Alþýðublaðið - 05.04.1989, Blaðsíða 4

4
Miðvikudagur 5. apríl 1989
Jóhanna Sigurðardóttir félagsmálaráðherra skrifar
SVEITARFÉLÖGIN OG VIÐ
bent á þriðja stjórnsýslustigið.
Margir, sem um það hafa rætt,
hafa talið það heppilegustu leið-
ina til að auka völd og áhrif lands-
byggðarinnar. í þessum efnum
hefur gjarnan verið bent á for-
dæmi frá hinum Norðurlöndun-
um.
Ég hefi áður látið þá skoðun í
ljós að mér virðist umræðan um
þriðja stjórnsýslustigið vera kom-
in í nokkra sjálheldu, sem brýnt sé
að koma henni úr. Við þurfum að
spyrja okkur þeirrar spurningar
hvort þriðja stjórnsýslustigið geti
breytt einhverju um þá þróun sem
leitt hefur af sér sívaxandi mis-
vægi milli landsbyggðarinnar og
höfuðborgarsvæðisins. Það er
engan veginn einhlítt að fyrir-
komulag sem hentar milljóna
þjóðum henti okkur.
Á vegum félagsmálaráðuneytis-
ins hefur nýlega verið aflað heil-
mikilla gagna um fyrirkomulag
sveitarstjórnarmála á hinum
Norðurlöndunum. Eru þessar
upplýsingar bæði um sveitar-
stjórnarskipulagið og þar með
fylkin og einnig um verkaskipt-
ingu sveitarfélaga, fylkja og ríkis.
Ég hefi falið þremur starfs-
mönnum ráðuneytisins, þeim
Berglindi Ásgeirsdóttur, Hún-
boga Þorsteinssyni og Þórhildi
Líndal að yfirfara þessi gögn og
taka saman greinargerð þar sem
m.a. kemur fram hver reynsla ná-
grannaþjóðanna er af fylkjafyrir-
komulaginu og hvaða lærdóm við
getum dregið af þeirri reynslu. Ég
vona að þetta geti legið fyrir nú
um mitt árið þannig að ég geti þá
kynnt niðurstöðuna fyrir Sam-
bandi íslenskra sveitarfélaga, og
leitað samráðs um frekari fram-
vindu þessa máls.
Ég vil taka það skýrt fram að
með þessu hefi ég ekki tekið neina
afstöðu til þess hvort hér eigi að
efna til þriðja stjórnsýslustigsins,
en ég vil leggja mitt af mörkum til
að koma umræðunni um þriðja
stjórnsýslustigið úr þeirri sjálf-
heldu sem hún hefur verið í.
(Síðari hluti greinar Jóhönnu Sig-
urðardóttur félagsmálaráðherra
verður birtur í Alþýðublaðinu
n.k. laugardag, þ. 14. apríl. Þar
mun félagsmálaráðherra fjalla
um húsnæðismál, rammalöggjöf
um félagsþjónustu sveitarfélaga
og atvinnumál).
Jóhanna Sigurðardottir félagsmálaráðherra telur að
frumvörpin um verkaskiptingu rikis og sveitarfélaga og
um tekjustofna sveitarfélaga nái fram að ganga á Alþingi
fyrir þingslitin i vor. í eftirfarandi grein og í grein sem birt-
ist í Alþýðublaðinu nk. laugardag, viðrar félagsmálaráð-
herra mikilsverð mál sem sérstaklega snerta sveitarfélög-
in og unnið hefur verið að i félagsmálaráðuneytinu að
undanförnu.
Ég mun í eftirfarandi grein
ræða um nokkur mikilsverð mái,
sem undanfarið hefur verið unnið
að i félagsmálaráðuneytinu og sér-
staklega snerta sveitarfélögin.
Sum þessara mála eru lesendum
raunar eflaust vel kunn. Engu að
síður tel ég rétt áð ég fari hér um
þau nokkrum orðum.
Verkaskipting ríkis og
sveitarfélags________________
Frumvarp til laga um breyting-
ar á verkaskiptingu ríkis og sveit-
arfélaga var lagt fram í efri deild
Alþingis í desembersl. og þá vísað
til félagsmálanefndar deildarinn-
ar, þar sem það hefur síðan verið
til meðferðar. Frumvarpið var
grundvallað á tillögum nefndar
sem skipuð var fulltrúum Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga og
viðkomandi ráðuneyta. Nefnd
þessi yfirfór fyrri tillögur og gerði
á þeim nokkrar breytingar til sam-
ræmis við gagnrýni sem fram
hafði komið. Nefndin varð sam-
mála í öllum meginatriðum um
niðurstöðu.
