Tíminn - 18.05.1968, Page 7

LAUGARDAGUR 18. maí 1968
7
TIMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvsmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánssorí, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulitrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gíslason Ritstj.skrifstofur I Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastraeti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími; 19523. Aðrar skrifstofur,
simi 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — í
lausasölu kr. 7.00 eimt. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Heildarendurskoðun
Haustið 1965 fluttu Páll Þorsteinsson og sjö þingmenn
Framsóknarflokksins aðrir tillögu í sameinuðu þingi um
kosningu 7 manna nefndar til þess að annast 1 samráði
við hlutaðeigandi stjórnarvöld og kennarasamtökin end-
urskoðun á allri skólalöggjöf landsins, nema löggjöfinni
um Háskóla íslands, en varðandi hana var af hálfu Fram-
sóknarmanna flutt önnur tillaga.
í greinargerð fyrir tillögunni var fyrst lýst því áliti,
að aðkallandi væri orðið að endurskoða rækilega allt
fræðslukerfi landsins, bæði í heild og einstaka þætti.
Síðan segir efnislega: /
— Markmið heildarendurskoðunar skólalöggjafarinn-
ar á að vera það, að fullnægt verði þörfum einstaklinga
og þjóðfélagsheildar fyrir almenna menntun og sérfræði-
kunnáttu í þjóðfélagi nútímans og tryggja sem framast
má verða jafnréttisaðstöðu í skólamálum, þannig að allir
fái sem jafnasta aðstöðu til náms, hvar sem þeir búa.
Þróunin er mjög ör á sviði vísinda og tækni, og veldur
hún miklum breytingum á atvinnuháttum. Þjóðir, sem
fylgjast ekki með þessari þróun, dragast aftur úr öðrum
óðar en varir. Við endurskoðun skólalöggjafarinnar þarf
að taka tillit til þessa.
Endurskoðunin á því ekki að vera einungis miðuð við
barnafræðslustigið, hún þarf að grípa inn á svið allrar
framhaldsmenntunar, bæði gagnfræðaskóla og mennta-
skóla, þar sem ekki sé einvörðungu fjallað um fjölda
skólanna og stærð, heldur og um námsefni og kennslu-
hætti. Þá er ekki sízt nauðsynlegt að kanna rækilega
þörf þjóðfélagsins fyrir hina ýmsu sérskóla, svo sem í
tækni, iðnfræðum og öðrum hagnýtum greinum, sem
snerta atvinnuvegi landsins, og gera tillögur um skipan
þeirra og stöðu innan fræðslukerfisins.
Menntakerfi þjóðarinnar er ein mikilvægasta stoð al-
mennra framfara og bætts efnahags, og hefur svo í raun-
inni verið frá fyrstu tíð. En hinar öru breytingar á at-
vinnu- og þjóðfélagsháttum nútímans hafa stórum aukið
kröfurnar um almenna menntun og sérfræðiþekkingu á
möí'^um sviðum. Þeim kröfum verður ekki fullnægt með
öðru móti en uppbyggingu samvirks og víðtæks skóla-
kerfis. Þar sem efnahagslegar framfarir hvíla í vaxandi
mæli á þeirri stoð, sem menntakerfið er, þá er það nauð-
totn hverri þjóð, sem stefnir að framförum, að treysta
bezt þennan mikilvæga undirstöðuþátt þjóðfélags-
ins. Því fé, sem varið er til uppbyggingar traustu mennta
kerti. er áreiðanlega vel varið frá efnahagslegu sjónar-
miði séð. Þar er um arðvænlega fjárfestingu að ræða.
Menntunina ber þó alls ekki að skoða einvörðungu frá
hagnýtu sjónarmiði í þrengstu merkingu. Menntun er
framar öðru manngildisefling, þáttur í fegurra og frjórra
mannlífi. Með tilliti til þess ber að varast allt ofmat á
„hagnýtum“ námsgreinum og vísindum. Fræðslukerfi
framtíðarinnar verður að hafa rúm fyrir fleiri náms-
greinar en þær, sem líklegastar eru til þess að bera út-
reiknanlegan fjárhagsarð. —
Hér hafa þá verið greind meginrökin fyrir tillögu
Framsóknarmanna haustið 1965 um heildarendurskoðun
skólakerfisins. Því miður töldu stjórnarflokkarnir þá
ekki þörf slíkrar endurskoðunar og svæfðu tillöguna.
Þess vegna hafa nú glatazt nær þrjú dýrmæt ár, sem
hefði mátt nota til þess mikilvæga starfs.
Eugene McCarthy, öldungadeildarþingmaður:
Bandaríkjastjórn er langstærsti
hergagnasalinn í heiminum
Sölustarfsemi, sem er hin varhugaverðasta fyrir friSinn.
