Alþýðublaðið - 07.04.1989, Síða 2

2
Föstudagur 7. apríl 1989
MPBUBIMD
Útgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Kristján Þorvaldsson
Auglýsingastjóri: Steen Johansson
Dreifingastjóri: Sigurður Jónsson
Setning og umbrot: Filmur og prent, Ármúla 38
Prentun: Blaöaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsiminn er 681866
Áskriftargjald 900 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
ALÞYÐUFLOKKUR OG
VAXTAVERKIR
Þjóðin flyst tii í kjölfar breyttra atvinnuhátta og stórkost-
legs misvægis í fjármálum og pólitískum völdum. Þetta höf-
um við fyrir augunum upp á hvern dag. Á undanförnum árum
flytur um 1-2% þjóðarinnar „suöur“ sem svarar til þess að á
7-10 ára fresti hverfi Vestfirðir af landakortinu. Misvægið í
fjármálum er miklu rosalegra. Þar gerast hlutirnir aðeins í
„kreðsunum" fyrir sunnan. Til þess að halda utan um þessi
völd hafa Seðlabanki og aðrar fjármálaspírur risið. Obbinn af
þingmönnum landsbyggðarinnar hafa og komið sér fyrir á
Reykjavíkursvæðinu til þess að geta fylgst með. Menn geta
ekki fjallað um jafnvægi í byggð landsins af viti nema búa þar
sem hlutirnir gerast.
Uti á landsbyggðinni reyna menn að hokra og halda undir-
stöðuatvinnuvegunum gangandi. Þar ímynda menn sér enn-
þá að sjávarútvegurinn sé undirstaða og í landbúnaði felist
einhver neisti af íslenskri menningu. Fram að þessu hefur
það verið sérsvið Framsóknarflokksins að hugsa um lands-
byggðina og flokkurinn nærist ennþá á því að atkvæðafjöldi
fer ekki eftir mannfólki heldur er hann í hlutfalli við gras og
kvikfénað. Alþýðuflokkurinn lifði lengi vel á því að fólk leitaði
í atvinnu á mölina. Á meðan verkalýður hafði ekki komist í
kynni við sólarlandaferðir og vídeó höfðaði flokkurinn fyrst
og fremst til fátækrar alþýðu og varð nokkuð ágengt.
Þegar það blasir við að verkalýðurinn sem gert var út á á ár-
um áðurerbúinn að komasérfyrir í stássstofum fyrirsunnan
og „verkalýður" dagsins í dag eru einstæðar mæður, upp-
gjafa bændur og ungt fólk utan af landi, er flokknum vandi
á höndum. Um hríð hafa forystumenn flokksins yljað sér við
nýmóðins hugmyndir um að hér gætu leikið saman frelsi at-
vinnuhátta og einhvers konar eftirlit ríkisvaldsins. Því miður
virðist svo sem hér þrífist alls ekki frjáls viðskipti og einka-
væðingin stóli enn sem fyrráað ríkið tryggi atvinnuvegi í bak
og fyrir.
rrelsið gaus helst upp í bankakerfinu og vextirnir urðu sam-
nefnari frjálshyggjunnar. Reynslan er langt í frá gæfuleg. Hér
hefur ríkt sjálfræði imyndaðs vaxtafrelsis og í dag eru at-
vinnuforkólfar, einkum i sjávarútvegi, fyrir löngu búnir að
jarðaþessastefnu. Þrátt fyrirvaxandi aflaog verðmæti hefur
vaxtabyrðin kafsiglt fyrirtæki. Nú skilur enginn lengur sam-
hengið milli vaxtannaog vaxtar í þjóðfélaginu — en þar í milli
hefði átt að ríkja nokkurt jafnvægi.
,,Vaxtafrelsið“ er fyrst og fremst vandi landsbyggðar. Of-
fjárfestingin á Reykjavíkursvæðinu í verslunum og banka-
höllum varvitað að væri aldrei vit í. Það vissu menn fyrir fram.
Hins vegar töldu menn sér trú um úti á landi að enn þyrfti að
veiða fisk úr sjó — og því trúa margir enn.
