækka
álagningu. Þegar samkeppn-
in nær að gegna hreinsunar-
hluterki sínu, verður það
oftar en ekki til þess að heilu
byggðarlögin verða bjargar-
laus. „Frjálsar hreyfingar
markaðarins" verða heldur
marklítill bókstafur þegar
menn hafa bundið eigur sínar
i atvinnutækjum og íbúöar-
húsnæði í afskekktum
byggðarlögum. Á vinnu-
markaði birtist frelsið og
hrun verkalýðsbaráttunnar i
því að launþegar skiptast
upp i vel borgað sérhæft fólk
og illa borgað, almennt
vinnuafl."
Og lokaorð Gests verða
þessi:
„Atvinnu- og efnahags-
stefna sem tekur mið af þörf-
um fólksins, þarf að byggjast
á góðri stjórnun og skipu-
lagningu. Afkvæmi offjárfest-
inganna þarf að grisja á þjóð-
hagslega hagkvæman hátt
en ekki í gegnum duttlunga
markaðarins. Þó er sjálfsagt
að láta markaðinn vinna, þar
sem hann er besta verkfæriö,
og það væri kannski mátu-
legt á verslunina að láta sam-
keppnina hreinsa til í offjár-
festingum þar, eftir að laun
verslunarmanna hafa veriö
gerð mannsæmandi, svo aö
samkeppnin verði háð á raun-
hæfum grundvelli.
Bættri stjórnun í efnahags-
og atvinnumálum þarf að
fylgja stóraukið lýðræði.
Gefa þarf almenningi kost á
að kynna sér og ræða áætl-
anir og afleiðingar þeirra, og
tryggja þarf margháttuð áhrif
hans i gegnum sveitarstjórn-
ir, almennar atkvæðagreiðsl-
ur, fundarhöld og virkt að-
hald að þeim sem bera
ábyrgð á slíkum áætlunum.
Aðalatriðið er að greitt verði
úr núverandi vanda með viða-
miklum og vel unnum að-
geröum, sem taka mið af þvi
að jafna lifskjör í landinu. Um
þetta markmið ættu A-flokk-
arnir og Kvennalistinn að
geta sameinast þegar þeim
verður Ijóst að það dugar
ekkert einfalt hókus pókus í
efnahagsmálum."
Og þá er bara spurningin
hvort hókus-pókus dugi í
samvinnu A-flokkanna og
Kvennalistans.
Hákon Hákonarson
NÝR FRANI-
KVÆMDASTJÓRI
ALÞÝÐUBLADSINS
Hákon Hákonarson hefur
f.o.m. 18. apríl þ.m. tekið við
starfi framkvæmdastjóra Al-
þýöublaðsins. Hákon er
fæddur áriö 1952 og hefur
unniö aö markaðsmálum
undanfarin 15 ár. Hákon var
ráðinn framkvæmdastjóri
Helgarpóstsins 1984 og hefur
gegnt því starfi fram aö þess-
um tíma.
Alþýðublaðiö óskar nýjum
framkvæmdastjóra velfarnað-
ar í starfi og kveður um leið
Valdimar Jóhannesson sem
gegnt hefur starfi fram-
kvæmdastjóra blaðsins
undanfarin 3 ár og óskar hon-
um velfarnaðar á nýjum
starfsvettvangi.