Alþýðublaðið - 17.12.1988, Blaðsíða 19

Laugardagur 17. desember 1988
19
ÞEGAR ENGIN SJALFS-
BLEKKING ER EFTIR
íslenskir utangarðsunglingar
— vitnisburður úr samtimanum
Sigurður Á. Friðþjófsson skrúði
160 blaðsíður
For/agið
Verð: 2.475 kr.
„Ég hef fjórum sinnum fariö á
fylliri. Seinast um síðustu áramót.
Það var meira helvítis ruglið. Það
fór alveg með mig. Það var svo slig-
andi að ég gat ekki verið heima og
þurfti að fara í Rauða kross húsið til
þess að ná áttum.
Mér finnst erfitt að rifja þetta
upp. Ég hafði látið kaupa fyrir mig
flösku. Ég blandaði á pepsíflösku
og á meðan við horfðum á ára-
mótaskaupið heima sturtaði ég um
fjórðungi úr flöskunni í mig. Þegar
skaupið var búið bannaði mamma
ntér að fara í bæinn en ég laumaðist
út um svaladyrnar og fór niður tré-
stiga. Ég tók leigubíl til Reykjavík-
ur. Það seinasta sem ég man var að
ég var að ganga niður Laugaveginn.
Síðan man ég bara glefsur.
Ég var í fínum sparibuxum og
peysu sem ég hafði fengið í jóla-
gjöf. Þegar ég vaknaði í Steininum
var ég allur útældur. Ég vissi strax
hvar ég var og fékk sjokk. Ég kall-
aði á verðina, en þeir sögðu nrér að
það væri verið að vinna i niínu máli.
Hálftíma seinna hringdi ég aftur og
þá var mér hleypt út. Ég var leiddur
fyrir mann sem sagði nrér að ég
væri mættur fyrir Sakadómi
Reykjavíkur. Hann sagði mér að
þeir hefðu vitni að því sem hefði
gerst og að það þýddi ekkert fyrir
mig að þræta, auk þess væri ég
skorinn á höndum. Hann sagði að
ég gæti valið milli þess að sitja inni
í fjóra daga eða greiða sjö þúsund
króna sekt. Ég vissi að sæti ég inni
í fjóra daga myndi ég algjörlega
brotna niður. Það kont í Ijós að ég
átti að hafa brotið rúðu í Lands-
bankanunt á Laugaveginum. Ég
gekk þar framhjá þegar mér var
sleppt og sá að rúðan var brotin.
Sennilega braut ég rúðuna sjálfur.
Mig rámar í fjóra krakka, sem voru
þarna þegar ég réðst á rúðuna,
þrjár stelpur og einn strák. Mér
þykir verst að ég þekki þessa kt;ak‘ka
ekki og að ég get átt á hfettu að
mæta þeim. Það þykir mér alýjtflega
óþægilegt.
Þegar ég kom heim skipti ég um
föt og fór með mömmu í jólaboð.
Mér leið mjög illa og að lokum yfir-
gaf ég samkvæmið og fór í Rauða
kross húsið. Þaðan hringdi ég í
mömmu og sagði henni frá þessu.
Henni varð mjög illa við.
Stelpumálin hafa gengið ömur-
lega hjá mér. í vetur reyndi ég við
steipu en hún var á föstu. Ég tók
það mjög nærri mér. Tók það sent
persónulega móðgun og óttaðist að
allir ntyndu gera grin að mér. Eitt
kvöldið um daginn fór ég að hugsa
um þetta, af hverju engin vildi mig.
Niðurstaðan varð sú að ég gæti ekki
búist við að aðrir yrðu ángðir með
mig ef ég væri ekki sjálfur ánægður
með mig. Sjálfsvirðingin var svo lit-
il að ég hugsaði t.d. ekkert um útlit-
ið.
Á undanförnum dögum hefur
gerst mjög mikið í lífi mínu. Til
hvers að velta sér upp úr Ibrtíðinni?
Henni getur enginn breytt. Maðttr
verður bara að halda áfram og taka
hvern dag fyrir sig. í gær lékk ég
sumarvinnu. Garðavinnu. Þar verð
ég að treysta algjörlega á sjálfan
mig því Jói, vinur minn, verður ekki
þar. Ég held að það sé gott. Við
megum ekki verða ol' háðir hvor
öðrum. Við unnum saman i fyrra
og það gekk ágætlega, en það varð
líka til þess að við kynntumst eng-
um öðrum. Núna er meiri mögu-
leiki á að ég kynnist þeim sem vinna
með mér. Ég hef gert mér grein lyrir
því að ég verð að vera ég sjálfur og
ég ætla að halda mig við þá reglu.