Jóhanna Sigurðardóttir félagsmálaráðherra vonast til að
frumvarp hennartil breyttrarverkaskiptingar ríkisog sveitar-
félaga nái fram að gangaáyfirstandandi þingi. Það getur leitt
til einhverra tilfærslna milli þessara aðila og ef til vill til auk-
ins sjálfræðis sveitarfélaganna. En tillagan vinnur lítt gegn
þeim meginstraumum sem eru í átt til miðstýringar í ís-
lensku þjóðfélagi. Það er tiltölulega gagnslaust að veita
sveitarfélögum aukinn rétt til áhrifa og ábyrgðar á eigin
verknaði, ef fólkið er flutt suöur þegar kemur til fram-
kvæmda. í tíð Gylfa Þ. Gíslasonar voru lögð drög að endur-
uppbyggingu grunnmenntunar f þjóðfélaginu, og í kjölfar
fylgdu lög um grunnskóla, sem eru einhver þau framsækn-
ustu f heimi. Þau tryggðu öllu fólki nokkur réttindi og sköp-
uðu festu í byggðum. Nú er komiö að flokknum að takaönnur
skref álíka afdrifarík til jöfnuðar. Vandi atvinnuvega lands-
byggðarinnar leysist til dæmis ekki, ef það skilst ekki að
lausnirnar eru ekki hinar sömu og á offjárfestingunni í
Reykjavík.
BBÉF FRfl LESENDUH
AÐ GEFNU TILEFNI
Vegna ummæla Péturs Blöndal i
Alþýðublaðinu 31. mars 1989, „að
þeir sem lentu í þeim áföllum sem
áttu sér stað hjá Ávöxtun sf. reyni
að finna einhvern sem beri ábyrgð
og hafi vegið ómaklega að Banka-
eftirlitinu, þar sem það hefur ekki
nægileg vöíd eða tæki til að grípa
inn í slík mál“.
Vil ég benda á nokkrar greinar úr
lögum úm verðbréfasjóði sem tóku
gildi 1. júlí 1986.
11. KAFLI
Leyfi til verðbréfamiðlunar og
rekstrar verðbréfasjóðs.
4. gr.
Óheimilt er að hafa með höndum
verðbréfamiðlun nema með leyfi
viðskiptaráðherra, sbr. þó 5. mgr.
Leyfi til þeirrar starfsemi skal veitt
fullnægi umsækjandi eftirfarandi
skilyrðum:
a. Er íslenskur ríkisborgari og heim-
ilisfastur hérlendis.
b. Hefur óflekkað mannorð.
c. Er fjárráða og hefur aldrei verið
sviptur forræði á búi sínu.
d. Hefur lokið viðurkenndu prófi í
hagfræði, lögfræði, viðskipta-
fræði eða er löggiltur endur-
skoðandi. Ráðherra er heimilt,
að fenginni umsögn Verðbréfa-
þings Islands, að víkja frá skil-
yrði þessu hafi umsækjandi
sambærilega menntun eða víð-
tæka starfsreynslu á sviði verð-
bréfamiðlunar. Ráðherra er
heimilt að kveða svo á með
reglugerð að þeir, sem fullnægja
skilyrðum þessum, þurfi að auki
að standast sérstakt próf um
verðbréfaviðskipti sem haldið
skal í samráði við Stjórn Verð-
bréfaþings íslands, og skal í
slíkri reglugerð ákveða hvers
efnis prófraun þessi verði,
hversu oft hún skuli haldin og
hver árangur þurfi að vera til
þess að standast hana.
e. Setur bankatryggingu að fjár-
hæð 2.000.D00 kr. til að standa
straum af greiðslu skaðabóta
sem honum kann að verða gert
að greiða viðskiptamanni vegna
starfsemi sinnar. Fjárhæð
bankatryggingar skal bundin
lánskjaravísitölu miðað við
grunntölu hennar á útgáfudegi
laga þessara.
Ennfremur segir:
III. KAFLI
Réttindi og skyldur verðbréfamiðl-
ara.
6. gr.
Verðbréfamiðlara ber ávallt að
haga störfum sínum á þann hátt að
vipskiptamenn hans njóti við kaup
og sölu verðbréfa jafnræðis um
upplýsingar, verð og önnur við-
skiptakjör. Skal hann að teknu til-
liti til hags og þekkingar viðskipta-
manns veita honum greinargóðar
upplýsingar um þá kosti sem hon-
um standa til boða. Og í upphafi 7.
greinar: „Verðbréfamiðlara er skylt
að halda fjármunum viðskipta-
manns á sérstökum nafnskráðum
reikningi“.
Síðan greinir í:
8. gr.
