Alþýðublaðið - 02.06.1990, Blaðsíða 2

2
Laugardagur 2. júní 1990
Fólk
Örlygur
forseti SVFÍ
Meira frá þingi Slysa-
varnafélagsins: Orlyi’ur
I lálfdunurson, bó kaú I -
i'efandi á Seltjarnarnesi
var kjörinn forseti Slysa-
varnafélai>s Islands. Hur-
ulclur Hcnrýssun, sein
i>ei>nt hafði starfi forseta
um 17 ára skeið, gaf ekki
kost á sér til frekari starfa.
Varaforseti, Eslcr Kláus-
(lóllir, Hafnarfirði, baðst
einnii* undan endurkosn-
ini>u. Hún sat um áratui>a
skeið í stjórn slysavarna-
deildarinnar Hraunprýði
oíí seinni árin í stjórn
SVKI. Voru þau bæði,
Haraldur oi> Kster hyllt
vel oi> leni>i fyrir vel unn-
in störf. oi> tilnefnd ein-
róma sem heiðursfélai>ar.
Tíu ára fékk
björgunar-
verðlaun
Krisljunu Sit>ríóur Hi'li>u-
dóllir. 10 ára, til heimilis
að Æsufelli (i í Reykjavík
lilaut fyrstu björi>unar-
verðlaunin fyrir börn oi>
uni>lini>a, sem Slysa-
varnafélai> Islands veitir.
Ilaruldur Henrýsson, for-
seti SVFI sai>ði fráþessu á
landsþinginu sem haldið
var á döi>unum. Kristjana
litla bjari>aði systur sinni
frá drukkmm austur í
l.andbroti síðastliðið
sumar. Að launum hlaut
luín heiðurspening oi>
skrautritað skjal sem ævi-
félai>i Slysavarnafélai>s-
ins. Hylltu þingfulltrúar
þessa hugrökku stúlku.
Landlæknir
úthlutar
styrkjum
Landlæknisembættið
hefur veitt fé úr tveimur
sjóðum sem eru á vegum
embættisins. Ur minning-
arsjóði Berifþóru Mui>n-
úsdóllur og Jukobs J.
Bjurnusonur, bakara-
meistara fengu hæstu
styrkina Helí>u M. Öí>-
mundsdóllir læknir og
Jórunn E.Eyfjörö, erfða-
fræðingur, 425 þúsund
krónur. Sömu upphæð
hlaut Reynir Tómus Geirs-
son, dr. med. Þrír aðrir
læknar hlutu minni
styrki, Jón J. Jónsson, A.s-
ge/'r Huruldsson og
Murgrét Oddsdóllir. Úr
jólagjafasjóði Guömund-
ar Andréssonur gullsmiðs
hlutu dvalarheimilin æ
Dalvík og Barmahlið í
A-Barðastrandarsýslu
300 þús. kr. styrki, Euuld
Sœmundsen sálfræðing-
ur 200 þús og vinnuhópur
hjúkrunarfræðinga sem
lýkur hönnun mælitækis
til að meta hjúkrunarálag
á öldrunarstofnunum og
hjúkrunarþörf aldraðra.
INNLENDAR FRETTIR
FRÉTTASK ÝRING
Nafnvaxtalækkunin átti að gefa fyrirtækjunum svigrúm til að mæta litils háttar kostnaðarhækkunum án þess að velta þeim út i verðlagið. Nú virðast fyrirtækin
fremur kjósa að nota þennan sparnað til að hækka laun sumra starfsmanna sinna.
Fer svigrúmið
í launaskrið ?
Er verðhækkanaskriða á næsta leiti? Fram
að þessu hefur allt gengið eins og best verður
á kosið, segja menn, en sumir þykjast hins
vegar heyra i aðvörunarbjöllum. Við gerð
kjarasamninganna var gert ráð fyrir þvi að
nafnvaxtalækkanir kæmu fyrirtækjunum til
góða og myndu gera þeim auðveldara að
taka á sig litilsháttar kostnaðarhækkanir.
Þetta virðist þó ekki ganga eftir. í staðinn eru
nú farnar að berast fregnir af launaskriði.
