Alþýðublaðið - 07.04.1989, Side 3

Föstudagur 7. apríl 1989
3
FRÉTTASKÝRING
íslendingar veita EFTA forystu þegar viðræður hefjast við EB:
Undirbúningur að
hætti vertíðarmanna
íslendingar taka við forystu í EFTA, Friversl-
unarsamtökum Evrópu, um mitt ár þegar við-
ræður hefjast við Evrópubandalagið. Jón Baid-
vin Hannibalsson utanríkisráðherra verður for-
maður ráðherranefndarinnar og sendiherrann
verður æðsti embættismaðurinn hjá samtök-
unum. Ennþá hafa íslendingar ekki gert upp
hug sinn til þessara mála og raunar rekið
stefnulaust fram að þessu. Verkstjórnin innan
EFTA hlýtur að kalla á að íslendingar viti hvað
þeir vilja þegar kemur að stóru ákvörðunum.
Næstu vikur og mánuði verður þvi væntanlega
fjörug umræða innanlands um stefnumörkun-
ina.
Þrátt fyrir ýmsar hrak-
spár fyrir fund leiðtoga
EFTA-ríkjanna í Osló á
dögunum tókst þar að ná
samkomulagi um stefnu-
yfirlýsingu, sem felur í sér
að löndin eru reiðubúin að
standa saman að viðræð-
um við Evrópubandalagið.
Samstaða innan EFTA
í þessum könnunarvið-
ræðum er aðallega talið
reyna á hve langt verði
gengið sameiginlega hvað
varðar fjármagns- og
vinnumarkað svo og hve
langt verði gengið í sam-
starfinu innan EFTA. Hér
mun átt við tillögur sem
lýst var í vinnuskjali innan
EFTA-ráðsins og fela í sér,
að í stað viðskiptabanda-
lags þar sem hvert einstakt
ríki hefur hingað til haft
óskorað sjálfstæði og neit-
unarvald, þá komi í stað-
inn sú regla að meirihluti
atkvæða gildi. Þær þjóðir
sem vilji ekki eiga samleið
í einstaka málum, geti engu
að síður hafnað þátttöku á
því sviði. Ennfremur eru
tillögur um að innan EFTA
verði settur á sérstakur
dómstóll, óháður ríkis-
stjórnum landanna.
í dag hafa samtökin
enga yfirþjóðlega stjórn og
þurfa löndin að vera sam-
mála um hvert skref sem
þau taka. Ríkin í EFTA eru
nú sex, ísland, Noregur,
Svíþjóð, Finnland, Austur-
ríki og Sviss. Alls búa 32
milljónir í þessum löndum.
Samtökin hafa komið á
fríverslun sín á milli, sem
nær fyrst og fremst til iðn-
varnings en einnig til nokk-
urra fiskafurða. Á fundin-
um í Osló á dögunum náðu
íslendingar fram 19 ára
gömlu baráttumáli, um að
fríverslun með sjávaraf-
urðir verði einnig í framtíð-
inni hin almenna regla.
Þessi breyting tekur gildi í
júli á næsta ári, með
nokkrum undantekning-
um um lengri aðlögunar-
tíma.
Allt snýst um___________
aðlögun að EB___________
íbúatala EB-ríkja er um
320 milljónir, eða 10 sinn-
um meiri en EFTA. Ríkin
eru nú 12, Frakkland,
Þýskaland, Ítalía, Belgía,
Holland, Lúxemborg,
Bretland, Danmörk, ír-
land, Grikkland, Portúgal
og Spánn. Ólíkt EFTA hef-
ur EB yfirþjóðlega stjórn,
þ.e. ýmsar ákvarðanir á
vettvangi bandalagsins
með tilskildum meirihluta
eru bindandi fyrir aðildar-
ríkin.
EB-ríkin hafa ekki
eingöngu fríverslun sin á
milli, heldur er EB tolla-
bandalag og með sameig-
inlega tollskrá, sameigin-
lega landbúnaðarstefnu og
fiskimálastefnu. Sameigin-
legur innri markaður árið
1992 þýðir að innan
EB-ríkjanna verður hægt
að selja vöru án allra
mögulegra hindrana. íbú-
um verður gert frjálst að
setjast að hvar sem er inn-
an EB-landamæranna og
flutningur fjármagns og
sala þjónustu verðurfrjáls
innan aðildarríkjanna.
Þessi miklu áform kalla
auðvitað á aðlögun þeirra
ríkja sem standa utan við.
Um það snýst umræðan
innan EFTA. í dag hefur
hvert ríki EFTA fríverslun-
arsamning við EB, sem
gerðir voru á árunum
1972-73. Þessir samningar
eru töluvert mismunandi.
Islendingar hafa nú tekið
upp óformlegar viðræður
um endurnýjun samninga,
en ýmsir töldu að málin
væru farin að dragast fram
úr hófi.