Verðbréfamiðlara er óheimilt að
kaupa verðbréf, sem honum er falið
til sölu, eða að selja bréfið í rekstri
sínum nema um sé að ræða skráð
verðbréf á Verðbréfaþingi íslands
eða viðsemjanda hans sé kunngert
hver gagnaðili að viðskptunum er.
Við skulum vona að rannsókn
sem kann að verða gerð muni leiða
það í ljós að Bankaeftirlitið hafi séð
um það að þessi grein hafi verið
haldin í samræmi við eftirlitsskyldu
Bankaeftirlitsins varðandi sjóði
Ávöxtunar sf.
Ennfremur í:
IV. KAFLA
Fjárhagsleg ábyrgð gagnvart við-
skiptamanni.
12. gr.
Verðbréfamiðlara ber eftir al-
Ármann Reynisson i Ávöxtun.
„Það má öllum vera Ijóst, að hafi eft-
irlit með vrdbréfasjóðum verið að-
eins í formi viðtala og spurninga til
endurskoðenda eða fyrirmanna
sjóðanna, þurfi endalok þessara
sjóða ekki að koma á óvart,“ segir
Haligrimur H. Ottesen m.a. i bréfi
sinu til ritstjórnar um afdrif Ávöxt-
unar hf. og hlutverk Bankaeftirlits-
ins í gjalþroti verðbréfafyrirtækis-
ins.
mennum reglum að bæta viðskipta-
manni sínum það tjón sem hann
bakar honum með störfum sínum
sé ekki mælt fyrir á annan veg í lög-
um þessum.
Og
13. gr.
Glatist heimildarskjal eða fjár-
munir sem verðbréfamiðlari hefur í
vörslum sínum í þágu viðskipta-
manns ber honum að bæta allt það
tjón er af því hlýst.
í
14. gr.
Nú skortir verðbréf einhverja þá
kosti sem ætla má að áskildir hafi
verið og ber þá verðbréfamiðlara að
bæta viðskiptamanni sínum það
tjón sem af því hlýst enda verði talið
verðbréfamiðlara til gáleysis að
hafa ekki vakið athygli viðskipta-
manns síns á annmarkanum.
Það gæti verið spurning hvort
Rekstrarverðbréfin hjá Ávöxtun sf.
hafi ekki verið ólögleg frá upphafi,
varðandi 14. gr. og hugsanlega aðr-
ar greinar laganna um verðbréfa-
sjóði.
V. KAFLI
Eftirlit. (Skyldur).
15. gr.
Bankaeftirlit Seðlabanka íslands
skal hafa eftirlit með að ekki sé
starfrækt verðbréfamiðlun eða
verðbréfasjóður nema að fengnu
leyfi viðskiptaráðherra, sbr. 4. gr.,
og gæta þess að slík starfsemi full-
nægi ætíð að öðru leyti skilyrðum
laga þessara. Bankaeftirlitið skal
eiga aðgang að öllum gögnum og
upplýsingum hjá verðbréfamiðlara
og verðbréfasjóði sem varða starf-
semina og nauðsynlegar eru við
framkvæmd eftirlitsins.
Vegna ákvæða 6. gr. skal Banka-
eftirlitið í janúarmánuði ár hvert
semja álitsgerð um efni viðskipta-
auglýsinga sem verðbréfamiðlarar
og verðbréfasjóðirnir beina til al-
mennings. Áiitsgerðin skal send
viðskiptaráðherra og verðlagsráði.
Telji Bankaeftirlitið að starfsemi
verðbréfamiðlara eða verðbréfa-
sjóðs brjóti í bága við lög þessi skal
tilkynna það viðskiptaráðherra. Sé
um meint brot að ræða á 6. gr. eða
V. kafla laga um verðlag, sam-
keppnishömlur og óréttmæta við-
skiptahætti skal einnig senda til-
kynningu til verðlagsráðs.
Þegar þessi lög eru lesin og at-
huguð, get ég ekki séð að Bankaeft-
irlitið vanti heimildir til eftirlits eða
eftirlitsskyldu, nema síður sé. En sé
einhverjum hagur í því að túlka lög-
in um verðbréfasjóði frá 1986 á ein-
hvern annan veg en þau eru skrifuð,
er það auðvitað þeirra mál. En hafi
þau verið misskilin af Bankaeftirlit-
inu eða yfirmönnum þess, er það
öllu alvarlegra mál.
