Alþýðublaðið - 22.11.1989, Qupperneq 5

Miðvikudagur 22. nóv. 1989
5
UMRÆÐA
Sildarsala og olíukaup
í því moldviðri sem þyrlað
hefur verið upp um undirritun
samnings um olíukaup til ís-
lands frá Sovétríkjunum 14.
nóvember sl. hafa mikilvæg
efnisatriði málsins viljað týn-
ast.
Rammasamkomulagið___________
frá 1985
Það rammasamkomulag frá ár-
inu I985semígildi erum viðskipti
milli íslands og Sovétríkjanna og
nær yfir tímabilið 1986—1990 er
hvorki vöruskiptasamningur né
eru þær magn- eða verðmætistöl-
ur sem þar eru gefnar upp fyrir
hina ýmsu vörufiokka bindandi
heldur er um að ræða samkomu-
lag um viðskipti þar sem vörur eru
greiddar í frjálsum, skiptanlegum
gjaldeyri. Endanlegar samnings-
tölur á hverjum tíma eru háðar
samkomulagi þeirra aðila sem við-
skiptin eiga. Stjórnvöld landanna
taka að sér að greiða fyrir við-
skiptum og stuðla að jafnvægi í
þeim. Á síðustu árum hefur að
jafnaði verið nokkur halli á þess-
um viðskiptum frá sjónarmiði ís-
lendinga.
Á árunum 1980—1989 hafa
bindandi oliusamningar við Sovét-
ríkin oftast verið gerðir snemma
hausts og hefur þótt æskilegt að
þeir væru gerðir að minnsta kosti
þremur mánuðum fyrir áramót.
Gerð sölusamninga við Sovétríkin
hefur oftast tekið mið af fjárlaga-
gerð þar í landi sem venjulega lýk-
ur um miðjan nóvember. Þeir hafa
því oftast verið gerðir á fyrstu
mánuðum næsta árs á eftir. Vegna
þess hvenær síldveiðar hafa farið
fram hér við land á síðari árum
hefur verið reynt að ná samning-
um um sölu saltsildar fyrr en öðr-
um sölusamningum og hefur það
stundum tekist en því miður ekki
alltaf.
Reynslan frá árinu 1986
Það hefur ekki tíðkast að tengja
samah kaup okkar á olíu frá Sovét-
ríkjunum og sölu okkar á síld
þangað. Það var reynt í eitt skipti
— haustið 1986 —-og hafði þá alls
ekki áhrif til að greiða fyrir síldar-
sölusamningum. Reyndar liðu
þrjár og hálf vika frá því að ís-
lenskir ráðherrar ákváðu að skrifa
ekki undir olíusamning þar til síld-
arsamningar náðust 5. nóvember
og hafa þeir aldrei náðst síðar fyrr
en á þessu ári. Töfin á undirritun
olíusamningsins spillti hins vegar
góðum samskiptum við sovéska
olíufélagið sem selur olíu hingað.
Reynslan frá 1986 styður ekki full-
yrðingu þeirra, sem hafa haldið
því fram að fresta hefði átt undir-
ritun olíukaupasamnings nú. Slík
frestun hafði ekki og hefði ekki til-
ætluð áhrif.
Hefði verið rétt að undirrita
ekki olíusamninginn?________
Nú stendur svo á að Síldarút-
vegsnefnd hefur gert samning við
sovéskt innflutningsfyrirtæki um
sölu á 150 þúsund tunnum af salt-
síld sem beðið hefur staðfestingar
sovéskra stjórnvalda frá 4. nóvem-
ber síðastliðnum. Sá dráttur sem
orðið hefur á því að þessi staðfest-
ing fengist og óvissan um síldar-
viðskiptin er auðvitað óþolandi
þvi síldarsöltunin er burðarás í
tekjuöflun fólksins í plássunum
þar sem síldin er söltuð á þessum
árstíma. En hefði verið viturlegt
við þessar aðstæður að undirrita
ekki olíukaupasamning við Sovét-
ríkin — samning sem er íslenskum
viðskipaaðilum hagstæður? Ég tel
afar ólíklegt — svo ekki sé meira
sagt — að leiðin til þess að koma
viðræður fljótlega um viðskipti
næsta árs. Þar er reyndar um að
ræða 70% af útflutningi íslenskra
vara til Sovétríkjanna samkvæmt
reynslu síðustu ára. Um leið og við
gerum þá kröfu til Sovétmanna að
þeir standi við þann þátt ramma-
samkomulagsins sem lýtur að salt-
síldarsölu verðum við að standa
við þann þáttinn sem lýtur að olíu-
kaupum.
