Tíminn - 05.05.1968, Blaðsíða 8

8 ____________________________
Ráðstefna SUF um !
stjórnarskrána
Stjómarsknárrá'ðstefnan, sem
Samiband ungra Framsóknar-
manna efndi til um siða-stliðní
lielgL var hin merkasta sam-
tooma. Pv voru flufrt ítsrleg
erindi um ymisa þætti stjórn-
arskrármálsins af þeim Tómasi
Árnasyni, Má Péturssyni, Ein-
ari Ágústssyni, Ólafi R. Gríms-
syni og Áskeli Einarssyni.
Fékkst þannig hið gleggsta yfir-
lit inm söigu stjórnarskrármáls-
ins, helztu tillögur um breyt-
ingar á hienni og skipan þessara
máia erlendis. Að loknum þess-
um erindum, fóru fram um-
ræður og tóku margir þátt í
þeim, en þátttakendur ráðstefn-
unnar voru alls um 60. Síðan
tók til starfa sérstök nefnd,
sem fjallaði um hinar ýmsu
Ihugmyndir, er kamið höfðu
fram í erindunum og umræð-
unum, og samdi síðan drög að
ályktun ráðsbefnunnar. Ólafur
Ragnar Grímsson fylgdi síðan
þessagi álykltun úr ihlaði, en
hún hlaut einróma samþykki.
í upphafi ráðstefnunnar flutti
Ólafur Jóhannesson, formaður
Framisóknarfl'okksins, ávarp, en
Baldur Óskarsson, formaður
S.UjF., évarpaði ráðstefnumenn
að lokum.
Þetta er í annað sinn, sem
Samband ungra Framsóknar-
manna efnir tii ráðstefnu um
stjórnarskrármálið. Hin fyrri
var haldin á ÞingvöHum 1965
Segja má því, að Samband
ungra Framisóknarmanna sé sá
stj órnmiálafélagsskapur, sem
mest hafi gert að því í seinni
tíð að halda vakandi áhuganum
á stjiómarskrármálinu.
21 atriði
í álykbun þeirri, sem hin ný-
lokna ráðstefna S.U.F. sam-
þyktoti, er talið mikilvægt, að
„eftirtalin atriði verði tekin til
meðferðar“ við endurskoðun
stj ómar storárin nar:
„Forseti hæstarétbar sé einn
handhafi fiorsetavalds í forföH-
um forseta lýðveldisins.
Þingræðisreglan verði skýr-
ara ákvörðuð í stjórnarskránni.
Kveðið verði nánar á um vald
forseta við stjórnarmyndanir
og heimild hans til myndunar
minnihluta- og utanþings-
stjórna skýrara afmörkuð og
reglur settar um þingrof í því
sambandi.
Alþingi sitji meginhluta árs. (
Aiþingi verði ein deild, enda
aðstaða þess styxkt til muna og
tryggt að sú breyting geri ekki
málameðferð óvandaðri en nú
er.
Forseta lýðveldisins verði
veitt frestandi neitunarvald í
löggjafarmálum með málsskots-
rétti til þjóðarinnaT.
Ákveðnum minnihluta þing-
manna verði veitt mjög tak-
mörkuð heimild til að krefjast
þjóðaratkvæðagreiðslu um ein-
stök míl og lagafmmvörp.
Hamlað verði gegn óhóflegri
setningu bráðabirgðalaga. Til-
tekinn hluti þingmanna Mjóti
rétt að krefjast þegar í stað
að Alþingi komi saman. Bráða-
birgðarlög hljóti afgreiðslu á
undan öHum öðrum málum á
þingi.
Skilyrði kosningaréttar til
Alþingis verði: 20 ára aldur,
ríkisborgararéttur, búseta í
landinu og fjárræði. Skilyrði
toosningaréttar til Alþingis
verði áfram stjórnarskráratriði.
Hæstiróttur sker úr, hvort
þingmenn séu löglega kosnir og
bvort þingmaður hafi misst
kjörgengi.
Grundvallarskipun dómsvalds
ins verði ákveðin í stjórnar-
skránni. Tekið skuli fram í
stjórnarskránni. að Hæstiréttur
skuli vera æðsti dómstóH lands-
ins. Forseiti skipi alla dómara án
tilnefningar ráðherra.
Athugað sé, hvort fella beri
niður stjórnarskrárákvæði um
þjóðkirkju.
