Alþýðublaðið - 29.04.1989, Síða 5

5
Laugardagur 29. apríl 1989
Viðtal:
Þorlákur
Helgason
önnur samtök beitt sér á þessum
vígstöðvum vegna stærðar sam-
bandsins og vegna þess að í okkar
samtökum eru þeir sem búa við
bágust kjör í þjóðfélaginu.
Velferðarkerfið sem við búum
við er afrakstur verkalýðsbaráttu,
afrakstur samninga okkar við
ríkisstjórnir hverju sinni og þeirra
pólitísku baráttu sem verkalýðs-
hreyfingin hefur háð á hverjum
tíma.
— Hafa ríkisstjórnir úhuga ú
að efla félagslega kerfið?
Ögmundur: Eg held að reyndin
sé sú að ríkisvaldið reyni ávallt að
komast af með eins lítið og mögu-
kjósendum. Telji þeir sig komast
upp með að svíkja það sem þeir
hafa lofað, sýnir reynslan að æði
stór hluti geri það. Þess vegna
gildir fyrir verkalýðshreyfinguna
að vinna í daglegum áróðri að því
að afla stuðnings við þessi félags-
legu viðhorf. Það er kannski hér
sem mér finnst við hafa verið í
vörn síðari árin. Frjálshyggjan
hefur sótt á. Við sjáum afleiðing-
ar hennar í sérhyggju í okkar röð-
um, þegar hver hópur fyrir sig
reynir að draga til sín á kostnað
heildarinnar.
Sérhyggjan hefur sótt á gegn
hefðbundnum viðhorfum verka-
kostað sitt, og í sumum tilvikum
er hún út í hött.
Þessi viðhorfsbreyting á eftir
að skila sér betur inn i stjórnmála-
flokkana.
Fólk treystir ekki___________
flokkunum____________________
Ásmundur: Það er rangt að
mæla afstöðu til félagshyggju
með atkvæðatölum stjórnmála-
flokka. Skoðanakannanir segja
eitthvað til um hvernig fólk treyst-
ir flokkum til að skila því ein-
hverju í félagslegum efnum. Og
það er ekki það sama og að svara
Ögmundur Jónasson: Sannfæröur um að það eru að byrja breyttir tímar.
Þetta eru boð um að setja manngildi ofar auðgildi.
legt er að komast upp með. Ég vil
þó ekki setja alla flokka og stjórn-
málamenn undir sama hatt. Hinu
vil ég lýsa miklum áhyggjum yfir,
hvernig Iaunakerfinu í landinu er
komið, og þeim hættum sem fel-
ast i því að eyðileggja kauptaxta-
kerfið. Víða á markaðnum er
taxtakerfið hrunið og hjá ríkinu
er það að hrynja. Vegna tregðu
ríkisvaldsins að horfast í augu við
veruleikann. Geri menn það ekki
laga menn hann með öðrum
hætti. Oftast með því að greiða
undir borðið, og með óunninni
yfirtíð, sem sumir kalla ómeðvit-
aða yfirtíð.
Þetta er slæm þróun vegna þess
að aukagreiðslurnar verða oft að
skiptimynt og það er auðvelt að
afnema þær. Þær geta þannig
aukið á vald yfirboðarans og leitt
til undirgefni ef því er að skipta.
Gagnvart ellilífeyrisþegum er
þetta einnig bagalegt, þar sem
viðmiðun þeirra er kauptaxti en
ekki sporslukerfið.
En við megum ekki gleyma því
að kjörin eru annað og meira en
krónur og aurar í launaumslag-
inu. Þær eru líka þær aðstæður
sem við búum hverjum og einum
í samfélaginu. Ég hitti mann sem
er með tvö börn hjá dagmóður.
Hann borgar 38 þúsund krónur á
mánuði.
Ásmundur: Þetta er meira en
lágmarkslaun fyrir fullan
vinnudag.
Breyttir timar með blóm í...
Wincie: Þó að við í BHMR höf-
um trú á félagsmálapökkum, er
slíkur trúnaðarbrestur milli fé-
laga og viðsemjenda að miklar
efasemdir eru um að gefin loforð
verði uppfyllt. Af reynslu undan-
genginna ára höfurn við ekki
ástæðu til að treysta þeim.
Ásmundur: Vinnum við okkur
inn félagsleg réttindi í samningum
fer það eftir þeim félagslega
þrýstingi senr er úti í þjóðfélaginu
hvort við höldum þeim til lengdar.
Stjórnmálamenn stjórnast nefni-
lega af þeim ótta sem þeir hafa af
lýðshreyfingarinnar um gagn-
kvæma ábyrgð einstaklings á
öðrum.
Ögmundur: Þegar frjálshyggj-
an reið hér yfir í byrjun áratugar-
ins, skilaði hún sér inn í alla
flokka. Það sem er að gerast núna
er að almenningur er að fá sig
fullsaddan af þessu rugli. Menn
eru búnir að sjá þessa markaðs-
fræðinga frjálshyggjunnar skilja
eftir sviðna jörð og sigla öllu í
strand.