Breytingar í Sovétríkjunum
i ... ' ' " ----"
I Sovétríkjunum eiga sér nu stað
miklar breytingar — kenndar við
perestrojku — sem koma ekki síst
fram í utanríkisviðskiptum þeirra.
Við eigum á sama hátt og aðrar
þjóðir á Vesturlöndum að leggja
áherslu á að auka verslunarvið-
skipti við þau í framtíðinni. En við
þurfum að átta okkur betur en við
höfum gert á þvi í hverju breyting-
arnar þar í landi eru fólgnar. Þess-
ar breytingar fela meðal annars í
sér að heimildir til utanríkisvið-
skipta verða einkum veittar fyrir-
tækjum og atvinnugreinum sem
sjálfar afla gjaldeyris um leið og
slakað er á miðstýringu.
Framtíð viðskipta
við Sovátríkin________________
Við þurfum að laga saltsildar-
sölu okkar til Sovétríkjanna að
þessum breytingum þar sem þau
eru mikilvægasti markaður okkar
fyrir þessa vöru. í reynd verða síld-
arútflytjendur að laga sig að frjáls-
ari viðskiptaháttum í Sovétrikjun-
um en þar hafa verið við lýði.
Það er hlutverk stjórnvalda að
taka þessi mál upp í komandi við-
ræðum um nýtt rammasamkomu-
lag eða breytt fyrirkomulag í við-
skiptum milli íslands og Sovétríkj-
anna sem taki við af þvi samkomu-
lagi sem rennur út í árslok á næsta
ári. Erfiðleikarnir á þessu hausti
og reyndar einnig á liðnu ári við
að gera sölusamninga við Sovét-
menn um íslenskar útflutnings-
rammasamkomulagsins
Rammasamkomulagið um við-
skipti milli íslands og Sovétríkj-
anna var gert til þess að þjóna ís-
lenskum útflutningshagsmunum,
ekki síst hagsmunum sildarsalt-
enda. En það hefði ekki falist
neinn þrýstingur á Sovétmenn í
því að fresta undirritun olíukaup-
samningsins nú. Ég er reyndar
sannfærður um að það hefði ein-
ungis gert illt verra. Við verðum
líka að hugsa um aðra útflytjendur
til Sovétríkjanna en síldarsaltend-
ur en þeir munu hefja samninga-
vörur gefur tilefni til þess að end-
urskoða sjálfan grundvöll þessara
viðskipta. Sú tillaga að tefla í tví-
sýnu núverandi samkomulagi
þegar eftir er eitt ár af gildistíma
þess er hins vegar ekki til þess fall-
in að verja hagsmuni þess fólks
sem á mikið undir því að vel takist
til um viðskiptin við Sovétríkin nú
og í framtíðinni.
„Það hefur elcki tíðkast að
tengja saman kaup okkar á olíu
frá Sovétríkjunum og sölu okk-
ar á síld þangað. Það var reynt
í eitt skipti — haustið 1986 —
og hafði þá alls ekki áhrif til að
greiða fyrir síldarsöiusamn-
ingum,“ segir Jón Sigurðsson
ráðherra m.a. í umræðugrein
sinni um síldarsölu og olíu-
kaup.
Jón Sigurösson,
viöskipta- og
idnadarrádherra,
skrifar:
síldarsölumálinu fram hafi verið
sú að við brytum sjálfir ramma-
samkomulagið um olíuviðskiptin.
Við sækjum ekki rétt í tvíhliða
samning sem við virðum ekki
sjálfir.
Tilgangur
UPPLÝSINGAR: SÍMSVARI 681511 - LUKKULÍNA 991002
Vinningstölur laugardaginn
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 0 2.253.509
£., 4af5 5 78.350
3. 4af5 114 5.927
4. 3af 5 3.498 450
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
4.895,037 kr.