EFTIR: JÓN DANIELSSON
l.aunaskrið er þaö kallaö
þegar laun hækka umfram
jjað sem gert er ráð fyrir í
kjarasamningum. Þetta eru
einstakar yfirborganir og
framkvæmdar að geðþótta
atvinnurekenda án samráðs
við verkalýösfélög. Launa-
skrið verkar þannig til að
auka launamun og er aö því
leyti illa séð af verkalýös-
hreyfingunni.
Verðbólguspár hafa
lofað góðu
Kjarasamningarnir sem
gerðir voru í vetur, eru að því
leyti svipaðir flestum sarnn-
ingum sem geröir hafa veriö
á.vinnumarka^FáÍlt frá 1984
aö þeim var áetlað að stuðla
að hjfiðnun veröbólgu. Eins
og/irenn vita hefur þetta tek-
/lát misjafnlega. Að þessu
sinni eru þó horfur betri en
oft áöur. Verðbólguspár aö
undanförnu benda tvímæla-
laust til þess að menn hafi
lært eitthvað af reynslu und-
angenginna ára og verðbólga
sé á niðurleið.
Dæmi um góðan árangur
að þessu sinni er það að
rauða strikið sem sett var í
maí, hélt að þessu sinni. Verö-
lag hafði í maíbyrjun ekki
hækkað rneira en ráö var fyr-
ir gert við undirritun kjara-
samninga og því þurfti heldur
ekki aö hækka laun umfram
þá umsömdu 1,5% hækkun
sem kom til framkvæmda um
þessi mánaðamót.
Nafnvaxtalækkunin
gaf aukið svigrúm
Þegar kjarasamningarnir
voru gerðir, vildu menn auð-
velda fyrirtækjunum í land-
inu að taka á sig einhverjar
kostnaðarhækkanir án þess
aö þurfa að velta þeim áfram
út í verðlagið. Til að ná þessu
markmiði var fariö fram á
það viö bankana aö þeir
lækkuðu nafnvexti hratt og
til samræmis við lækkandi
veröbólgustig í framhaldi af
samningunum.
Þetta hefur gengið eftir.
■Nafnvextir hafa lækkað veru-
lega og það leiðir aftur til
þess að greiðslubyrði fyrir-
tækjanna minnkar. Svo mun
talið að sú nafnvaxtalækkun
sem orðið hefur geti í mörg-
um tilvikum lækkaö vaxta-
kostnað fyrirtækja um
2—5%. Þótt vaxtabyrðin hafi
vissulega verið mörgum fyr-
irtækjum illbærileg, var samt
sem áður álitiö aö a.m.k.
1—2% af þessari lækkun gæti
nýst fyrirtækjunum fil að láta
hjá líða að hækka verð vöru
sinnar eöa þjónustu, þótt þau
yrðu fyrir kostnaðarhækkun-
um. Hinir bjartsýnustu von-
uöust jafnvel eftir því að verð
gæti lækkað í einhverjum til-
vikum.
Ekkert lækkar þó
Nú er kominn sá tími að
nafnvaxtalækkanir eiga að
vera farnar að hafa áhrif á
fjárhag fyrirtækjanna. Hins
vegar sjást þess engin merki
að verð á vöru eða þjónustu
fari lækkandi. Fyrirtæki sem
háð eru verðlagsákvæðum,
telja sig þurfa að hækka vöru
sína eða þjónustu þrátt fyrir t
nafnvaxtalækkanir. Dæmi
um þetta eru hækkanir á
steypu, bensíni og fargjöldum
leigubíla og með innanlands-
flugi sem samþykktar voru í
verðlagsráði í vikunni og öðl-
uðust gildi um mánaðamótin.
Bæði í röðum verkalýðs-
hreyfingar og vinnuveitenda,
telja menn sig hins vegar sjá
merki um að svigrúmið sem
nafnvaxtalækkanirnar gefa
sé notað í einstakar launa-
hækkanir.