Spurningin snýst um það hvort ég
íctla að halda áfram þessu letilífi
eða.fara að gera eitthvað.
í vetur fór ég i fornám i Iðnskól-
anum og tók upp 9. bekk. Ég fékk
10 í stærðfræði og rúma.,9- iensku.
Ég veit að ég get þetta. Áður var ég
alltal'mjög lélegur í stærðfræði. Nú
þegar ég hef náð prófunum ætla ég
í fjölbraut næsta vetur. Ég hel' hug
á að stefna í rafmagnið, en ral'-
magnstæki hafa alltaf legið vel l'yrir
mér. Ef rafmagnstæki bilar er alltaf'
kallað i mig. Þegar ég var yngri
gerði ég allslags tilraunir og dund-
aði við að teikna uppfinningar.
Krökkunum þótti það rnjög skrítið
og stríddu mér á því. Nu sit ég löng-
um stundum við heimilistölvuna.
Ég hef búið til tnörg forrit fyrir
hana. Ég veit að ég get þetta.
Mér hefur liðið ömurlega nánast
allt mitt líl'. Megnið af því sem gerst
hel'ur finnsl mér leiðinlegt. Þó líður
mér nú orðið ntiklu betur, enda tími
til kominn. Ég er nokkuð viss um
að þetta er ekki timabundið. Ég
mun ekki luapa aftur niður í jal'n
gifurlelgt þunglyndi og einmana-
leika og ég gerði í fyrra. Þá langaði
mig stundum að fara niður á höfn
og ganga í sjóinn eða bara öskra. Ég
vil ekki ganga í gegnum |tað helvíti
al'tur.
Það hel'ur stundum hvarflað að
méraðstytta méraldur. Égveit hins
vegar að ég get það ekki. Ég myndi
bara gjalda |tcss i næsta lífi. Það er
engin lausn.
Ég gerði mér grein l'yrir því utn
daginn að ég vcrð að taka áhætt-
utia. Ég hel' alltaí' verið svo hrædd-
ur. Ég fór í félagsmidstöðina hér í
bænum en það gekk ekki afskiljan-
legum ástæðum. Óöryggið lýsti af
mér og ég vissi ekki hvað ég álli að
segja við krakkana. Þarna keinur
einhver ókunnugur strákur allt í
einu i hópinn. Hann ei ekki einu-
sinni i skóla í bænum, og er skít-
l'eiminn og óöruggur. Auðvitað
náði ég engu sambandi við krakk-
ana.
Eina nóttina l'yrir tveimur vikum
gerðist nokkuð merkilegt. Siðan
hel'ur ekkcrt getað haggað inér,
hvorki vondar fréttir né annað. Ég
hef mikið brotið heilann um það
hvað gerðist eiginlega þessa nótt.
Ég á nijög erfitt með að skilja það.
Það er einsog ég hafi fundið meiri
trú, meiri von, meiri lífsgleði. Ég
veit hins vegar ekki hvaðan það
kemur. Ég veit að ég er ekki að
blekkja sjálfan mig. Mér hefur
aldrei liðið jal'n vel á ævinni og und-
anfarnar vikur.
Ég lá andvaka þessa nótt og
hugsaði stíft. Ég hugsaði og hugs-
aði og reif hár mitt í fjóra klukku-
tíma. Hugsaði um ástand mitt l'rá
öllum hliðum. Ég vissi að þetta
gengi ekki lengur og að ég yrði að
gera eitthvað við líl' mitt. Ég reyndi
að átta mig á því hvað mig langaði
til að gera. Ég spurði mig áleitinna
spurninga. Langar þig til að liggja i
leti allt þitt líl'? Þú verður að taka
ákvörðun núna. EFtir eitt ár er það
of seint. Ef þig langar að gera eitt-
hvað þýðir ekki að sökkva sér í
þunglyndi. Ég komst að þcirri nið-
urstöðu að ég yrði að taka þá
áhættu að hitta annað l'ólk. Ég
hugsaði þetta á marga vegu og
komst alltaf aö sömu niðurstöð-
unni. Ég l’ór að sol'a í mjög góðu
skapi. Síðan helur mér liðiö vel.
Það var einsog ég yaknaði upp
við vondan draum. Þetta gengur
ekki. Öll. sjálfsblekkingarvcröldin
var hrunin. Þegar engin sjálfs-
blekking er eftir þá verður eitthvað
annað að koma í staðinn. Trúin á að
ég væri fær i flestan sjó kom í stað-
inn. Lil'ið er alltal' þess virði að lil'a
því. Áður fannst mér það ekki þess
virði og ég var alltal’ að spyrja mig
Itvenær ég færi að drepasl. Það var
bara enn cinn flóltinn."
