Alþýðublaðið - 01.06.1990, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 1. júní 1990
INNLENDAR FRETTIR
FRÉTTASKÝRING
Alþýdubcindalagid:
Uppgjörínu mikla
skotið á frest?
Aformum um nýjjan stóran jaffnaðar-
mannaflokk verður likast til skotið ó frest.
Byggðakosningarnar um siðustu helgi urðu
þessum áformum viða nokkurt áfall, sér-
staklega i Reykjavík. Þessi túlkun virðist al-
mennust, nú tæpri viku efftir kosningarnar.
Verði þessi túlkun ofan á, veikir það óhjá-
kvæmilega stöðu Ólafs Ragnars Grimssonar,
formanns Alþýðubandalagsins og málefna-
leg og pólitísk staða Birtingarhópsins er
þessa dagana vægast sagt óljós.
EFTIR: JÓN DANÍELSSON
Ólafur Ragnar Grímsson, formaður Alþýöubandalagsins, er i biö-
stööu. í hópi stuöningsmanna hans ríkir nokkur ringulreiö þessa
dagana og menn eru að hugsa framhaldið. Birtingarmenn hugs-
uðu stórt fyrir kosningar og uröu því fyrir vonbrigðum. Andstæð-
ingar formannsins biöa átekta. Líkur fyrir aukalandsfundi í haust
fara þó minnkandi.
Endurskoða lög
um samvinnu-
félög
Viðskiptaráðherra hefur
skipað nefnd til að endur-'
skoða lög um samvinnu-
félög, en þau eru frá árinu
1937 og hefur mörgum
lengi þótt ástæða til end-
urskoðunar þeirra.
Nefndin mun semja frum-
varp til nýrra laga. Nefnd-
armenn eru: Björn Friö-
finnsson, • ráðuneytis-
stjóri, Erlendur Einars-
son, fyrrum forstjóri SÍS,
Hördur Zóphaníasson,
skólastjóri, Olafur Sverr-
isson, stjórnarformaður
Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga og Stefún
Már Stefánsson, prófess-
or.
Sáu fram á að
eiga ekki nóg af
boiunum
Tveir ungir menn eiga
hvað mestan heiður af
hinu vel lukkaða Lands-
bankahlaupi, Krislján
Hardarson og Gunnbjörn
lní>varsson. „Við höfðum
nokkrar áhyggjur af því
fyrirfram að ráða ekki við
alian þennan fjölda",
sagði Kristján. Kinkum
munaöi litlu að vantaði
skyrtuboli sem krakkarn-
ir fengu gefna.
Athugui
húsfreyja
Sólveig Stefánsdóttir hús-
freyja á Miðsitju í Blöndu-
hlíð er greinilega athugul
kona. Fyrr í vor tók hún
eftir því að annar brúar-
stöpullinn yfir Helluá,
skammt frá bæ hennar,
var brotinn. Brú þessi er á
þjóðvegi 1, hringvegin-
um, og umferð þarna því
mikil. I Feyki, fréttablað-
inu á Króknum er sagt að
hugsanlega hafi Sólveig
komið í veg fyrir hugsan-
legt stórslys með því að
taka eftir brotna stólpan-
um.
Bræður dúxuðu
iSunda-
skólanum
Tveir landsfrægir bræður,
Armann Jakobsson, fé-
lagsfræðiskor, og Sverrir
Jakobsson, hagfræðiskor,
urðu efstir á stúdentspróf-
um frá Menntaskólanum
við Sund. í þriðja sæti
varð HrafnkeU Kárason,
eðlisfræðiskor. Þessir þrír
mynduðu sigurlið skólans
í spurningakeppni fram-
haldsskóla í vetur og
vöktu mikla athygli. Ein-
kunnir piltanna voru með
ólíkindum góðar, 9,64 hjá
Armanni, 9,40 hjá Sverri
og Hrafnkeli. Sigurdur
Ragnarsson, rektor skól-
ans afhenti nemendum
prófskírteini — og verð-
Íaun, sem að sjálfsögðu
höfnuðu að miklu leyti,
hjá þremenningunum.
Alls 156 nemendur braut-
skráðust.
