Alþýðublaðið - 26.05.1990, Blaðsíða 2

2
Laugardagur 26. maí 1990
______________________INNLENDAR FRÉTTIR
FRÉTTASK ÝRING
Skoðanakannanir boða
spennu á kosninganótt
Af niðurstöðum sumra skooanakannana
að dæma, mætti ætla að Sjálfstæðisflokkur-
inn sé nú i þann veginn að vinna langstærsta
sigur sinn i borgarstjórnarkosningum i
Reykjavik frá upphafi vega. Niðurstöður
flestra kannana að undanförnu hafa verið
túlkaðar á þá leið að sjálfstæðismenn fengju
þrettán eða jafnvel f jórtán borgarfulltrúa af
fimmtán mögulegum. Vissulega væri það
glæsilegur sigur. Málið er þó ekki svona ein-
falt. Urslit kosninganna verða væntanlega
nokkuð á aðra leið og til þess liggja margar
ástæður. Sú veigamesta er sú að hinn mikli
fjöldi sem ekki hefur tekið ákvörðun þegar
skoðanakannanir eru gerðar, skiptist öðru
visi en þeir sem gefa upp afstöðu sina.
Reynslan sýnir að mun minni hluti hinna
óákveðnu kýs Sjálfstæðisflokkinn þegar i
kjörklefann er komið. Þetta gerir það að
verkum að niðurstöður skoðanakannana
geta orðið mjög misvisandi þegar farið er að
nota þær til að skipta fulltrúum niður á
flokka.
EFTIR JQN DANÍFLSSQN
Aöeins í einni þeirra fjöl-
mörgu skoðanakannana sem
geröar hafa verið að undan-
förnu, var gerð tilraun til að
fá fram niðurstöður sem kom-
ast nálægt raunverulegum
kosningaúrslitum. Þetta er
könnun Félagsvísindastofn-
unar Háskölans sem birt var í
Morgunblaðinu fyrir rúmri
viku. Með þessu er þó raunar
alls ekki sagt að ranglega hafi
verið staðið að framkvæmd
annarra skoðanakannana að
undanförnu. Þvert á móti
bendir samanburður á þess-
um könnunum til þess að
frumniðurstöður þeirra allra
séu nokkuð svipaðar, sem aft-
ur eykur líkur á því að úrtakiö
gefi nokkuð rétta mynd af
heildinni.
iru niðurstöður_________
alltaf kosningaspá?
En það er löng leið frá þvi
að sest er niður til að forma
spurningalista fyrir skoðana-
könnun, þar til unnt er að
nota niðurstöðurnar til aö spá
um úrslit kosninga. Á þessari
leið ræðst það hvort.yfirleitt
er unnt að setja fram vitræna
spá um kosningaúrslit á
grundvelli niðurstaðanna.
Hérlendis hefur fjöldi
þeirra sem af einhverjum
ástæðum ekki taka afstöðu,
lengi verið mikið vandamál,
þegar að því kemur að túlka
niðurstöðurnar. Aðstæður í
litrófi hérlendra stjórnmála
gera það að verkum að hinir
óákveðnu skiptast öðruvísi
milli flokka en þeir sem hafa
tekið afstöðu þegar hringt er
í þá. Venjulegasta aðferðin er
hins vegar sú að birta niður-
stöður byggðar á svörum
þeirra sem afstaðu tóku.
Þetta þýðir í raun að gert er
ráð fyrir að þeir sem ekki
tóku afstöðu muni skiptast
eins. Reynslan sýnir okkur
aftur á móti að þetta er rangt.
Hinir óákveðnu hafa
lika afstöðu
En hvers vegna skyldi þá
ekki mega gera ráð fyrir
sömu, eða a.m.k. mjög svip-
aðri skiptingu hinna
óákveðnu og þeirra sem af-
stöðu taka. Þegar um er að
ræða borgarstjórnarkosning-
ar í Reykjavík er raunar ofur
einfalt að finna skýringu á
því. Ef við sleppum þeim
kjósendum sem ævinlega
kjósa sama flokk og þurfa því
ekki einu sinni að hugsa sig
um áður þeir svara spyrjanda
í skoðanakönnun, þarf stór
hluti kjósenda að taka
ákvörðun í tveim áföngum.
Vegna þeirra sérstöku aö-
stæðna að hér fer Sjálfstæðis-
flokkurinn einn með völd, er
eðlilegt að bæði nýir kjósend-
ur og aðrir sem ekki hafa fyr-
irfram mótaða afstöðu, velti
því fyrst fyrir sér hvort þeir
vilja halda þessum meirihluta
Sjálfstæðisflokksins áfram
við völd, eða hvort þeir vilji
fella hann. Þeir sem ákveða
að styðja meirihlutann hafa
um leið tekið ákvörðun um
að kjósa Sjálfstæðisflokkinn.