Það er einkenni á verð-
bólgusamfélögum aö menn
fara sjálfkrafa að reikna með
áframhaldandi verðbólgu og
hafa ekki trú á því að ástand-
ið muni breytast verulega til
batnaðar. Þetta leiðir til þess
að jafnt fyrirtæki sem ein-
staklingar leitast við að vera
íremur á undan verðbólgu-
þróuninni en eftir og hækka
því verð á vöru sinni eða
þjónustu fyrr en nauðsynlegt
er. Þetta er í sjálfu sér verð-
bólguskapandi og leiðir til
þess að enn erfiðara er að ná
niður verðbólgu en ella væri.
í þjóðfélagi sem átt hefur
að venjast mikilli verðbólgu
um áratuga skeið er líka auð-
velt að hækka verðlag án
þess að nokkrum þyki til-
tökumál. Þeir starfsmenn
verkalýösfélaga sem frá gerö
kjarasamninga hafa verið að
fylgjast með einstökum verð-
hækkunum, hafa oröið
áþreifanlega varir við þetta.
Yfir þá hafa dunið kvartanir
frá fólki sem orðið hefur vart
við einstakar hækkanir. Hér
er fyrst og fremst um að ræöa
hækkanir á matvöru, enda
hafa þessir starfsmenn ekki
getað annað öðru.
Árangursrik*____________
verðlagseftirlit
Það vekur athygli í þessu
sambandi að verkalýðsfélög-
unum hefur orðið talsvert
ágengt í þessu starfi. í all-
mörgum tilvikum hafa kaup-
menn nefnilega látiö sér segj-
ast og dregiö úr hækkunum,
fresta þeim eða jafnvel falliö
frá þeim, eftir aö starfsmenn
verkalýðsfélaganna hafa
sýnt fram á að viðkomandi
hækkun væri óþörf eða
óþarflega mikil.
Engu að síður hafa kaup-
menn getað rökstutt talsvert
af hækkunum og þær komið
til framkvæmda. Leifur Guð-
jónsson, sem starfar að þessu
eftirliti á vegum Dagsbrúnar,
lagði áherslu á að samstarfið
við kaupmenn hefði veriö
gott og það hefði ekki komiö
fyrir að nokkur kaupmaöur
hefði neitað sér um útskýr-
ingar á verðhækkunum. Léif-
ur kvaðst hins vegar ekki
hafa aðstöðu til að ganga úr
skugga um að upplýsingar
um erlendað verðhækkanir
væru undantekningarlaust
réttar. í þessu sambandi
minnti hann á það kerfi um-
boðslauna erlendis sem var
við lýði á sínum tíma áður en
álagning var almennt gefin
frjáls.
Fóum vid kannski
veróstttdvun?____________
Það skiptir auðvitað miklu
að verðlag haldist áfram inn-
an þeirra marka sem rauðu
strikin í kjarasamningunum
setja. Takist það út samnings-
tímabilið, eykur það tiltrú al-
mennings á því að verðbólgu-
tímabilið sé liðið hjá og auð-
veldar að sjálfsögðu mjög
gerð næstu kjarasamninga.
Svigrúmið er hins mjög lítið
og svo virðist sem stjórnvöld
séu nú jafnvel aö velta fyrir
sér að gripa til verðstöðvunar
ef allt um þrýtur. A.m.k. er
ekki hægt að skilja ummæli
Steingríms Hermannssonar í
viðtali við Tímann í gær
öðruvísi en þaö komi til
greina. Steingrímur segist i
viðtalinu ætla að ræða þessi
mál viö aöstandendur vinnu-
markaðarins á næstunni.
En það verður tæpast ann-
að sagt en að menn leggi sig
fram um að halda verðbólg-
unni í skefjum. Verölagsráö
leyfði að vísu ákveðnar
hækkanir um þessi mánaða-
mót. Þær voru þó mjög
skornar niöur frá því sem
beðið var um. Spurningin er
hins vegar hvort þessar
hækkanir eru upphafið að
nýrri skriöu verðhækkana,
eða hvort tekst að taka í
taumana þannig aö rauöu
strikin haldi, líka á næstu
mánuðum og jafnvel út
samningstímabiliö.