Tekjustofnar sveitarfélaga
I maí á sl. ári skipaði ég nefnd
til að endurskoða lög um tekju-
stofna sveitarfélaga. Nefndin
gekk frá frumvarpi sem Iagt var
fram á Alþingi samhliða verka-
skiptafrumvarpinu og er nú til
meðferðar í sömu deild og það
frumvarp.
Sveitarstjórnarmenn hafa lagt
mikla áherslu á bæði þessi mál.
Umræðan um breytingar á verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga
hefur staðið í a.m.k. tvo áratugi
og umræðan um breytingar á
tekjustofnalögunum í einn ára-
tug.
í málefnasamningi þeirrar rík-
isstjórnar, sem nú situr, er lögð
áhersla á bæði þessi mál. Þar er
lögð áhersla á að sveitarfélögin
verði efld og aðstaða þeirra til að
veita íbúum sínum félagslega
þjónustu jöfnuð. Lög um tekju-
stofna sveitarfélaga verði endur-
skoðuð með það að markmiði að
auka sjálfræði og jafna aðstöðu
sveitarfélaga til áiagningar fast-
eignaskatts og aðstöðugjalds.
Stærri hluta af tekjum Jöfnunar-
sjóðs sveitarfélaga verði varið til
tekjujöfnunar milli sveitarfélaga.
Samtímis verði verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga breytt með
hliðsjón af tillögum verkaskipta-
nefndar. Komi það til fram-
kvæmda á næstu tveimur til
þremur árum. Hliðstæð ákvæði
voru í málefnasamningi síðustu
ríkisstjórnar.
Miðað við þær undirtektir, sem
frumvörpin fengu við fyrstu um-
ræðu í efri deild Alþingis geri ég
mér vonir um víðtækan stuðning
við þau og að þau nái fram að
ganga fyrir þingslitin í vor. Ég tel
að verulega hafi greitt fyrir stuðn-
ingi við verkaskiptamálið að sam-
hliða eru Iögð fram frumvörp um
breytingar á tekjustofnum sveit-
arfélaga. Einnig hitt að félags-
málaráðuneytið hefur lagt áherslu
á að samhliða meðferð málsins á
þingi sé hægt að leggja drög að
reglugerð sem kveði nánar á
hvernig framlög úr Jöfnunarsjóði
komi til með að breytast. Ég fagna
því sérstaklega að breytingin felur
í sér að jöfnunarhlutverk sjóðsins
mun aukast gífurlega og verða í
reynd veruleg lyftistöng fyrir
minni og vanmegnugri sveitarfé-
Iög. Við skulum þó alveg gera
okkur grein fyrir því að þegar um
jafnróttækar breytingar er að
ræða og felast í þessum frumvörp-
um, þá má reikna með andstöðu
frá ýmsum aðilum, því hér er
vissulega um víðtækar breytingar
að ræða, sem ná til margra mála-
flokka, en ég tel ávinninginn af
þessu ótvíræðan ekki bara fyrir
sveitarfélögin heldur þjóðina í
heild. Því mun ég fylgja því fast
eftir að þessi brýnu hagsmunamál
sveitarfélaganna og íbúa þeirra
verði lögfest á yfirstandandi
þingi.
Kjörnir sveitarstjórnarmenn í
landinu munu vera á annað þús-
und. Þá hlýtur að sjálfsögðu að
greina á um marga hluti — annað
væri óeðlilegt. Engu að síður er
Ijóst að í svo þýðingarmiklum
málum fyrir sveitarfélögin sem
verkaskiptamálin og tekjustofna-
málin eru verða sveitarstjórnar-
menn að móta sameiginlega
stefnu, sem stjórn Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga getur fylgt
eftir.
Ég vil minna á þá viðamiklu
kynningu sem fram hefur farið
bæði á verkaskipta- og tekju-
stofnamálinu. Þessi mál voru til
sérstakrar unrræðu á flestum að-
alfundum landshlutasamtaka
sveitarfélaga á sl. ári. í vetur hefur
Samband ísl. sveitarfélaga gengist
fyrir kynningu á þeim í samvinnu
við félagsmálaráðuneytið og
landshlutasamtök sveitarfélaga.