ÁFRAM VEGINN í
VAGNINUM .
Á miðjum vegi I mannsaldur
Ólafs saga Keli/ssonar
Guðmundur Daníelsson skrúði
227 blaðsíður
Túkn
Verð: 2.885 kr.
Nú liðu mörg ár, allt frani á út-
mánuði 1988. Það var ekki fyrr en
þá, sem ég komst aftur í beint sam-
band við minn góða sjúkrafélaga,
Ólaf Ketilsson. Tildrög þess geta
legið milli hluta i bili, en við símuð-
uni okkur saman á stefnumót á
einkaheimili einu á Melunum í Vest-
urbæ Reykjavíkur. Hann kom
þangað akandi í jeppabíl sínum
ágætum. Stiginn út úr bílnum
studdist hann við tvo stafi, vegna
stirðleika í járnbentum mjöðmum
sínum. Annað sá ég ekki, að breyst
hefði i útliti og fasi Ólafs, hann
sýndist enn á sama aldri og 1969 og
1970, þegar við komum til viðgerð-
ar á Landspítalanum og urðum þar
i seinna sinnið stofufélagar.
En þó að Iítt sæi á Ólafi hið ytra,
skildist mér fljótt að margt hafði
drifið á daga þessa manns þá hart-
nær tvo áratugi, sem liðnir voru frá
magablæðingu og brjósklosi ntínu
og augnakallsbilun Ólafs.
„Það er eitt það Ijótasta sem hent
hefur frá Landnámsöld,“ sagði
konungur þjóðveganna og slengdi á
borðið fyrir framan okkur miklum
haug af prentuðum og þó einkum
vélrituðum pappírsblöðum, einnig
handskril'uðum.
Við sátum langan fund sapian,
en að honum loknum hélt Ólafur
aftur suður í Kópavog, en ég sat eft-
ir með skjölin.
Ég byrjaði ögn að blaða í þessu
og fljótlega rak ég augun i plagg frá
dóms- og kirkjumálaráðuneytinu,
dagsett í Reykjavík 18. júní 1970.
Hér virtust æðstu yfirvöld landsins
vera að glima við erfitt vandamál
þess efnis, hvort Ólafur skuli end-
anlega glata ökuréttindum sínum á
bil, sem rúmi nteira en 16 l'arþega,
ellegar endurheimta það. Þetta er
bréf ráðuneytisins til lögreglustjór-
ans í Reykjavík, sent í afriti til Ólafs
Ketilssonar Laugarvalni.
Valdstjórnin ritar á þessa leið:
„Með tilvisun til bréfs yðar, dags.
10. maí s.l. varðandi endurnýjun á
ökuskírteini yðar, tckur ráðuneytið
fram, að það hefur i dag ritað lög-
reglustjóranum í Reykjavík svo-
hljóðandi bréf“:
„Ráðuneytið visar til bréfs yðar,
herra lögreglustjóri, dags. 19. maí
s.I., þar sem þér látið í té umsögn
um bréf Ólafs Ketilssonar, Laugar-
vatni, varðandi endurnýjun á öku-
skírteini hans.
Hefur ráðuneytið haft umsögn
yðar, ásanit öðrum skjölum máls-
ins, til athugunar. Er það álit ráðu-
neytisins, að án skýrra ákvæða í
gagnstæða átt sé ekki l'ært að
standa á því að synja manni, sem
lokið hefur fullgildu prófi í akstri
fólksbifreiða fyrir fleiri en 16 l'ar-
þega, unt rétt til að aka þeim. Verð-
ur eigi séð, að i umferðarlögum eða
reglugerð um ökukennslu, próf
ökumanna o.fl. sé að finna ákvæði
í þessa átt. Ráðuneytið telur því, að
veita beri Ólafi Ketilssyni rétt til að
aka fólksbifreiö fyrir fleiri en 16
farþega, án tillits til þess, hvort um
gjaldtöku er að ræða eða ekki.
Ráðuneytið telur hins vcgar ein-
sýnt, að vegna hrörnunar í mjaðm-
arliðum Ólafs og með tilliti til
læknisvottorða, sem liggja fyrir, sé
nauðsynlegt að takmarka gildis-
tíma ökuskírteinis hans, og telur
ráðuneytið eðlilegt, að það verði
látið gilda til næstu áramóta, en
framlenging þess verði síðan háð
þvi, að fram verði lagt nýtt læknis-
vottorð, og að hann verði þá eftir
atvikum Iátinn ganga undir öku-
próf að nýju.“
Undir þetta skril'a fyrir hönd
ráðuneytisins tveir starfsmenn þess,
Ólafur W. Stefánsson og Baldur
Möller.