Við skulum rifja upp það sem
segir í Morgunblaðinu hinn 20. ág-
úst 1988:
Yfirlýsingar Ólafs eru ábyrgðar-
lausar — segir Gunnar Óskarsson
aðstoðarframkvæmdastjóri Fjár-
festingarfélagsins.
Gunnar Óskarsson aðstoðar-
framkvæmdastjóri Fjárfestingarfé-
lagsins segir að yfirlýsingar Ólafs
Ragnars Grímssonar um að einn
eða fleiri verðbréfasjóðir séu að
komast í þrot, séu ábyrgðarlausar.
Með því að segja aðeins hálfa
söguna og neita að gefa upp nöfn
skapi hann óþarfa óvissu og ótta
hjá þeim fjölmörgu sparifjáreig-
endum sem hafi bundið fé sitt hjá
traustum verðbréfasjóðum.
„Þessar yfirlýsingar Ólafs
Ragnars Grímssonar koma mér á
óvart og ég skil ekki hvað liggur
að baki. Verðbréfasjóðirnir hafa
verið undir eftirliti Bankaeftirlits-
ins frá árinu 1986 og hefur Banka-
eftirlitið kannað þá alla,“ segir
Gunnar.
Gunnar segir að þessar yfirlýs-
ingar hafi skapað mikil óþægindi
hjá Fjárfestingarfélaginu vegna
fjölda símtala og fyrirspurna til
félagsins í framhaldi af yfirlýsing-
um Ólafs.
Ármann Reynisson forstjóri
Ávöxtunar segir einnig, að hann
telji yfirlýsingar Ólafs Ragnars
ábyrgðarlausar. Hann bendir
einnig á, að sjóðirnir séu undir
eftirliti Bankaeftirlitsins og kveð-
ur það vera af hinu góða að
Bankaeftirlitið framkvæmi rann-
sókn á borð við þá sem Ólafur
hefur farið fram á. Slíkt myndi
eyða þeirri óvissu og þeim efa sem
Olafur hafi skapað. Tilvitnun lýk-
ur.
Eftir ummælum fyrirmanna
verðbréfasjóða er ekki hægt að
skilja það á annan veg en þeir telji
sparifjáreigendur trygga með
verðgildi bréfa sinna í skjóli
Bankaeftirlits Seðlabankans, en
eftir á að hyggja er ekki gott að
átta sig á því hvernig ber að skilja
orð og yfirlýsingar fyrirmanna
verðbréfasjóðanna.
Bankaeftirlit Seðlabankans
kærði Ávöxtun fyrir 2 árum. Rík-
issaksóknari óskaði eftir gögnum
um fyrirtækið og vann Rann-
sóknarlögregla ríkisins í málinu.
Þegar þau gögn lágu fyrir sá sak-
sóknari ekki ástæðu til að höfða
mál. (DV 6.9.1988).
Sagt hefur verið að Bankaeftir-
litið hafi hafið rannsókn á fyrir-
tækinu áður en Ólafur Ragnar fór
að tala um málið. Er þetta rétt?
„Nei, enginn hafði komið til okk-
ar og beðið um gögn, hvorki ráð-
herra, Bankaeftirlitið né neinn
annar. Það stenst ekkert af því
sem verið er að segja . . .
Gæti verið að eftirliti með verð-
bréfasjóðum sé ábótavant? „Þeir
hafa aldrei komið til okkar nema
til að ræða við okkur. Það hefur
sjálfsagt eitthvað skort á eftirlitið
og ég held að aðhald sé öllum
nauðsynlegt“, segir Pétur Björns-
son í viðtaii við DV þann 10. sept-
ember 1988.
Það má öllum ljóst vera, að
hafi eftirlit með verðbréfasjóðum
verið aðeins í formi viðtala og
spurninga til endurskoðenda eða
fyrirmanna sjóðanna, þurfi enda-
lok þessara sjóða ekki að koma á
óvart, og þótt hömlulaus frjáls-
hyggju sjónarmið geti sætt sig við
slík vinnubrögð kæra þeir sig ekki
um það sem vilja ábyrgð og heið-
arleika í viðskiptum. Þeim bönd-
um sem sleppt var lausum með
leyfum á stofnun verðbréfasjóða,
má líkja við að bóndi ætli sér að
auka eggjaframleiðsluna með því
að sleppa mink inn í hænsnabúið.
Hallgrímur A. Ottósson