Mér er ekki kunnugt um að áður
hafi farið fram jafnviðamikil
kynning á nokkrum málum með-
al sveitarstjórnarmanna.
Ég tel að bæði verkaskipting
ríkis og sveitarfélaga og tekju-
stofnamál sveitarfélaga séu nú
komin í þær ógöngur að óviðun-
andi sé fyrir sveitarfélögin.
Endurskoðun burðarþols-
ákvaeða byggingar-____________
reglugerðar
Nefnd sem unnið hefur að end-
Fyrri grein
„Mér virðist sem umræðan um
þriðja stjórnsýslustigiö sé komin í
nokkra sjáltheidu. Við verðum að
spyrja okkur þeirrar spurningar
hvort þriðja stjórnsýslustigið geti
breytt einhverju um þá þróun sem
leitt hefur af sér sivaxandi mis-
vægi milli landsbyggðarinnar og
höfuðborgarsvæðisins. Það er
engan veginn einhlitt að fyrir-
komulag sem hentar milljóna-
þjóðum henti okkur,“ segir Jó-
hanna Sigurðardóttir m.a. i grein
sinni um málefni sveitarfélaga.
urskoðun á þeim ákvæðum bygg-
ingarreglugerðarinnar frá 1979,
sem varða burðarþol og hönnun
burðarvirkja byggingarmann-
virkja hefur nýverið lokið störf-
um.
Stefnt er að því að breyta nú
reglugerðinni til samræmis við til-
lögur nefndarinnar, en þær lúta
að þremur atriðum:
1. Skilgreiningu á byggingar-
stöðlum.
2. Réttindum, starfsreynslu og
menntun þeirra, sem fást við
hönnun burðarvirkja.
3. Um efni og gerð húsa.
Endurskoðun____________________
lögheimilislaga
Nefnd sem unnið hefur að end-
urskoðun lögheimilislaga er nú að
ljúka störfum. Stefnt er að því að
leggja fram frumvarp um þetta
efni á Alþingi næsta haust.
Umhverfismál
Umræða um umhverfismál
hefur farið mjög vaxandi undan-
farið, en umhverfismálin tengjast
mjög sveitarfélögunum. Nú er
unnið að samningu frumvarps um
yfirstjórn umhverfismála, sem
fljótlega verður lagt fyrir þing-
flokkana. Ég vona sannarlega að
samkomulag náist um þetta mál
þannig að frumvarpið geti orðið
að lögum á yfirstandandi þingi.
Sameining sveitarfélaga
Ný hyllir undir það að lokð
verði sameiningu þeirra sveitarfé-
lagá sem skylt er að sameina sam-
kvæmt sveitarstjórnarlögum þ.e.
eru með færri en 50 íbúa. Ég tel nú
mjög brýnt að hækka lágmarks-
íbúafjölda í sveitarfélagi og tel að
nú væri eðlilegt að færa þessa tölu
upp í 200.
Ég mun innan skamms ræða
við stjórn Sambands islenskra
sveitarfélaga með það fyrir aug-
um að frumvarp um þetta efni
verði lagt fram á Alþingi næsta
haust.
priðja stjórnsýslustigið
Undanfarin ár hefur alltaf af
og til bryddað á umræðum um
millistig í stjórnsýslunni, sem al-
mennt hefur gengið undir nafn-
inu þriðja stjórnsýslustigið. Þessi
umræða á m.a. rætur að rekja til
hins mikla ójafnvægis sem orðið
er á milli höfuðborgarsvæðisins-
og landsbyggðarinnar.
Ástæður þess hversu mjög hef-
ur hallað á landsbyggðina í ýms-
um greinum eru margar og auð-
vitað eru menn ekki sammála um
þær. Þó er ljóst að þróun atvinnu-
hátta á þarna drjúgan þátt. Mikið
vinnuafl hefur á undanförnum
árum fluttst úr frumvinnslugrein-
um í úrvinnslu- og þjónustugrein-
ar. Frumvinnslugreinarnar vega
mjög þungt í atvinnulífi lands-
byggðarinnar, en mestur vöxtur í
þjónustugreinum hefur verið á
höfuðborgarsvæðinu.
Við þessar aðstæður er mjög
eðlilegt að leitað sé allra mögu-
legra leiða til úrbóta á hvern hátt
megi bæta stöðu landsbyggðar-
innar og þarna hafa menn m.a.