BANDARÍKIN sjá öðrum
fyrir miklu meiru af venjuleg-
um vopnum en nokkurt ann-
að ríki. Rikisstjórn Bandarík]-
anna lætur öðrum þjóðum t
té meiri vopn en nokkur ann-
ar aðili í heimiinum. ýmist með
hernaðaraðstoð eða beinni her-
gagnasölu. Hún er nU teKin
við því hlutverki, sem hdnir
fyrirlitnu vop n afrarnle i ðe n d‘i-
gegndu á árunum milli heims-
sfcyrjaldanna.
Árð 1965 var frá þrví skýrt,
að Englendiingar og Frakkar
hefðu selt öðrum þjóðum her-
gögn fyrir 700 milljónir doll-
ara, Sovétrikin hefðp selt her-
gögn til landanna fyrir botni
Miðiarðarhafs. Afriku- og Asíu
rikja og eyríkjanna í Kara-
biska hafinu fyrir 400 milljón-
ir dollara. Skerfur Frakka,
Englendinga og Sovétmainna er
þó lítill í samaniburði við skerf
B andaríkjamanna.
Samkvæmt skýrslu utanríkis
málanefndar öldungadeildar
Bandaríkjalþings um hergagna
sölu og utanríkismál nam her-
gagn-asala varnarmálaráðuneyt
isins 1,97 milljörðum dollara
fjiárhagsárið 1965 og 1,93 millj
örðum dollara fjárhagsárið
1966. Samtovæmt upplýsingum
varnarmálaráðuneytisiins sjálffs
hafa hergagnasala og hergagna
gjafir numið samtals 3 millj-
örðum doliara á ári síðan
1961. Meira en 80 riki hafa
veitt viðtöku hergögnum frá
Ban'daníkjunum, ýmist sem
gjöf eða gegn gjaldi, eða þeg-
ið þjálfunaraðstoð samkvæmt
áæfclun Bandaríkjastjóimar um
hernaðaraðstoð.
FÉ er einnig varið til að
ýta undir hergagnasölu. Á fjár
hagsárinu 1965 voru 500 þús.
dollarar af því fé, sem lagt
er til bemaðaraðstoðar, aetl-
aðir til örvunar hergagnasölu.
Robért Wood hershöfðingi, yf-
inmaður hemaðaraðstoðarinu-
ar, skýrði fjárveitinganefind
fulltrúadeildar þingsins frá því
árið 1964, að hernaðarþjátfumr
in sé sá fótur, sem hergagna-
salinn stingi miMi stafs og hurð
ar. „Við fáum herforingja frá
öðrum löindum tii a'ð kouiia
hingað í þeim tilgangi að skoða
herbúnað, sem hugsanlegt er
að þeir kaupi“, sagði Wood
hershöfðingi. „Þá er og í fram
kvæmd áætlun um þjálfun
manna frá átoveðnum þjóðum •
í notkun sumra hernaðartæfcja
okkar í von um að þær kaupl
þau. Þetta er söluörvun"
Herstjóm Bandaríkjanna
hefir tonúið hergagnaiðnað
Bandaríkjanna til þess að
leggja aukna áherzlu á mark-
aði handan hafs. Henry Kuss
aðstoðarráðherra, sölustjóci
herstjórnar Bandaríkjanna,
sagði í ræðu, sem hann flutti
í október 1966 á fundi hjá
samtökum bandarískra fall-
byssuframleiðenda:
„Hineigð bandarískra her-
gagnaframileiðslufyrirtækja til
þess að láta alþjóðlegan her-
gagnamarkað afskiptalausan er
áhyggjuefni og hefir áhrif á
McCarthy
aðstöðu okkar á alþjóða vett-
vangi, baeði hernaðar- og efna-
hagslega og í stjórmmálum. Sé
á málið liti'ð frá hernaðarlegu
sjónarmiði, blasir vi'ð okkur
sú hætta, að við missum öM
þau góðu samibönd, sem við
höfum greitt fyrir með gjafa-
fénu, nema því aðeins að við
getum komið á hernaðarlegum
temgslum með hergagma-
sölu. . .“
Þessu næst vék Hemry Kuss
að hinum óhagstæða greiðslu-
jöfnuði. Aukin verzlun er auð-
vitað mikilvægari en alt ann-
að tM áhrifa á greiðslujöfnuð-
inn. En sé hergagmaframleiðsla
Bandaríkjanina orðin það fiyr-
irferðarmikil í samanburði við
aðra iðnaðarframleiðslu, sem
ekki er hernaðarlegs eðlis, að
vi'ð getum ekki rétt af greiðslu
hallann með öðru en hergagna
sölu, þá vil ég leyfa mér að
halda fram, a® það sé ærið
áhyggjuefhi.
