Tíminn - 14.05.1968, Blaðsíða 9
ÞRIÐJUDAGUR 14. maí 1968
TIMINN
imI
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framikvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — I
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Hjörtur HJartar framkv.stjóri:
Hjáverk Gylfa
Alþýðublaðið kveður svo að orði í forustugrein sinni á
sunnudaginn, að það sé „samvizkulaus áróður“ hjá Tím
anum að víta Gylfa Þ. Gíslason fyrir það, að ekki skuli
enn hafin af neinni alvöru heildarendurskoðun skóla-
kerfisins. Þetta segir blaðið, þótt það sé almennt við-
urkennt, að gallar skólakerfisins séu orðnir miklir
og fari sívaxandi, enda eðlilegt, þar sem meiri og örari
breytingar gerast nú annarsstaðar í þessum málum en
nokkru sinni fyrr.
Það er bersýnilega tilgangur málgagns kennslumála-
ráðherranns að kveða alla slíka gagnrýni niður með stór-
yrðum. Þannig bar t. d. Alþýðublaðið það á einn rit-
stjóra Mbl. nýlega, að hann gagnrýndi landsprófið vegna
þess, að einhverjum aðstandenda hans hefði ekki tekizt
að ná því.
Kennslumálin eru alltof mikilvæg mál til þess, að
málgagni kennslumálaráðherrans verði svarað 1 þeim
tón, sem það beinir að Tímanum og Mbl. í umræðunum
um kennslumálin. Stóryrði og brigzl málgagns kennslu
málaráðherrans breyta ekki heldur þeirri staðreynd,
að þótt skólakerfið sé orðið úrelt og ágallar þess fari
sívaxandi, hefur enn ekki verið hafizt handa af neinni
alvöru um heildarendurskoðun þess.
Sá maður, sem ber óumdeilanlega meginábyrgð á
þessari stórfelldu vanrækslu, er Gylfi Þ. Gíslason, sem
hefur verið samfellt kennslumálaráðherra í 12 undan-
farin ár. í ráðherratíð hans hefur skólakerfið orðið stöð-
ugt úreltara og gallaðra, miðað við breyttar aðstæður,
án þess að hann hafi nokkuð hafizt handa um skipulega
allsherjar rannsókn og úrbætur.
Það breytir ekkert þessari staðreynd, þótt sitthvað
hafi verið byggt af skólahúsum á þessu tímabili og
nokkrar umbætur fengizt á vissum sviðum skólamál-
anna. Það væri lfka einstakt, ef ekkert hefði gerzt í
þessum málum á undanförnum 12 árum, þegar fram-
þróunin hefur verið hraðari í þessum málum almennt í
heiminum en nokkru sinni fyrr og þjóðin haft miklu
meiri möguleika til framkvæmda en nokkru sinni fyrr,
sökum þess góðærs, er hefur ríkt mest allt þetta tímabil.
Þetta er því síður en svo nokkuð þakkarvert. Og það
hvorki réttlætir né afsakar þá megin vanrækslu, að
ekkert hefur verið hafizt handa um heildarendurskoð-
un skólakerfisins.
Það getur hinsvegar skýrt nokkuð vanrækslu Gylfa,
að hann hefur samtímis gegnt öðru umfangsmiklu ráð-
herraembætti, embætti viðskiptamálaráðherrans. Und-
ir það heyrir öll utanríkisverzlunin, verðlagsmálin og
bankamálin. Því fylgja líka meiri og minni ferðalög til
útlanda. Gylfi Þ. Gíslason hefur því orðið að hafa kennslu
málin sem hjáverk. Þótt hann sé vafalaust afkastamað-
ur, eru kennslumálin of stórt verkefni til að vera höfð
sem hjáverk. Þess vegna hefur aðeins einstöku vissum
þáttum þeirra verið sinnt á undanförnum 12 árum,
en aðrir orðið útundan. Þessvegna stöndum við nú
uppi með úrelt og stórgallað skólakerfi á mörgum
sviðum.
Þetta má ekki ganga svo lengur. Það verður að hætta
að hafa yfirstjórn kennslumálanna sem hjáverk.
Kennslumálin eru stærsta og örlagaríkasta mál þjóðar
innar í dag. Þeim verður að sinna meira og betur en
öllum málum öðrum. Það verður tjón, sem aldrei fæst
bætt, ef haldið verður áfram a ðvanrækja heildarendur-
skoðun skólakerfisins, líkt og gert hefur verið á undan-
förnum árum.
