Alþýðublaðið - 02.09.1989, Side 3

3
FRÉTTASKÝRING
Þjóðhagsstofnun gefur tóninn um svartari tíma í þjódfélaginu:
Meira atvinnuleysi —
minnkandi kaupmdttur
Ef fram heldur sem horfir verða 5.500 manns at-
vinnulausir fyrir jólin. í fyrsta sinn um áraraðir
þurfa íslendingar að búa við það sem kalla má
viðvarandi atvinnuleysi.
Drög Þjóðhagsstofnunar
að þjóðhagsspá fyrir árið
1990 gefa vart tilefni til
mikillar bjartsýni um þróun
efnahagslífsins og atvinnu-
horfur. I drögunum er gert
ráð fyrir að atvinnuleysi
haldi áfram að aukast á
næsta ári og verði nálægt
2,5 af hundraði að meðal-
tali, samanborið við 1,7 nú
og 0,7 á síðasta ári.
Fiskaflaspá hiiðrað til
I forsendum spárinnar er
vikið að tillögum Hafrann-
sóknastofnunar um fiskafla
á næsta ári. Samkvæmt
þeim tillögum er gert ráð
fyrir 13—14% samdrætti.
Þjóðhagsstofnun bendir
hins vegar á að lítið sé vitað
á þessari stundu um há-
marksafla rækju og loðnu
og því feli forsendur í sér
minni samdrátt fiskafla,
eða um 6,5%.
Vegna þessara breyttu
forsendna hefur spá um
framleiðslu sjávarafurða
verið endurskoðuð. Þar
gætir töluverðrar bjartsýni,
því Þjóðhagsstofnun gerir
ráð fyrir að framleiðslan
dragist minna saman en
heildaraflinn, eða verði um
5—6% minni, þar sem
miðað er við að aflanum
verið ráðstafað á
hagkvæmari hátt. Hvað
varðar aðra mikilvæga
útflutningsframleiðslu, ál
og kísilgúr, telur
Þjóðhagsstofnun ekki
aukningar að vænta.
Óbreytt raungengi
Þjóðhagsstofnun bendir
á að verð á sjávarafurðum
hafi haldist að jafnaði því
sem næst óbreytt í erlendri
mynt, þvert ofan í spár um
umtalsverðar verðhækk-
anir í upphafi árs. í svipuð-
um dúr og áður er nú gert
ráð fyrir að verð á sjávaraf-
urðum hækki lítillega, eða
að meðaltali um 5—6% í er-
lendri mynt, á árinu 1990.
Þessi hækkunarspá er rök-
studd með þrennu: Horfur
eru á að framboð á botn-
fiski minnki talsvert, m.a.
vegna takmarkana á veið-
um við Kanada, Noreg og
ísland. Freðfiskmarkaðir
munu fremur styrkjast en
veikjast, samkvæmt upp-
lýsingum frá útflytjendum.
í þriðja lagi er bent á að
Þrátt fyrir allt er Þjóö-
hagsstofnun bjartsýnni
en tillögur Hafrann-
sóknastofnunar gefa til
kynna. Að höfðu samráði
við sjávarútvegsráðu-
neytið telur Þjóðhags-
stofnun að aflinn dragist
saman um 6,5%, í stað
13—14%, sem felst i til-
lögum Hafrannsókna-
stofnunar.
verð á sjávarafurðum hafi
farið lækkandi á undan-
förnum misserum í saman-
burði við almenna verð-
lagsþróun í viðskiptalönd-
um.
I drögunum er gert ráð
fyrir að raungengi miðað
við verðlag verði hið sama
á næsta ári og í ár og er þá
reiknað með að innflutn-
ingsverðlag hækki um
4—5%. Með þessum
forsendum bendi áætlanir
til að framfærsluvísitalan
hækki um 14% á milli ára,
en um 6—7% frá upphafi til
loka árs. Þá segir að í
spánni felist að
verðbreytingar síðustu
þriggja mánaða ársins 1990
samsvari því að árshraði
verðbólgunnar verði undir
5%. Á hinn bóginn sýni
áætlanirnar að kaupmáttur
launa lækki á næsta ári um
3—4% frá meðaltali þessa
árs.
Áframhaldandi
bullandi tap
Vilhjálmur Egilsson hag-
fræðingur, framkvæmda-
stjóri Verslunarráðs ís-
lands, er mjög ósammála
spámönnum Þjóðhags-
stofnunar, að því er varðar
þróun gengis og verðlags.
Hann segir gengisbreyting-
ar verða óhjákvæmilegar
svo og verðhækkanir. Út-
flutningsatvinnuvegir séu
að tapa núna og búið að
veðsetja allt upp í topp.
„Það er byrjað að þjóð-
nýta í stórum stíl fyrirtæki í
sjávarútvegi, sem ekki eiga
fyrir veðum. Ef fyrirtækin
halda áfram að tapa sé ég
ekki annað en farið verði að
lána þeim meira og halda
áfram á sömu braut," sagði
Vilhjálmur. ,,Ég held að það
gangi ekki upp og ríkis-
stjórnin muni í einhverjum
mæli halda þessu í mátu-
legum mínus, en halda
áfram að þjóðnýta þótt eitt
og eitt fyrirtæki detti upp
fyrir."
Kaupmáttarskerðing
fyrirséð úrræði
Vilhjálmur er í hópi
þeirra sem telja nauðsyn-
legt að botninum verði náð
svo fljótt sem unnt er, svo
hægt sé að vinna sig út úr
vandanum sem fyrst. „Með
því að fara strax niður á
botninri í kaupmætti mynd-
um við tryggja atvinnuna
og koma í veg fyrir at-
vinnuleysi, auk þess að
koma okkur út úr vandan-
um fyrr. Með því að láta at-
vinnulífið veslast svona
upp og safna meiri og meiri
skuldum þá er líka verið að
búa til atvinnuleysi og
draga þennan samdrátt of
mikið á langinn — gera
þarf miklu erfiðara."
Ragnar Árnason prófess-
or segir síður en svo nauð-
synlegt að keyra niður
kaupmáttinn, þótt það geti
vissulega verið leið til að ná
markmiðum. Hann segir
að ekki megi gleyma að
kaupmátturinn hafi lækkað
mjög mikið og í raun mun
meira en þjóðartekjurnar.
Þriðja samdréttarérið
framundan
Þjóðhagsstofnun gerir
ráð fyrir að fjárfesting á
næsta ári verði óbreytt að
raungildi frá því sem var á
þessu ári. Athygli vekur að
hér skiptir miklu fjárfesting
eins fyrirtækis, Flugleiða,
þar sem fjárfesting utan
flugvélakaupa er talin drag-
ast saman um 8%. Eins vek-
ur athygli að ekki er gert
ráð fyrir stóriðjufram-
kvæmdum þrátt fyrir yfir-
lýsingar stjórnvalda þess
efnis.
Samantekið er gert ráð
Eins og myndin sýnir má
búast við að 5.500 manns
verði atvinnulausir fyrir
jólin.
fyrir að landsframleiðslan
verði um 1,5% minni á
næsta ári og að þjóðartekj-
ur dragist svipað saman,
þar sem gert sé ráð fyrir
óbreyttum viðskiptakjör-
um. Gangi þessar spár eftir
eru Islendingar að ganga
inn í þriðja samdráttarárið
og enn og aftur munu þjóð-
arútgjöldin ekki minnka að
sama skapi og því mun við-
skiptahallinn aukast. „Mið-
að við stefnu ríkisstjórnar-
innar á greinilega að lifa á
erlendum lánum og skött-
um á næsta ári," segir Vil-
hjálmur Egilsson.