Tíminn - 26.05.1968, Blaðsíða 6

6__________________________
Þingdeild lögð
niður
Hinn 17. maí síðastl. mun
verða talinn merkisda|ur 1
sögu sænska þingsins í framtíð
inni. Þann dag samþykkti efri
deild þingsins stiórnarskrár-
breytingu, sem felur í sér, að
deildin verður lögð niður inn-
an tveggja ára. Eftir 1970 verð-
ur sænska þingið ein málstofa,
skipuð 350 þingmönnum.
Það hefur lengi verið til um-
ræðu í Svíþjóð að leggja efri
deild þingsins niður. Ástæðan
hefur ekki .sízt verið sú, að hún
er kosinn með allt öðrum hærti
en neðri deildin. Til neðri deííd
arinnar er kosið beinni kosn-
ingu. Efri deildin er hins veg-
ar kosin af fulltrúum í borgar-
stjórnunum og héraðsstjórnun
um og aðeins nokkur hluti henn
ar kosin í senn. Því verða allt-
af hægari breytingar á skipan
efri deildarinnar en neðri
deildarinnar. Þannig voru jafn-
aðarmenn búnir að fá meiri-
hluta í neðri deildinni alllöngu
áður en þeir fengu meirihluta
í efiri deildinni. Á þeim tíma
stóðu borgaralegu flokkarnir
vörð um efri deildina og vildu
ekki leggja hana niður. Sein-
ustu árin hefur þetta breytzt.
Nú eru borgaralegu flokkarnir
orðnir sterkari í neðri deild-
inni, en jafnaðarmenn halda
enn meirihluta í efri deildinni.
Þetta hefur breytt afstöðu borg
aralegu flokkanna til efri deild-
arinnar, en jafnaðarmenn hafa
hins vegar orðið óifúsari til að
Ieggja hana niður! Það reynd-
ist því torsótt verk að ná sam-
komulagi um áðurnefnda stjórn
arskrárbreytingu.
Hömlur gegn smá-
flokkunum
Fleiri breytingar voru gerðar
á sænsku stjórnaTskránni en
þær að leggja niður efri deild-
ina. Þessdr eru einna helztar:
Kosið verður til hinnar nýju
sameinuðu málstofu hlutfalls-
kosningu í 28 kjördæmum, líkt
og nú er kosið til neðri deild-
arinnar. 310 þingmenn verða
kosnir með þessum hætti. 40
uppbótarþingmenn skiptast svo
millj þeirra flokka, sem hafa
fengið fæsta kjördæmakosna
þingmenn, miðað við atkvæða-
magn. Uppbótarþingmenn hafa
ekki verið áður í Svíþjóð. Flokk
ur, sem hefur fengið minna en
4% greiddra atkvæða í öllu
landinu, fær þó ekki uppbótaT-
sæti. Til þess að flokkur fái
þingmann kjördæmakosinn,
þarf hann að fá minnst 12%
greiddra atkvæða í viðkomandi
kjördæmi. Með þessum reglum
& að koma ■ veg fyrir, að mynd
azt geti margir smáflokkar.
Kosningarétt fá allir þeir, sem
eru orðnir 19 ára.
Kjörtímabil þingsins verður
þrjú ár, en nú er kjörtímabil
neðri deildarinnar fjögur ár.
Kosningar samkv. stjórnar-
skrárbreytingunni fara fyrst
fram í september 1970. í haust
fara fram kosningar til neðri
deildarinnar í seinasta sinn sam
kvæmt núgildandi stjórnarskrá.
Kosningabaráttan er þegar haf
in og verður að likindum hörð,
því að borgaralegu flokkarnir
telja sig nú eygja vel þann
möguleika að fá meirihluta í
deildinni.
Fær Skotland sér-
stakt þing?
Það hefur að vonum vakið
mikla athygli, að í sveitar- og
borgarstjórnarkosningunum, er
nýlega fóru fram í Skotlandi,
fékk skozki þjóðernisflckkur-
inn meira fylgi en nokkur flokk
ur annar® Markmið flokksins
er að Skotland fái eigin stjórn
og þing og verði aðeins í laus-
um tengslum við England. For-
vígismenn flokksins hafa lengi
haldið þvi fram, að Skotar hefðu
tapað á sameiningu landanna,
því að bæði fólk og fé leiti frá
Sbotlandi til Englands. Reynsla
síðustu ára hefur mjög styrkt
þennan málflutning þeirra, því
að Skotland hefur ótvírætt ver-
ið að dragast aftur úr. AtVinnu-
leysi hefur verið þar meira og
fjárfesting minni en sunnan
landamæranna.