Hinir sem ákveða að verja
atkvæði sínu til að fella ráð-
andi meirihluta í borginni,
eiga enn eftir að ákveöa
hvaða minnihlutaflokkur falli
þeim best í geð. Þó nokkur
hluti væntanlegra kjósenda
virðist vera staddur á þessum
punkti í ákvöröunarferlinu
þegar tilviljunin ræður þvi aö
þeir lenda í úrtaki fyrir skoð-
anakönnun.
Viðbótarspurningar
leysa vandann
I samræmi við þetta sýnir
reynslan að hinum óákveðnu
má fækka verulega með því
að spyrja svokallaöra viðbót-
arspurninga. Þá eru þeir sem
ekki segjast hafa ákveðiö
hvaða framboðslista þeir
muni greiða atkvæði, spurðir
hvað líklegast sé að þeir muni
kjósa og þeir sem ekki geta
svarað þeirri spurningu eru
þá enn spurðir hvort líklegra
sé að þeir muni kjósa Sjálf-
stæðisflokkinn eða einhvern
annan flokk eða framboðs-
lista.
Þessi aðferð hefur verið
töluvert tíðkuð á síðari árum,
einkum af Félagsvísinda-
Niöurstööur skoðanakannana benda mjög ákveöiö til aö þaö komi i hlut borgarstjóra Sjálfstæöisflokksins aö vigja ráöhúsiö þegar
þar að kemur. Því hefur verið haldiö fram aö mikill munur sé á niöurstööum kannana, varöandi þaö hversu stór sigur Sjálfstæðis-
flokksins veröi. Þegar niöurstööurnar eru skoöaðar nánar viröist könnunum hins vegar í raun bera nokkuð vel saman.
stofnun Háskólans og þegar
þessara spurninga er spurt,
kemur í ljós að Sjálfstæðis-
flokkurinn á mun minna fylgi
meðal þeirra sem í fyrstu at-
lögu segjast vera óákveðnir,
en hinna sem þegar hafa gert
upp hug sinn. Fylgi Sjálfstæð-
isflokksins í heildarniður-
stöðum slíkrar könnunar
minnkar að sama skapi.
í þessu er fólgin meginskýr-
ingin á þeim gífurlega mis-
mun sem virðist vera á niður-
stöðum könnunar Félagsvís-
indastofnunar annars vegar
og niðurstöðum DV og SKÁIS
hins vegar. Ef nota á niður-
stöður þessara kannana til að
ráða í úrslit kosninganna í
dag, er tæpast nokkrum vafa
undirorpið að niðurstöður Fé-
lagsvísindastofnunar eru
„réttari" í þeim skilningi.
Fær Sjálfstæðis-
flokkurinn 70%?
En lítum til gamans aðeins
á niðurstöður þeirra skoð-
anakannana sem birst hafa
að undanförnu. Tökum fyrst
niðurstöður DV. Af þeim sem
tóku afstöðu í þessari könn-
un, kváðust ríflega 70% ætla
að kjósa Sjálfstæðisflokkinn.
Að ímynda sér að úrslit kosn-
inganna yrðu eitthvað í lík-
ingu við þetta er hins vegar
að sjálfsögðu fráleitt. Þeir
sem ekki taka afstööu eru
meira en þriðjungur úrtaks-
ins. Lengst af hefur fylgi Sjálf-
stæðisflokksins í borgar-
stjórnarkosningum veriö á
bilinu 50%—55% og flokkur-
inn hefur náð að halda meiri-
hlutanum þótt fylgið hafi far-
ið aðeins undir neðri töluna
En þótt niðurstöður DV gefi
ekki beinlínis tilefni til aö
skipta borgarfulltrúum á
flokka, geta þær engu að síð-
ur gefið rétta mynd af ástand-
inu, — svo langt sem þær ná.
Til dæmis að taka virðist
marktæk breyting hafa átt
sér stað á fylgi Sjálfstæðis-
flokksins milli kannana. I apr-
ílkönnun blaðsins sögðust
nefnilega 75% þeirra sem
tóku afstöðu ætla að kjósa
Sjálfstæðisflokkinn. Þessi
munur gefur tilefni til að ætla
að fylgi Sjálfstæðisflokksins
hafi fremur minnkað milli
þessara tveggja kannana.