Ráðstafanir vegna hafíssins
Hafís hefur nú legið við
Norður- og Austurland um
tveggja mánaða skeið. fsinn
hefur ýmist lokað siglingarleið
um, eða hindrað siglingar stór-
lega. Um langt árabil gerði haf
ísinn ekki vart við sig og
nærri lá, að við værum búin
að gleyma því, að hann er
okkar forni fjandi. Við vorum
þó minnt á það síðari hluta
vetrar 1965, að ísinn á það
ennþá til að heimsækja okkur,
með öllum þeim afleiðingum,
sem því fylgja.
Sú spurning er ofarlega í
huga margra, hvort komið sé
nýtt kuldatímabil. Ýmsir óttast
að svo sé. Enginn getur þó
fullyrt neitt í þessu efni. Veð-
urfræðingar vita ekki hið rétta
svar og gamlir og reyndir
menn, geta heldur ekki hjálpað
við að svara þessari spurningu
með neinni vissu.
Hafísinn hefur nú með
þriggja ára bili sagt til sín og
við þurfum áreiðanlega að leita
að leiðum til þess að tjón af
völdum hans verði sem minnst.
Ekkert heildaryfirlit er til um
það, hvað hafísinn kostaði þióð
félagið 1965. Víst er þó, að
tjón af hans völdum var mjög
mikið. Viðbrögð til varnaðar
voru þá fátækleg og þegar vet-
urinn var liðinn og sólin skein
á nýjan leik, var hætt að hugsa
um ísinn.
Tjón byggðarlaganna, sem
lokast af, er mikið og marg-
víslegt. Bátar komast ekki á
sjó. Veiðarfæri glatast. Afurð
ir komast ekki á markaði og
liggja mánuðum saman til stór
tjóns fyrir framleiðendur. Að-
drættir verða dýrir eða jafn-
vel óframkvæmanlegir með
öllu og skortur á nauðsynjum
segir til sín. Þetta eru aðeins
örfá atriði. Mörg mætti fleiri
telja, en myndin verður samt
ófullkomin og segir ekki nema
brot af sögunni.
Kaupskipin íslenzku hafa
reynt að sigla til hættusvæð-
anna, þótt því fylgi ærinn
vandi. Árið 1965 urðu skipin
fyrir verulegum tjónum. Sama
sagan er nú að endurtaka sig.
Lióst er að tjón skipafélaganna
skipta mörgum miUjónum og
ekki er enn séð fyrir endann á
skakkaföllunum. í marz og
aprfl hafa kaupskipin yfirleitt
ekki getað siglt nema að degi
til fyrir Norður- og Austurlandi
og tafir af þeim ástæðum orðið
miklar. Skipin hafa ekki kom
izt fyrir Langanes vikum sam-
an og orðið að sigla fyrir sunn
an land frá Austfjörðum tU
Norðurlandshafna. Þessi sömu
skip hafa síðan aftur þurft að
sigla vestur fyrir land, þegar
þau hafa verið að fara frá
Norðurlandi til Evrópuhafna.
Sú sigling hefur ekki verið
greiðfær og tafir þær sem
þessu hafa verið samfara fyr-
ir skipin, eru stórkostlegar.
Mörg skip hafa dældazt við
umbrot í ísnum og sum hafa
fengið tjón á skrúfu.
í nokkrum tilfellum hefur
varningur alls ekki komizt á
áfangastað, heldur verið losað
ur í þeim landshlutum, sem ís
lausir eru. Þessar vörur þarf
svo að flytja annað hvort land-
veg, eða næst þegar siglingar
Hjörtur Hjartar
leið er fær og er fljótt að koma
í hundruð þúsunda kostnað í
þessu sambandi.
Þar sem hafísinn hefur nú
minnt svo rækilega á sig, hlýt-
ur það að yera skylda þeirra,
sem í forsvari eru um sam-
göngumál þjóðarinnar, að hug
leiða hvernig við skuli brugð-
izt. Það er í sjálfu sér góðra
gjalda vert, sem gert var 1965.
Þá var skipuð nefnd, sem hafði
það verkefni aðallega, að leysa
tímabundin vandamál ákveð-
inna byggðarlaga. Það var gert
eftir beztu getu, en þegar haf-
ísinn var horfinn voru áhyggj-
urnar lagðar á lúlluna.
Við eigum að reikna með því,
að vandi sá sem haffs fylgir,
geti mætt okkur á næstu ár-
um og við eigum að gera til-
raunir til varnar.
Það er æskilegt o\ eðlilegt,
að svæðum þeim sem í mestri
hættu eru séu léttir möguleikar
til að hafa nokkurn varaforða
helztu nauðsynja jafnan fyrir
hendi. Slíkt kostar að vísu mik
ið fjármagn og leita þarf ráða
til að leysa þann hnút. Sigling
um þarf að siálfsögðu að halda
uppi, eins lengi og auðið er.