Mörgum þykir augljóst að
átökin innan Alþýðubanda-
lagsins haldi áfram og fyrir
kosningar voru margir þeirr-
ar skoðunar að sjálf lírslita-
orrustan v;eri framundan.
I'alað var um landsfund í
haust beinlínis til að skipta
tun formann og stuðnings-
Itópur formannsins ásamt
þeim Birtingarmönnum sem
enn eru í Alþýðubandalaginu
vortt albúnir til átaka. Eftir
kosningar er eins og verulega
hafi sljákkaö í þeim röddum
sem álitu lokauppgjörið á
næsta leiti.
Sérslöðu Alþýðu-
bandalagsins ógnað
Línurnar milli hinna stríð-
andi fylkinga í Alþýðubanda-
lagintt eru raunar ekki alveg
jafn skýrar og oft er látið i
veðri vaka. I þessu sambandi
er gjarna talaö um flokkseig-
endafélagið og lýðræðiskyn-
slóðina eða Birtingarhópinn.
I’essi heiti segja þó lítið uin
þann málefnaágreining sem
er að finna innan Alþýðu-
bandalagsins en eru auövitaö
Ijómandi góð, þegar verið er
að lýsa átökunum innan
flokksins rétt eins hverju
öðrn hanaati. Sérstaða Al-
þýðubandalagsins hefur ára-
tugum saman falist í því sem
e.t.v. mætti kalla þjóðlega
íhaldsstefnu. Sem dæmi tim
þetta má nefna andstööuna
við herinn og erlenda stór-
iðju. Alþýðubandalagið hefur
yfirleitt fitjað upp á trýnið
þegar erlent fjármagn hefur
borið á góma og innan
flokksveggja þess óttast
menn erlend áhrif meira en
gerist i öðrum flokkum.
I’egar fyrir alvöru tók að
bera á lýðræðiskynslóðinni í
flokknum og þar meö hug-
myndum um það að Alþýöu-
bandalagið viðurkenni þróun
sína og forvera sinna frá
koinmúnisma yfir til sósíal-
demókratískra viðhorfa.
þýddi þetta jafnframt að
flokkurinn yrði aö slaka
nokkuð á hvaö varðaöi hina
þjóðlegu íhaldsemi, sérstak-
lega þó ef menn voru að velta
fyrir sér nánari samvinnu eöa
jafnvel sameiningu A-flokk-
anna í „einn stóran jafnaðar-
mannaflokk." Slíkar tilslakan-
ir eru á hinn bóginn eitur í
beinum Alþýöubandalags-
fólks af gamla skólanum.
Byggðasjónarmið
ráða miklu úfi á landi
Hér má draga meginlínuna
milli hinna stríöandi fylkinga
í Alþýðubaiidalaginu. Annars
konar sjónarmið ráða þó
einnig nokkru um afstöðu
einstakiinga og hópa innan
flokksins. Afstaöa manna til
verkalýösmála er dæmi um
þetta og olli fyrir nokkrum
árum allskörpum ágreiningi
milli þeirra arma sem þá voru
kallaðir verkalýöforysta og
flokksforysta. Þetta var i for-
mennskutíð Svavars (iests-
sonar, en þessir armar teljast
nú standa sameinaöir gegn
hinum sameiginlega fjand-
manni.
Afstaðan til byggöamála er
eins og í öllum öðrum flokk-
um, nokkurt vandamá! í Al-
þýðubandalaginu. I’etta mál
er miklu mikilvægara í hug-
um landsbyggðarfólks innan
flokksins, heldur en spurn-
ingin um þjóölega íhalds-
stefnu. I>að sérkennilega er
að Olafur Ragnar Grímssotí
sótti út á land mjög stóran
hluta af fylgi sínu í formanns-
kjöri, en harðasti kjarni fylg-
ismanna hans á höfuöborgar-
svæðinu, Birtingarfólkið, er
yfirleitt ekki mjög lands-
byggðarsinnað. Sjálfur viröist
Olafur Kagnar gera sér skýra
grein fyrir mikilvægi byggða-
stefnu fyrir fylgismenn sína á
landsbyggöinni og má nefna
ummæli hans um aðstöðu-
gjöld Reykjavíkurborgar sem
dæmi um viðleitni hans til að
viðhalda landsbyggðarfylgi
sínu innan flokksins. Sem
fjármálaráðherra veröur
hann einnig að hluta persón-
ugerfingur fyrir þá byggöa-
stefnu núverandi ríkisstjórn-
ar sem á undangengnum
tveim árum hefur beinlínis
bjargaö stórum hluta lands-
byggðarinnar frá einu alls-
herjar gjaldþroti. Birtingar-
hópurinn er í þessu tilliti
kominn langt fram úr upphaf--
legum leiðtoga sínum.