Framsókn,
Alþýóubandalag og
Kvennalisti_____________
Það er líka athygli vert að
fylgi Framsóknarflokks, Al-
þýðubandalags og Kvenna-
lista er, samkvæmt könnun
DV, mjög svipað og öll þessi
framboð væru mjög nálægt
því að fá fulltrúa kjörinn í
borgarstjórn, jafnvel ef niður-
stöður könnunarinnar væru
túlkaðar sem líkleg kosninga-
úrslit. Með tilliti til þess sem
áður hefur verið sagt um
reynsluna af skiptingu hinna
óákveðnu, ætti að mega
draga þá ályktun að þessi
þrjú framboð muni að öllum
líkindum eiga hver sinn full-
trúa í borgarstjórn þegar taln-
ingu lýkur seinnipartinn í
nótt. Atkvæðafjöldinn að
baki þriðja fulltrúa Nýs vett-
vangs er raunar á svipuöu
bili, samkvæmt niðurstöðum
DV og því virðist heldur ekki
ólíklegt, þegar gengið er út
frá þessum niðurstöðum að
Nýr vettvangur muni fá þrjá
fulltrúa kosna. Slík túlkun á
niðurstöðum skoðanakönn-
unar DV skilur ekki eftir
nema 9 borgarfulltrúa handa
Sjálfstæðisflokknum sem er
sami fjöldi og nú.
Félagsvisinda-
stofnun <er alla leið
Nú víkur sögunni að skoð-
anakönnun Félagsvísinda-
stofnunar Háskólans, sem
gerð var fáeinum dögum fyrr
en könnun DV. Við gerð og
úrvinnslu þessarar könnunar
er gengið mun lengra í þá átt
að fá fram niðurstöður er
túlka megi sem hugsanleg
kosningaúrslit. Hér er reynt
að skipta hinum óákveðnu
niður á flokka með því aö
spyrja viðbótarspurninga og
hér er líka reynt að leiðrétta
innbyggðar skekkjur með því
að bera saman hvað þátttak-
endur í könnuninni kusu í síð-
ustu borgarstjórnarkosning-
um og raunveruleg úrslit
kosninganna. Þetta gerir það
að verkum að unnt er að nota
niðurstöðurnar sem spá um
úrslit kosninganna.
Samkvæmt þessum vegnu
niðurstöðum Félagsvísinda-
stofnunar fær Sjálfstæðis-
flokkurinn tæp 56% atkvæða
og 9 fulitrúa í Borgarstjórn.
Nýr vettvangur fær, sam-
kvæmt þessum niðurstöðum
þrjá fulltrúa og framboð
Framsóknarflokks, Alþýðu-
bandalags og Kvennalista,
einn fulltrúa hvert.
Niðurstöðunum ber
nokkurn veginn
saman___________________
Svo undarlegt sem það
kann að virðast þegar niður-
stöður þessara kannana eru
bornar saman án nánari
skoðunar, þá ber þeim í raun
nokkurn veginn saman í
meginatriðum, eftir að tillit
hefur verið tekið til þess mis-
munar sem er á gerð þeirra
og úrvinnslu. Að öllu saman-
lögðu er munurinn sá að
könnun Félagsvísindastofn-
unar nær lengra.
Ýmsir úvissuþættir
Það verður auðvitað að
bíða fram undir morgun eftir
því að í Ijós komi hversu
nærri sanni um hug kjósenda
menn hafa komist með þess-
um könnunum. Hins vegar er
rétt að benda á helstu óvissu-
þættina. í fyrsta lagi virðist
mjótt á munum milli níunda
manns Sjálfstæðisflokks og
fjórða manns á lista Nýs vett-
vangs. Samkvæmt hinum
vegnu niðurstöðum Félags-
vísindastofnunar gætu báðir
þessir frambjóðendur haft á
bak við sig um 6% atkvæöa.
Efstu menn á B, G og V listum
virðast samkvæmt sömu
könnun örlitlu ofar eða á bil-
inu 6-7%.
Þetta leiðir sjálfkrafa hug-
ann að öðru óvissuatriðinu.
Það virðist nefnilega alls ekki
hægt að útiloka með öllu
þann möguleika aö eitthvert
þessara þriggja framboða
komi ekki inn manni. Fari svo
er raunar allt eins líklegt að
Sjálfstæöisflokkurinn fengi
10 borgarfulltrúa. Vegna
reiknireglna í sveitarstjórnar-
kosningum munar sáralitlu á
fylgi bak við níunda og tí-
unda mann Sjálfstæðisflokks-
ins.
Spennandi_______________
kosninganóH_____________
Svo má heldur ekki gleyma
því að þær kannanir sem hér
hafa verið gerðar að um-
ræðuefni voru gerðar meira
en viku fyrir kjördag. Ein-
hverjir kjósendur kynnu sem
best að hafa skipt um skoðun
á þeim tíma. Reynslan sýnir
líka að þegar inn í kjörklef-
ann er komið dregur gjarna
úr fylgissveiflum sem mælst
hafa í skoðanakönnunum.
Það er ekki með öllu óhugs-
andi að slíkt gæti t.d. dregið
eitthvað úr fylgi Nýs vett-
vangs.
En að dæma eftir niður-
stöðum skoðanakannana
virðist sem sagt mega ganga
út frá því að talning Reykja-
vikuratkvæða í nótt verði
býsna spennandi og hreint
ekki víst að skipting borgar-
fulltrúa milli flokka komist á
hreint fyrr en með síðustu töl-
um.