Brezku stjórnmálaflokkarnir
virðast gera sér ljóst, að ekki
dugi anhað en að koma til móts
við sjálfstæðisvakningu Skota.
Rétt eftir seinustu áramót ákvað
Frjálslyndi flokkurinn að gera
það að stefnumáli, að Skotland
og Wales fengju sérstök þing
og aukna heimastjórn. Á flokks
þingi, sem skozkir íhaldsmenn
héldu fyrir rúmri viku, lýsti
Heath, foringi brezka íhalds-
flokksins, yfir því, að flokkur-
inn myndi beita sér fyrir þvi,
að Skotland fengi sérstakt þing.
Heath lagði til, að þegar yrði
skipuð opinber nefnd, sem fengi
það til skjótrar meðferðar,
hvert verkefni þessa þings
skyldi vera. Hann lagði áherzlu
á, að meginsambandi Skotlands
og Englands yrði haldið áfram.
Dreifing valdsins
Það er athyglisverð þróun,
að á sama tíma og ýmsar'þjóð-
ir eru að mynda með sér nán-
ari bandalög, eykst sjálfstæðis-
hreyfing ýmissa landshluta, sem
telja sig hafa orðið útundan
vegna þess, að valdið hafi dreg-
izt of mikið í fáar hendur í við-
komandi höfuðborgum. Þannig
er það nú eitt vinsælasta áróð-
ursefnið í kosningabaráttunni í
Bandaríkjunum að deila á sd-
vaxandi vald sambandsstjórnar-
innar í Washington. Hægri
menn, eins og Goldwater og
Wallace, hófu þennan áróður,
en seinustu vikurnar hefur Ro-
bert Kennedy lagt enn ríkari
áherzlu á hann í sambandi við
prófkosningarnar. Má nú ekki
lengur sjá, hvorir ganga lengra
í þessum efnum, þeir, sem tald
ir eru hægri sinnar, éða hinir,
sem eru taldir vinstri menn.
Hver, sem kosningaúrslitin
verða í Bandaríkjunum, má þvi
búast við aukinni viðleitni í þá
átt að auka starfssvið hinna ein
stöku ríkja og fela þeim ýmis
verkefni, er sambandsstjórnin í
Washington annast nú.
Wvwiir sösrðu satt?
í ræðu, sem Ólafur Jóhannes-
son, formaður Framsóknar-
flokksins, flutti nýlega á fundi
Framsóknarfélaganna á Akur-
eyri, rifjaði hann upp nokkrar
staðreyndir frá seinustu þing-
kosningum, en senn er ár liðið
síðan þær fóru fram. Fytrir
kosningamar lofuðu stjórnar-
flokkarnir góðum og batnandi
lífskjörum, enda væri efnahags
málin í góðu lagi. Framsóknar-
flokkurinn varaði hins vegar
við og sýndi fram á vaxandi erf-
iðleika atvinnuveganna, sem
ekki yrðu umflúnir að óbreyttri
stjórnarstefnu. Hinir almennu
kjósendur munu nú vart deila
um það lengur, hvorir hafi
haft réttara fyrir sér. En fyrir
ári síðan vildu of margir trúa
þvf, að erfiðleikar væru ekki á
næstu grösum. Stjórnarflokk-
amir héldu því velli.
Gamla tuggan
Forsætisráðherrann hélt ræðu
á þinigi Vinnuveitendasambands
íslands síðastl. þriðjudag. Ráð-
herrann virðist hafa álitið sig
hafa eitthvað nýtt að segja, því
að bæði fréttamenn sjónvarps
og hljóðvarps voru kallaðir á
fundinn og látnir endurflytja
langa kafla úr ræðunni. Þótt
slfkt sýni slæma misnotkun á
bæði sjónvarpi og hljóðvarpi,
varð gróði ráðherrans enginn.