Tryggt verði, að mannrétt-
indaákvæði stjórnarskrárinnar
gangi á engan hátt skemur en
mannréttindayfirlýsing Samein-
uðu þjóðanna og samningur
Evrópuráðsins um mannréttindi
og frelsi.
Hver maður eigi rétt á at-
vinnu.
Tryggt verði jafnrétti td
menntunar.
Stofnað verði embætti lög-
sögumanns tH varðgæzlu al-
mennra lýðréttinda.
Herskyldu megi aldrei í lög
Mða.
Sérstök ákvæði verði sett, er
marki rétt ríkisstjórnar og Al-
þingis til samninga við aðrar
þjóðir.
íslenzkar auðlindir og lands-
réttindi verði vernduð með sér-
stökum ákvæðum.
Óheimit verði að setja lög,
er veiti erlendum aðilum rétt
umfram íslendinga.
Kosningar um stjórnarskrár-
breytingar fari fram á sérstak-
an hátt. en séu ekki eins og nú
aðeins óbeinn liður í almennum
Alþingiskosningum“.
Hér er talið upp ekki færri
en 21 atriði og gefur þetta yfir-
lit bezt til kynna, hversu marg-
þætt og stórfellt þetta mál er
og hvílik þörf er á því, að það
sé ekki lengur látið liggja í
dauðadái. Um sum þessara at-
riða eru skoðanir skiptar, en
önnur naumast. Állmargir
munu t. d. þeirrar skoðunar, að
íorsetaembættið sé ekki ómiss-
andd.
Kjördæmamálið
Þótt atriðið sé 21, sem er
talið upp hér á undan, er þar
ekki getið sumra veigamestu
atriðanna, sem oftast eru nefnd
í sambandi við endurskoðun á
stjórnarskránni. Um þetta seg-
ir svo í lok ályktunarinnar:
„ítarlega verði athugað, að
hve miklu leyti og þá hvernig
skuH við endurskoðun stjórnar-
skrárinnar tekið tiUit til stöðu
áhrifamikiUa féla'gseininga eins
og þingflokka, stjórnmálaflokka,
stéttasamtafca og annarra slikra
aðila.
Einnig verði athugað, að hve
miklu leyti og þá hvernig skuli
við endurskoðun stjómarskrár-
innar teikin upp ákvæði um
nýja umdæmaskipan í landinu.
í stjórnarskránni verði tryggð
staða þeirra og sveitarfélaganna
um sérmál og hlutdeUd í með-
ferð íramkvæimdavaldsins.
Sérstök endurskoðun fari
fram á kjördæmaskipuninni og
stefnt verði að því að víðtæk
þjóðarsam'Staða náist um hana
eins og aðra þætti stjórnskipun-
airinnar".
Ekki sízt er ástæða til að
vekja athygli á þeim orðum
ályktunarinnar, að stefnt verði
að því við endurskoðun á kjör-
dæmaskipuninni, að „víðtæk
þjóðarsamstaða náist um hana
eins og aðra þætti stjórnarskrár
málsins“. Að því hlýtur að
koma, m. a. vegna breytinga á
íbúatölu kjördæmanna, að kjör-
dæmamálið verði fyrr en síðar
tekið tH athugunar. Um það má
deila fram og aftur, hvernig
það mál verði þá bezt leyst.
Ýmsir kjósa að hverfa þá helzt
að einmieuningskjördæmum og
benda á reynslu Breta sem þeir
telja góða. Aðrir vHja kenna
einmenningskjö'rdæmunum um
núvérandi vandræði Breta, þar
sem af því hafi leitt, að tveir
staðnaðir flokkar skiptist á um
að fara með völdin, en ekkert
nýtt hafi gefað sprottið upp.
Þannig eru sjónarmiðin mismun
andi. Þess vegna þarf að vinna
að þessu máli af mikilli víð-
sýni og stefna að þvi, að það
verði leyist með sem víðtækustu
samkomulagi. Nóg er til að
deila um samt.
Herfiöturinn
Á fyrsta áratug hins endur-
reista lýðveldis störfuðu hér a!l
margar nefndir, sem áttu að
vinna að endurskoðun stjórnar-
skrárinnar. Allar lognuðust
þær út af. Við hverja nýja
nefndarskipun var þó áréttað,
að mörg ákvæðj stjórnarskrár-
innar væru orðin úrelt og
þyrftu endurskoðunar og um-
bóta. Nærtækustu skýringuna
á uppgjöf nefndanna er senni-
lega að finna í greinargerð, er
fylgdi tillögu. sem Karl Krist-
jánsson flutti um stjórnarskrár
málið á næst seinasta þingi.