Landsbyggðarfólk
seinþreift tll_________
vandræða
Uti á landi virðast Alþýðu-
bandalagsmenn seinþreyttir
til vandræöa og vonast enn
eftir sáttum í flokknum. ,,Viör
vonumst auðvitað eftir því að
Olafur Ragnar átti sig á því aö
þessar hugmyndir um sam-
einingu eru ekki tímabærar.''
sagöi einn viðmælenda
minna úr þessum hópi.
„Landsbyggðarmenn í Al-
þýðubandalaginu hugsa eftir
öðrum linum," sagði annar..
Sá bætti því viö að Alþýöu-
bandalagsmenn úti á landi
væru jafnvel haettir að nenna
aö sækja flokkssamkomur til
að hlusta á fylkingarnar á
höfuðborgarsvæðinu hnakk-
rííast. Af þessum og fleiri um-
mælum viðmælenda minna á
landsbyggðinni, viröist alveg
Ijóst að mjög margir lands-
byggöarmenn vonast enn eft-
ir sáttum í flokknum. Flestir
eiga þó von á því að eitthvaö
muni kvarnast úr Alþýöu-
bandalaginu í þessum átök-
um, en svo virðist sem fólk úti
á landi geri sér vonir um að
komist verði hjá allsherjar-
uppgjöri og beinum klofningi
flokksins. „En fari svo að við
stöndum frammi fyrir þvi að
þurfa aö velja, þá er ómögu-
legt aö segja hvað gerist. I>að
veröur að koma í Ijós," sagði
einn þeirra landsbyggðar-
manna sem ég ræddi við.
Á höfuöborgarsvæöinu er
það að sjálfsögðu ungliöa-
hreyfingin sem þessa dagana
gengur harðast fram í því að
vilja skýrar línur. Á fundi í
Æskulýðsfylkingunni í
Reykjavík á miðvikudags-
kvöldið urðu andstæðingar
Birtingar ofan á. Stjórn fé-
lagsins var vikið frá og krafa
hennar um stofnun kjördæm-
isráðs í Reykjavík var aftur-
kölluð. I'etta er að sjálfsögðu
verulegur sigur fyrir stjörn
Alþýðubandalagsfélagsins í
Reykjavík og að sama skapi
áfall fyrir Birtingarfólk. Hitt
er svo annað mál hvort krafa
þessa fundar um aukalands-
fund í Alþýðubandalaginu í
haust, fær undirtektir annars
staðar. Þó var í gær gert ráð
fyrir því að tillaga um lands-
fund kæmi fram á aöalfundi
Alþýðubandalagsfélagsins í
Reykjavík í gærkveldi og
jafnvel talið liklegt aö hún
yröi samþykkt.
Er hernaðaráætlunin
að gufa upp?
Þótt það hafi aldrei verið
staðfest opinberlega var
hernaðaráætlun sameingar-
sinna innan Alþýðubanda-
lagsins í grófum dráttum á þá
leið að eftir klofning í Ál-
þýðubandalaginu í Reykjavík
í borgarstjórnarkosningum,
yrði látið skríða til skarar í
flokknum á landsvísu fyrir
næstu Alþingiskosningar og
málin endanlega gerð upp.
Með þessu móti var reiknaö
með að Alj)ýðubandalagið
'yrði eftir næstu þingkosning-
ar. tiltölulega lítill flokkur
lengst til vinstri á stjórnmá-
laskalanum en sameiningar-
sinnarnir yfirgæfu flokkinn
og gætu þá ásamt Alþýöu-
flokknum myndað þann
stóra jafnaöamannaflokk
sem íslenskir vinstrimenn
liafa lengi saknaö. Þannig
hugöust menn endurskapa
vinstrivæng íslenskra stjórn-
mála að norrænni fyrirmynd.