Of'anskráð bréf frá valdstjórn-
inni í samgöngumálum á íslandi
ber með sér, að í fyrstu orrustu Ól-
afs við þau yfirvöld, til varnar lífs-
afkomu sinni og starfsréttindum,
hefur hann unnið tímabundinn
varnarsigur. í hálft ár leyfist honum
að aka sérleyfisbifreið, en ganga að
því búnu undir nýtt ökupróf. Eg rek
augun í, að bréf'ritarar „herra“ lög-
reglustjórann, en ekki konung
þjóðveganna, Ólaf Ketilsson. —
Hvers vegna?
En hér er umsögn Ólaf's sjálf.s um
þessa „lotu“, svo notað sé orð úr
keppnisgrein hnefaleikamanna:
„Árið 1969 urðu nokkur tíma-
mót í lífi mínu, er ég varð að leggj-
ast inn á Landspítalann og láta hinn
þjóðkunna læknissnilling, Snorra
Hallgrímsson, setja í mig nýtt
mjaðmarstykki. Þettagekk að ósk-
um, ég gisti sjúkrahúsið nokkrar
vikur, en siðan var ég um tíma hjá
þeim Oddi og Hauki, læknum á
Reykjalundi, þar sem liðkuð voru
hin nýju stálstykki í mjöðminni. 24.
október á sama ári kom ég aftur til
starl'a.
En á miðjum þeim tíma, sem ég
var l'rá verki, hal'ði gildistími öku-
skírteinis míns runnið út. Ég sótti
að sjáll'sögðu um endurnýjun þcss
til lögreglustjórans i Reykjavik eins
og lög mæltu fyrir og iagði l'ram
l'ullkomið heilsuvottorð, sem um
leið var gilt viðgcröarvottorð, frá
Hauki Þórðarsyni lækni á Reykja-
lundi. En þá neitaði lögreglustjóri
mér um endurnýjun ökuskírteinis
til fólksflutninga.
Þá neitun lögreglustjórans kærði
ég og krafðist skaðabóta og miska-
bóta, sem ég bað sýslumann Árnes-
inga að innheimta hjá dóntsmála-
ráðuneytinu, sem bcr ábyrgð á lög-
reglustjórum sínum og afglöpum
þeirra. í þessu tilfelli hafði neitunin
það í för með sér, að ég var sviptur
lífsatvinnu minni. Samkvæmt lög-
um lands og þjóðar er gcrt við bíla,
þegar þcir bila og sctt í þá vara-
stykki að ábendingu skoðunar-
manna, og síðan l'á þeir skoðun að
nýju án sérstakra vottorða, ef þeir
reynast i lagi. En ég nýt ekki einu
sinni sömu réttinda, og ég mótmæli
því eindregið, að lögreglustjórinn
skuli setja mig i lægri réttinda-
flokk, en lélegan bílskrjóð.
Þegar svona var komið fyrir mér,
sendi ég brél'til Jóhanns Hafsteins,
þáverandi dómsmálaráðherra, og
kvartaði yl'ir þvi, að lögregluyfir-
völd hefðu stolið af mér ökuréttind-
um til l'ólksflulninga. Ráðherra tók
máli niínu vel og lét húskarla sína
lesa yl'ir öll bílalög og reglugerðir
landsins, enda lók það ekki
skemmri tíma en sex mánuði, og
l'annst þó hvorki stal'ur né krókstal'-
ur um aö svipta mætti mann rétt-
indum, þótt hann færi til viðgerða
um tíma, þegar vottl'cst var, að
hann kænti al'tur úr viðgerðinni
heill samkvæmt læknisvottorði.
Þegar ég fékk ökuréttindin aftur
samkvæmt úrskurði dómsmála-
ráðuneytisins el’tir þessa sex mán-
uði, hól’ ég ökustarf að nýju, en á
meðan hafði ég orðið aö láta mann
aka fyrir migá fullum launum. Það
bar dómsmálaráðuneytinu auðvit-
að að greiða, en þar sem það er
ógert enn, sendi ég hér með reikn-
ing — ásamt vöxtunt — sem auðvit-
að eru miðaðir við vildarkjör
bankastjóra frá nóvcmbcr 1969.
„En þótt lítí sœi á
Ólafi hið ytra, skildist
mér fljótt að margt
hafði drifið á daga
þessa manns þá hart-
nœr tvo áratugi, sem
liðnir voru frá maga-
blæðingu og brjósk-
losi mínu og augna-
kallsbilun O lafs. “