Þar segir m. a.:
„Rétt er að leitast við að
skilja. hvað það muni helzt hafa
verið, sem gerði óvirkar nefnd-
ir þær, sem skipaðar voru ein
á fætur annarri til ^ð halda
SUNNUDAGUR 5. maí 196«.
áfram og ljúka endurskoðun
stjórnarskrárinnar. Líkaist er
sem á þær hafi faHið herfjötur,
sem þær með engu móti hafi
getað af sér höggvið.
Flutningsmaður þessarar til-
lögu telur á því engan vafa, að
flokkapólitíkin, sem skiptir lög
gjafarsamtoomunni í eintóma
minniihlutaflokka, eigi hér aðal-
sök. Sú nærsýna hugsun full-
trúa slíkra flokka að gera ekk-
ert, sem flokki þeirra gæti til
ógagns orðið í næstu lotu eða
öðrum til ávinnings, hefux orð
ið nefndunum sem herfjötur.
Það styður þessa skoðun, að
1959, þegar þrír flokkar álitu
sér, eins og horfði, aHir allt í
einu a. m. k., stundairtiagnað í
því að breyta kjördæmaskipun-
arátovæðum stjómarskrárinnar,
'gerðu þeir það af skyndingu, en
létu lönd og leið hina „víðtæku“
endurs'koðun, sem hafði verið í
sambandi við lýðveldisstoinun-
ina fastmælum bundin. Treystu
sér ekki til að sameinast um
hana.
Það er vitanlega mannlegt í
stjórnmálabaráttu að hugsa um
stundarhagnað fyrir flokk sinn,
en samrýmist illa þeird fram-
sýnu þjóðhoHustu og óhlut-
drægni, sem setning stjómar-
storár útheimtir“.
Víðtæk eining
Sú reynsla, sem Karl Krist-
jánsson skírskotar hér til, sýn-
ir bezt, hve mikilvægt það væri,
ef takast mætti að vinna að
endurskoðun stjórnarskrárinn-
ar á gruindvelli sem víðtækast
samstarfs og kappkostað væri
því að halda málinu utan og
ofan við flokkadeilur. Þess
vegna þykir rótt að ljúka þessu
spjaHi með því að vitna tH upp-
hafsorða ályktunar Mnnar ný-
loknu stjórnarskrárráðstefnu
S.U.F. Þar segir svo:
„Stjórnarskrárráðstefna S.U.
F. áréttar, að mikilvægasta
trygging stjórnarfarsl'egs sjálf-
stæðis, lýðræðis og mannrétt-
inda hlj’tur ávallt að íelast i
grundvelli stjórnskipunarinnar,
stjórnarskránni. Ráðstefnan
minnir á helgi stjórnarskrárinn
ar og nauðsyn festu í stjórn-
skipuninni. Engin löggjöf krefst
eins vandaðs undirbúnings og
breytingar á stjórnlögum. Vara
ber við fljótræði og skammsýn-
um hagsmunasjónarmiðum við
mótun slíkrar löggjafar
Ráðstefnan vekur athygli á,
að heildar endurskoðun lýðveld
i'sstjórnarskrárinnar hefur nú
dregizt í nær aldarfjóirðung.
Þótt meginstoðir stjórnskipunar
innar verði áfram þær sömu,
krefjast ýmiss atriði endurmót
unar t.il samræmis við ný og
nútímaleg viðhorf.
Ráðstefnan álítur að ljúka
beri heildarendurskoðun stjórn
arskrárinnar fyrir eUefu alda
afmæli byggðar í landinu. Brýna
nauðsyn ber til að sem víðtæk-
ust þjóðarsamstaða náist urn
slíka endurskoðun. Ágreining-
ur um einstök atriði, svo sem
kosningarfyrirkomuleg má efcki
og þarf ekki að hindra fram-
gang annarra breytinga. Ráð-
stefnan bendir á, að vænleg:
til árangurs og þjóðarfylgis >é
að fela sérstöku stjórnlagaþingi
gerð tiHagna, sem síðan hljóti
afgreiðslu Alþingis“.