Á tímabili í vor, þegar skipu-
lagsgleðin var sem mest og
allt virtist ætla að ganga upp,
voru menn jafnvel farnir að
bollaleggja um stjórnarsam-
starf eftir næstu kosningar.
Útkoman í borgarstjórnar-
kosningunum varð hins veg-
ar ekki jafn góð og samein-
ingarsinnar höfðu vonast eft-
ir. Raunar virðist sem menn
vanmeti almennt útkomu
Nýs vettvangs í höfuðborg-
inni. Engu aö síður ríkir þessa
dagana talsverö ringulreið
innan raða sameiningarsinna
á höfuöborgarsvæðinu.
Hernaðaráætlunin frá því í
vetur virðist vera aö gufa upp
og sumir viröast vera að gef-
ast upp á baráttunni innan Al-
þýðubandalagsins. Þeir vilja
einfaldlega viðurkenna ósig-
urinn og flytja sig sem fyrst
yfir í Alþýðuflokkinn. Aörir
segjast hafa orðið fyrir von-
brigöum með viðbrögð Al-
þýðuflokksmanna aö loknum
kosningunum og ekki vera
vissir um aö þeir séu vel-
komnir þar.
Verður liðinu stillt
upp að nýju?___________
Engu að síður er of snemmt
að afskrifa sameiningarsinn-
ana sem kröftugt afl innan Al-
þýðubandalagsins. Það er
sem sé alls ekki hægt að úti-
loka þann möguleika að lið-
inu veröi stillt upp að nýju.
Þrátt fyrir allt viröast þó á
þessari stundu vera hverfandi
líkur til að boðað verði til
aukalandsfundar. I röðum
Birtingarfólks er sú skoðun
ríkjandi að eftir úrslit kosn-
inganna treystist andstæöing-
ar formannsins ekki til að
gera neina atlögu að honum,
m.a. vegna þess að Alþýðu-
bandalagsfólk úti á landi
muni ekki tilbúið til að taka
þátt í henni. Þetta kemur út af
fyrir sig heim og saman við
þá tilhneigingu sem virðist
svo almenn á landsbyggðinni
að vilja sættir í flokknum. Á
hinn bóginn munu samein-
ingarsinnarnir innan Alþýöu-
bandalagsins ekki telja sig
nægilega sterka til að láta til
skarar skríða. Það háir þeim
líka að „Olafur Ragnar viröist
alls ekki tilbúinn að yíirgefa
Alþýðubandalagið," eins og
einn viðmælenda minna
sagöi.
En meöan Birtingarfólkið
sleikir sárin og gerir upp hug
sinn, biða menn átekta hin-
um megin víglínunnar. Vissu-
lega var hart deilt á Ólaf
Ragnar Grímsson á flokk-
stjórnarfundi fyrr í vikunni,
en þótt traustur meirilúuti
væri fyrir hendi var afráðið
að sleppa því að krefjast hfif-
uös hans á fati. Engar form-
legar yfirlýsingar né sam-
þykktir komu því frá þessum
fundi. „Með því hefði einung-
is verið tekin sú áhætta að ()l-
afur Ragnar fengi færi á að
gera sig að píslarvotti," sagði
einn viðmælenda minna úr
röðum hins svokaiíaöa
„flokkseigendafélags."
Formaftur______________
til skrauts?
Fari svo að sameingingar-
sinnarnir innan Alþýðu-
bandalagsins „gufi upp" að
ineira eða minna leyti og
gangi ýmist til liös við Al-
þýðuflokkinn eða „hætti í
pólitík," svo vitnað sé til eins
þeirra, er byltingin í Alþýöu-
bandalaginu þar meö auövit-
að að mestu runnin út í sand-
inn. Þaö þýðir samt ekki að
Ólafur Ragnar yrði settur frá
formennsku, a.m.k. benda
engur líkur til aö kallaöur
verði saman aukalandsfund-
ur til þess. Það gætu hins veg-
ar orðiö örlög þessa for-
manns, sem ætlaði sér svo
stórt hlutverk að bylta pólit-
ísku mynstri á vinstri vængn-
um, að sitja uppi sem áhrifa-
laus formaður, einkum til
skrauts.