Þessu hafa fylgt alls kyns við-
horf og afstaða sem fólk rís nú
gegn. í öllum flokkum. Og ég er
sannfærður um að það eru að
byrja breyttir tímar. Þetta er alls
staðar að kvikna úti í samfélag-
inu. Þetta eru boð um að setja
manngildi ofar auðgildi.
Wincie: Sannfærðu mig, Ög-
mundur, um að þessi viðhorf séu
að fæðast út um allt. Ég vil svo
gjarnan vera sannfærð um það.
Ögmundur: Taktu samningana
okkar. Ekki eru það sérhyggju-
samningar. Þegar fólk greiddi at-
kvæði með þessum samningum
var það ekki að segja að það væri
ánægt með kjör sín. Síður en svo.
Það var hins vegar að sýna sam-
stöðu um ákveðin viðhorf. Ann-
ars var þetta enginn lokapunktur.
Við ætlum ekki að sitja auðum
höndum,þar til þetta bráða-
birgðasamkomulag rennur út.
Við erum rétt að byrja. Ég er
sannfærður um að það er að verða
viðhorfsbreyting í þjóðfélaginu.
— Ekki kemur hún fram í
skoðanakönnunum.
Ögmundur: Ekki í skoðana-
könnunum? Um hvað er spurt í
skoðanakönnunum? Heldurðu
að lesa megi úr tölum um fylgi
flokka afstöðu fólks til markaðs-
hyggjunnar? Fólk hefur horft upp
á það að arðvænlegustu viðskipti
í landinu eru viðskipti með pen-
inga. Menn hafa séð offjárfest-
ingu. Fyrir nokkrum árum átti
samkeppnin að leysa allan vanda.
Nú hafa menn séð hvað það kost-
ar að reka þessa spmkeppni. Ég er
ekki að segja að það eigi ekki að
vera samkeppni en hún getur
því hvort þú sért félagslega sinn-
aður. Félagsvísindastofnun kann-
aði viðhorf 1986. Sú niðurstaða
sýndi mjög eindregna kröfu al-
mennings um úrbætur í félags-
legri þjónustu og samhjálp.
Ögmundur: Þaðer sitthvaðein-
staklingsfrelsi og sérhyggja. Ég vil
að einstaklingar geti borið höfuð-
ið hátt, geti borið virðingu fyrir
sér sem einstaklingar. Ef þú berð
ekki virðingu fyrir sjálfum þér,
virðir þú ekki aðra heldur. Sam-
tök eiga að starfa þannig að þau
virði vilja einstaklinganna sem
fylla raðirnar. í atkvæðagreiðslu
um samningana var mikil þátt-
taka. Ríkisstjórninni ber að skilja
þau skilaboð sem þar komu fram.
Allt þetta fólk krefst þess að það
verði staðið við þau fyrirheit sem
voru gefin við gerð samninganna.
— Þú metur samstöðuna ú við
„rauð strik “ og meir en það?
Ögmundur: Já, það verða engin
rauð strik án samstöðu.
Eru til launþegaflokkar?
— Eru einhverjir flokkar eig-
inlegir launþegaflokkar?
Ásmundur: í sjálfu sér fiska
allir í sama vatni. Flestir lands-
menn eru einfaldlega launþegar.
En það er Ijóst að lítum við til
landa í kringum okkur getum við
dregið fram ákveðna flokka sem
reka „félagslega" pólitik en hér er
það erfiðara. Þeir flokkar hafa
reynt að standa við bakið á laun-
þegasamtökum og byggja félags-
legt kerfi sem tryggir að allir fái
hlutdeild í þeirri velmegun sem
þjóðfélagið skapar. Og þeir hafa
jafnframt byggt upp öflugt at-
vinnulif. Þettaeru þau þrjú atriði
sem ráða því hvort ég tel stjórn-
málaflokk launþegasinnaðan.
Ég hef tekið afstöðu út frá þess-
um áherslum. Því er hins vegar
ekki að leyna að minn flokkur er
stórgallaður eins og fleiri. Ég var
mjög ósáttur við það hvernig Al-
þýðubandaiagið fór inn í þessa
stjórn og árangurinn i stjórninni
er alls ekki sá sem ég hefði vænt.
Stjórnin er ekki sú félagslega
stjórn, hvorki í kjaramálum, fé-
lagsmálum eða i atvinnumálum.
Með nesti úr fortiðinni
Wincie: Ég vona að sú breytta
framtíðarsýn sem við þykjumst
finna að sé að vakna, verði ósk um
visst afturhvarf til fortíðarinnar.
Það sem heillaði var sú sam-
ábyrgð sem meðal annars birtist í
því að hver og einn leit á sig sem
jafningja annars. Það réði því til
dæmis á sínum tíma að ég ákvað
að ala barn mitt upp á íslandi en
ekki á Bretlandi þar sem ég átti
heitna.
Um ntiðjan áttunda áratuginn
var ekki þessi rosalega efnis-
hyggja og mismunur á lífskjörum
og nú er orðin. Við skulum blanda
þessu góða sem var inn í okkar
framtíðarsamfélag.
Ögmundur: í því felast nýjung-
Varnarsamningar kallar Ásmundur BSRB-samninginn. Þetta er aðeins
upphafið, segir Ögmundur.