Erfiðleikunum og töpunum sem
hafíssiglingum er samfara, er
þó ekki hægt að varpa á kaup
skipaeigendur eina og ekki
heldur eðlilegt, að þeir lands-
hlutar, sem hafísinn mæðir á,
beri þann aukakostnað einir,
sem hafís fylgir. Vandinn er
þjóðhagslegs eðlis og við hon-
um verður að bregðast með
það í huga.
Þrjú meginatriði vil ég
nefna, sem taka þarf afstöðu
til. Þau eru einföld en af-
gerandi í þessu efni. Það er
óhyggilegt að flýja þau I
trausti þess, að hafís komi ekki
aftur fyrr en eftir 30 eða 40
ár.
Fyrst vil ég minna á að í
nágrannalöndum okkar, sem
hafa við ísvandamál að stríða,
tíðkast það, að kaupskip, sem
halda uppi siglingum á ístíma
bili, til þeirra svæða, sem lok-
uð eru eða hættuleg, fá nokk-
urn tekjuauka til að mæta þeim
skakkaföllum, sem ís er ætíð
srynfara. Þetta er gert með því,
að sérstakt ísálag kemur á
flutningsgjaldið. Það er ekki
víst, að þetta form eigi við
hér. Fleiri leiðir koina til
greina og eðlilegt er að kann
að sé, hvað henti bezt okkar að
stæðum.
Næst vil ég nefna nauðsyn
upplýsingaþjónustu til skip-
anna. Flugvélar duga bezt til
slíkra hluta. Það þarf að vera
fyrir hendi almennt ískönnun-
arflug, svipað því, sem Land-
helgisgæzlan heldur nú uppi,
með flugvél sinni. Þetta er hins
vegar ekki nóg. Með þeim
hætti, fæst yfirlit um ísinn
einu sinni eða tvisvar í viku.
Slíkt er gagnlegt og nauðsyn
legt en ófullnægjand fyrir þau
skip, sem kornin eru inn á ís-
svæðið og eru þar ef til vill
svo að flytja annaðhvort Iand-
föst, eða hálfföst og vita ekki
hvert halda skal. Til mála virð
ist koma, að í landshlutum séu
litlar flugvélar, sem hafi það
verkefni, að fljúga daglega,
eða oft á dag, þegar skip
eru að sigla í ísnum og leið-
beina þeim. Það hefur sýnt sig
nú undanfarna daga, að slíkt
er ef til vill það eina, sem hjálp
að getur skipum, þegar í ó-
efni er komið. Til slíkrar leið
beiningarstarfsemi henta betur
smávélar, en stór og þung flug
vél, staðsett hér í Reykjavík,
eins og sú sem Landhelgisgæzl
an hefur nú umráð yfir. Flug
vélaþjónusta, eins og sú sem
hér er bent á, gæti ekki aðeins
verið gagnleg fyrir kaupskip,
heldur ekki síður fyrir fiski-
báta, sem um hættusvæðic
þurfa að fara.
f þriðja lagi er nauðsynlegt
fyrir okkur að fá reynslu af
ísbriót. Ég er ekki að leggja
til að við eigum að byggja eða
kaupa ísbrjót. Ég veit ekki
hversu vel ísbrjótar duga í haf
ís, eins og þeim sem við höfum
hér. Þeir eru hins vegar ómiss
andi og nauðsynlegir hjá ná
grönnum okkar, þegar lagnaðar
ís Iokar þeirra siglingarleiðum.
Þeir eiga marga ísbrjóta, sem
kallaðir eru til starfa, þegar
frosthörkur herja og siglingar
Iokast.
Ég tel að við eigum að fá
leigðan ísbrjót hjá frændum
okkar og vinum í Danmörku,
Svíþjóð eða Noregi. Slíkt
þarf ekki að kosta mikinn pen
ing. Það er ekki nema þriggja
daga sigling frá þessum slóð-
um til Austfjarða. fsbrjóturinn
hefði vafalaust getað hiálpað
fiskimönnunum, sem voru að
brjótast um fyrir Austfjörðum
seinustu daga og voru um 30
tíma að komast þá leið, sem
venjulega er hægt að sigla á
einni stundu. Fiskibátarnir
hefðu ef til vill getað farið í
fleiri róðra ef ísbrjótur hefði
verið til staðar á þessu svæði.
Aflalilutur þeirra hefði
aukizt og gjaldeyristekjur
landsins minnkað minna en
ella. Það þarf ekki að kosta
mikið fé, að gera tilraun bér
með ísbrjót. Forganga í því
efni á að vera hjá þeim, sem
í forsvari eru fyrir samgöngu
málum okkar. fsinn getur leg
ið við strendurnar hér hjá okk
Framhald á bls. 15.
ÞRIÐJUDAGSGREININ