TÖÍLUR geta verið viMandi
Til dæmis hélt McNamara fram
að óskir varnarmálaráðuneytis
ins um minna en mMijarð doli
ara til hennaðaraðstoðar á fjár
hagsárinu 1967 vœru í sam-
rœmi við fyrirmæli nefndar
um samdrátt á því sviði. Bn
féð, sem þingið veitti, er áð-
eins til þeinrar aðstoðar, sem
veitt er að gjöf eða að Lani.
Að því er Evnópu áhrærir,
koma söluáform í stað aðstoð-
arinnar og salan er síaukinn
þátfcur í aðstoðinni við van
þróuðu ríkiu. Vegna minnK-
andi aðstoðar við Evrópurík-
in hefur veri'ð unnt að auka
athafnir í öðrum heimshlutum
um leið og svo lítur út sem
heildantoostnaðurinn lækki.
Árið 1956 var Etiopía eina
Afríkuríkið, sem veitt var ná
lega 4 milljónum dolara aðstoð
til hervæðingar. Á því ári voru
Afríkuríkin, sem smiávægiiega
aðstoð fengu, sjö að tölu. Ár-
ið 1962 voru ríkim orðin 15,
aðstoðin við Etíopíu var kom-
in upp í 10,9 milljónir dollara
og heildarfjárhœðin, sem ríki
álfumnar fengu í áðstoð, var
komin upp í 17,8 miMjónir
dollara. Arið 1963 hækkaði
heildarfjárhæðin til hernaðar-
aðstoðar við Afríkuríki í 26
miMjónir dollara og 1964 nam
hún orðið tæpum 28 miMjón
um dol'lara. Árið 1965 lækkaði
aðstoðin í 17,4 milljónir dioM-
ara, en árið 1967 fór ríkis
stjórnin fram á 31,8 miMjóo
ir doliara, eða mestu fjárhæð.
sem nefnd hefir verið í þessu
samlbandi.
ÞESSAR tölur eru ekki há-
ar í sjálfu sér, en sé haft í
huga á hváða þróunarstigi
viðkomandi ríki eru, verður
auðsætt, að jafnvel smávægi-
leg hergögn eru ærið þýðing-
armikil. (Þjóðarframleiðsla í
Mali er til dæmis 65 doUarar
á mann, 70 doilarar í Guineu,
175 í Líberíu og 102 í Súdan).
— Aðstoðin við ríkin í Mið-
og Suður-Ameriku hefur auk-
izt í svipuðu hlutfaMi.
Þessar athafnir eru það um-
fangsmitolar, að þær hljóta að
hafa veruleg áhrif á stefnu
okkar í utanrikismálum. Hern
áðaraðstoðinni fylgir venjulega
— en ekki undantekninga-
laust, — divöl bandarískra hex-
sveita í því ríki, sem aðstoð-
ina þiggur, og er þeirra hlut-
verk að gefa góð ráð, láta i
té aðstoð og gera áætlanir um
notkun hergagna í viðkomandi
lamdi í samræmi við ætlan
vamarmálaráðuneytisins. Þess-
ir hemað arráðgj afar koma
fram sem sölumenn og reyna
að txyggja, að viðkomandd ríki
kaupi herbúnað sinn frá Banda
níkjunum, en ekki keppinaut-
um þeirra, hvort heldur er
stjömmálum eða verzlunarvi'ð
skiptum. Og hernaðarráðgjaf-
arnir gegna stundum enn mik-
iivægara hlutverki.
THjGANGURINN með hem
aðarþjálfuninni er að fiá við-
komandi ríki að nota bún-
að okkar og jafnframt að
tryggja sér vinsamlega afstöðu
þeirra, sem verða í náinni fram
tíð hernaðarleiðtogar ríkjanna
og sjá um innkaup þeirra á
því sviði.
Meunirnir, sem verða í ná-
inni framtíð leiðtogar í mörg-
um löndum heims, koma fyrst
til Bandaríkjanna tii þess að
njóta þar hernaðarþ j álf un ar.
Á árunum 1951 til 1966 voru
útlendingum , veittir 125.880
styrkir til háskólanáms í
Bandaríkjunum. Taia þeirra út
lendinga, sem nutu á sama
tíma hernaðarþjálfuinar í Banda
ríkjunum samkvæcnt hemaðar-
aðstoð var 259.980. FuUtrúar
vamarmálaráðuineytisins hafa
oft bent á, hve mikilvæg hern-
aðarþjálfunin vœri tH þess að
fiá útlendinga til að tileinka
sér líísvenjur Bandaríkja-
manmia. Við liggur, að útlend-
ingar, sem njóta hernaðar-
þj'álfunar í Bandaríkjunum, sé
helmingi fleiri en hinir, sem
háskólanám stunda þar.
TAUMHALD vamarmála-
ráðuneytisins á hergagnasölun
um er ekfci ánægjuefni fyrir
Framhald á bls. 1L