Minni likurá inngöngu
einstakra rikja
Stóra skrefið 1992 þykir
mörgum kalla á samróma
svar frá EFTA. Tónninn
var raunar gefinn í svokall-
aðri „Lúxemborgaryfirlýs-
ingu“ 1984, en þá varð
samkomulag um breiðara
samstarf bandalaganna.
Þar var ákveðið að stefna
að því sem kallað var evr-
ópskt efnahagssvæði, þ.e.
afnámi annarra viðskipta-
þvingana en tolla, og sam-
starfi sem aðilar kjósi að
eiga um efnahags, um-
hverfis- og menntunarmál,
rannsóknir og þróun, sam-
göngur og fleiri atriði.
Samstarf hefur þegar haf-
ist í 20 málaflokkum sem
þessu tengjast. Oslóar-
fundurinn markar síðan
enn stærri spor, því eins og
áður segir er nú komið að
könnunarviðræðum um
frelsin fjögur, þ.e. hvað
varðar fjármagnsmarkað,
atvinnumálin, þjónustu og
vörur.
Magnús Gunnarsson
framkvæmdastjóri SÍF
hefur síðustu ár verið
framarlega í hópi þeirra
manna sem vakið hafa
máls á Evrópumálunum.
Hann telur að menn séu al-
mennt sammála um að
skynsamlegt sé að beita
EFTA eins og kostur er í
samhæfingu á milli EFTA
og Evrópubandalagsins.
Ef EFTA verður vettvang-
ur fyrir ríkin sex í viðræð-
um við EB, kann það að
leiða til þess að dragi úr
áhuga sumra EFTA-land-
anna á að ganga í EB. En
þegar er talið fullvíst að
eitt landanna, Auslurríki,
leggi fram umsókn hjá EB
í sumar.
Hagsmunirnir__________
gagnkvæmir
Magnús bendir á að
þrátt fyrir áhuga Austur-
ríkismanna sé alls óvíst að
þeir fái inngöngu þegar í
stað. Umsókn Tyrkja hefur
legið inni um nokkurn
tíma, án þess að hafa verið
svarað. Þá eru nokkur
smærri ríki, Kýpur og
Malta, sem eru tilbúin að
tengjast Evrópubandalag-
inu.
Þrátt fyrir að íbúar
EFTA-ríkjanna séu aðeins
32 milljónir samanborið
við 320 milljónir í EB-ríkj-
unum, eru viðskipti EB við
EFTA til jafns við við-
skiptin við Bandaríkin og
Japan. Því er Ijóst að hags-
munir eru gagnkvæmir.
Það hlýtur að skipta gífur-
legu máli fyrir Evrópu-
bandalagið að ná sam-
komulagi við þessa mikil-
vægu blokk. Magnús
Gunnarsson segir ljóst að
ákveðnir aðilar innan
EFTA sjái sér mikinn hag í
því að semja við EB sem
heild og að sama skapi
hljóti að vera hagur í því
fyrir EB að ná heildarsam-
komulagi við EFTA innan
evrópska efnahagssvæðis-
ins, fremur en fá einstök
lönd inn með ýmis vanda-
mál sem þeim fylgja. Þá
bendir Magnús á að EB
geti nýtt sér ýmsa kosti
EFTA-landanna t.d. varð-
andi tengsl við Austur-Evr-
ópt^ og í aðrar áttir.
Vinnulag að hætti
vertiðarmanna
Um mitt ár tekur Jón
Baldvin Hannibalsson við
formennsku í ráðherra-
nefnd EFTA. Hann verður
karlinn í brúnni á gífurlega
örlagaríkum tímum hjá
samtökunum. Þegar ráð-
herrann tekur við þessu
embætti, eiga íslendingar
þó ýmislegt órætt um mál-
ið, bæði stjórnmálamenn
og almenningur. EB-nefnd
Alþingis, undir forystu
Kjartans Jóhannssonar,
vinnur að stefnumótun og
hefur þegar gefið út þrjú
upplýsingarit sem er ætlað
að stuðla að almennri um-
ræðu. Þó má telja fullvíst
að stór hluti íslendinga viti
ekki um hvað málið snýst,
þegar þar að kemur.
Kannski er óþarfi að
vera með einhverja svart-
sýni. A.m.k. er Magnús
Gunnarsson þeirrar skoð-
unar. Hann segir að án efa
eigi íslendingar eftir að
standa sig í þá sex mánuði,
sem þeir stýra skútunni hjá
EFTA. „Ég er sannfærður
um að við ráðum við þetta
og eigum eftir að hellá
okkur út þetta í hefðbund-
inni íslenskri vertíðar-
stemmningu“, segir Magn-
ús Gunnarsson.
Leiðtogar EFTA-ríkjanna
eftir sögulegan fund i Osló
í mars. í fremri röd: Jean-
Pascai Dalamuraz, Sviss,
Gro Harlem Brundtland,
Noregi og Steingrímur Her-
mannsson. Aftari röð:
Hans Brunhart, Lichten-
stein, Harri Holkeri, Finn-
iandi, Ingvar Carlson, Svi-
þjóð, Franz Vranitzky,
Austurríki og Georg Reich
framkvæmdastjóri.