Það kom nefnilega í Ijós, að
ráðherrann hafði ekki neitt nýtt
að segja, heldur var með sömu
margþvældu tugguna. Helzta
úrræðið, sem ráðherrann virtist
sjá, var að sækja um aðild að
Fríverzlunarbandalagi Evrópu.
Það eru þó ekki nema fjögur
ár síðan, að sami maður hélt
því fram, að ísland hefði ekk-
ert i þetta bandalag að gera.
Um það virðast líka allir sér-
fræðingar sammála, að aðild
íslands að Fríverzlunarbanda-
laginu komi ekki til greina,
nema búið verði að iðnaðinum
á allt annan hátt en nú er gert
En á það minntist ráðherrann
ekki einu orði.
SUNNUDAGUR 26. maí 1968
„Að ganga á sínar
eignir“
Það er óumdeilanlegt, að at-
vinnuvegirnir eiga nú í erfið-
leikum. í hinni löngu ræðu
sinni á fundi Vinnuveitendasam
bandsins minntist forsætisráð-
herrann ekkert á það, hvernig
ætti að mæta þessum erfiðleik
um, að því undanskyldu, „að
atvinnurekendur yrðu að ganga
á sínar eignir og launþegar að
slá af sínum kröfum“. Aðra
möguleika nefndi hann ekki.
Viðhorf Framsóknarmanna er
annað. Ólafur Jóhannesson
lýsti því svo í eldhúsræðunni:
„Framsóknarflokkurinn telur,
að eins og sakir standa, hljóti
aðalviðfangsefnið að vera end-
urreisn atvinnuveganna og bætt
ur þjóðarhagur. Það þarf að
breyta um stefnu gagnvart und
irstöðuatvinnuvegunum. Það
þarf að koma þeim í það horf,
að þeir geti starfað og byggt
sig upp með eðlilegum hætti
Það þarf að draga úr fjármagns
kostnaði þeirra, einkanlega með
þvi að stórlækka vexti af stofn-
lánum þeirra og rekstrarlánum
Það þarf einnig áð létta af þeira
ýmsum opinberum gjöldum,
sem á þá hefur verið hlaðið að
undanförnu, og þeir fá ekki
undir risið. Það þarf að full-
nægja lánsfjárþörf þeirra með
eðlileigri hætti en átt hefur sér
stað á allra síðustu árum. Eink-
anlega þarf að gefa þeim kost
á sérstökum lánum tn hagræð-
ingar og framleiðniaukningar
en á því sviði er umbóta þörf
í ýmsum atvinnugreinum. Þá
þarf og að taka ýmsa þjónustu-
starfsemi við undirstöðuatvinnu
vegina til gagngerðrar endur-
skoðunar“.
Það er á þennan hátt, sem
verður að leysa vanda atvinnn-
veganna. Lausn forsætisráðherr
ans að „láta þá ganga á eignir
sínar“, eykur aðeins framtíðar-
vandann.
Skuldasöfnun.
í eldhúsumræðunum benti
Einar Ágústsson á það, að ríkis-
stjómin hefði haft til ráðstöf-
unar á árunum 1960—66 2000
millj. Jcr. meira en fjárlög gerðu
ráð fyrir. Samt blasa skuldir
vegna ríkisframkvæmda, sem
unnar voru á þessum áram,
hvarvetna við. Áður fyrr, meðan
aðrir réðu ferðinni, var stefnan
yfirleitt sú að láta samtíma tekj
ur standa undir framkvæmdum
hins opinbera. Nú eru þær fjár
magnaðai- meira og minna með
lánsfé. Á seinasta þingi fékk
rikisstjórnin t. d. sérstaka heim
ild til að taka 330 miHj. lán
til opinberra framkvæmda, en
af þvi eiga hvorki meira né
minná en 156 millj. að ganga
upp í skuldir.
Hvers vegna hefur þessi
skuldasöfnun komið til sögunn-
ar, þrátt fyrir stórauknar ríkis-
tekjur’ Svarið er einfalt. Allri
hagsýslu hjá ríkinu hefur hnign
að. Sukk hefur aukizt, Þess
vegna verður í sívaxandi mæli
að færa kostnaðinn við fram- ■
kvæmdir ríkisins yfir á reikn-
í" 7 framtíðarinnar.
Þetta er eitt af mörgum dæm-
um um vanhæfni núv. valdhafíi
til að stjórna.