Alþýðublaðið - 12.06.1990, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 12. júní 1990
5
„Sú þróun, sem viö erum nú vitni
aö og viö höfum átt og munum
áfram eiga þátt i aö móta, hefur
hrundiö af staö víöfeðmum breyt-
ingum á pólitískum og hernaðar-
legum grundvallaratriðum evr-
ópskra öryggismála og jafnframt
breytingum á þeim skilyröum,
sem bandalaginu er gert aö vinna
undir," segir m.a. í lokasamþykkt
ráöherrafundar Atlantshafsbanda-
lagsins i Turnberry.
Lokasamþykkt utanríkisráðherrafundar NATO:
Grundvallarbreytingar á
evrópskum öryggismálum
Fundur utonrikisrúðherra Atlantshafsbandalags-
ins (NATO) vor haldinn i Turnberry i Skotlandi
7.—8. þessa mánaðar. Jón Baldvin Hannibalsson
utanrikisráðherra sótti fundinn af Íslands hálfu.
Lokasamþykkt ráðherrafundarins er á margan
hátt söguleg og markar timamót i sögu Atlantshafs-
bandalagsins og undirstrikar vel hinar miklu póli-
tisku og hernaðarlegu breytingar sem nú eiga sér
stað i Evrópu. Meginatriði lokasamþykktar ráð-
herrafundarins fara hér á eftir.
• Við leggjum ríka áherslu á að
lokið verði við CFE-samninginn á
þessu ári. Samningurinn verður
að ná til allra þeirra atriða, sem til
umræðu eru og leiða til umtals-
verðrar, bindandi og eftirlitshæfr-
ar fækkunar á hefðbundnum
vopnum í Evrópu með það að
markmiði að eyða misræmi í
vopnabúnaði sem veldur óstöðug-
leika og koma í veg fyrir hernað-
argetu til skyndiárása eða stór-
árása. Slíkur samningur yrði mikil-
vægt skref í átt til aukins stöðug-
leika og öryggis í Evrópu.
Ríkisstjórnir aðildarríkjanna
munu halda áfram að vinna að ár-
angursríkri niðurstöðu í CSBM-
viðræðunum þannig að samning
megi undirrita síðar á þessu ári.
lim leið og CFE-samningurinn
hefur verið gerður er bandalagið
reiðubúið að takast á við frekari
afvopnunarsamninga í því skyni
að tryggja enn frekar öryggi og
jafnvægi í Evrópu. Markmið slíkr-
ar stöðugrar samningagerðar og
frekari viðleitni okkar til þess að
tryggja öryggi Evrópu m.a. með
samningum um fækkun hefð-
bundinna vopna, mun verða til at-
hugunar á leiðtogafundi okkar.
• Við fögnum þeim árangri sem
náðist á leiðtogafundi Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna sem hald-
inn var í síðustu viku og þá sér-
staklega samningnum um mikil-
væg málefni er snerta START-
samninginn sem mun leiða til um-
talsverðrar fækkunar á báða bóga
á langdrægum kjarnorkuvopnum
og auka mjög tvíhliða hernaðar-
legt traust á þessu sviði.
Við erum sammála um afger-
andi mikilvægi þeirra pólitísku og
efnahagslegu breytinga, sem nú
eiga sér stað í rikjum Mið- og Aust-
ur-Evrópu og Sovétríkjunum.
Áframhaldandi þróun þessara
ríkja í þá átt að verða lýðræðisríki
og efnahagslega vel stæðir félagar
í samvinnu með okkur, verður
mikilvægur þáttur í öryggi og jafn-
vægi í Evrópu í framtíðinni.
Við teljum að samningur Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna um
fækkun efnavopnabirgða muni
auðvelda mjög og flýta núverandi
samningagerð um alþjóðlegt, al-
gert og eftirlitshæft bann við fram-
leiðslu og notkun efnavopna.
Sameiginlegar varnir okkar eru
enn lífshagsmunamál.
Það hlutverk bandalagsins að
koma í veg fyrir átök og koma í
veg fyrir valdbeitingu eða ógnun
gagnvart aðildarríkjunum og
tryggja stöðugleika mun halda
áfram að vera grundvallaratriði.
Um fyrirsjáanlega framtíð mun
verða þörf á hæfilega samsettum
vörnum með hefðbundnum vopn-
um og kjarnorkuvopnum, til að
koma í veg fyrir ófrið, í samræmi
við lágmarks öryggisþarfir okkar.
• Við fögnum einnig boði til
hernaðaryfirvalda Atlantshafs-
bandalagsins um að möguleikinn
á frekari notkun fjölþjóða liðsafla
verði kannaður. Við styðjum ný-
lega tillögu forseta Bandaríkjanna
um að viðræður milli Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna um
skammdræg kjarnorkuvopn í
Evrópu hefjist eftir að CFE-samn-
ingurinn hefur verið gerður.
Við lítum á CSCE-ferlið, sam-
hliða öðrum stofnunum Evrópu
þar á meðal Atleintshafsbandalag-
inu, sem mikilvægan ramma utan
um mikilvægar umbætur og stöð-
ugleika og sem miðpunkt upp-
byggingar nýrrar Evrópu. Hlut-
verk CSCE verður til fyllingar hlut-
verki Atlantshafsbandalagsins.
Bandamenn vænta þess að nið-
urstaða náist bráðlega í CFE-við-
ræðunum sem eiga sér stað innan
CSCE-ferlisins og að áframhald-
andi árangur verði af umræðun-
um um traustvekjandi aðgerðir til
að byggja upp traust og öryggi,
sem ásamt árangri af millifundum
CSCE koma til með að leggja
nauðsynlegan grundvöll að CSCE
leiðtogafundinum á þessu ári. Sá
fundur ætti að endurspegla hið
nýja hlutverk CSCE og að taka við-
eigandi ákvarðanir. Það er enn-
fremur von bandamanna að við-
ræður beggja þýsku ríkjanna og
Fjórveldanna (2+4 viðræðunum)
verði lokið fyrir CSCE-fundinn.
Fundurinn mun hafa áhrif í þá átt
að styrkja breytingarnar sem átt
hafa sér stað í Mið- og Austur-Evr-
ópu og koma nýjum drifkrafti í
CSCE-ferlið á aðalsviðum Hels-
inkisáttmálans.
í viðræðum bandamanna hafa
nokkrar mikilvægar tillögur verið
lagðar fram til framþróunar CSCE-
ferlisins og til að styrkja tilraunir
til svæðisbundinnar samvinnu.
• Sameining Þýskalands hefur
ávallt verið forgangsmarkmið Atl-
antshafsbandalagsins. Á grund-
velli náins og stöðugs samráðs inn-
an bandalagsins, erum við þess
vegna samhentir í virkum stuðn-
ingi við þann árangur, sem þegar
hefur náðst varðandi samruna
Þýskalands. Við styðjum einnig
þær tilraunir, sem eiga sér stað í
viðræðum fulltrúa beggja þýsku
ríkjanna og Fjórveldanna í þá átt
að leita endanlegs samkomulags á
grundvelli þjóðarréttar, þar sem
endir yrði bundinn á réttindi og
skyldur Fjórveldanna gagnvart
Berlínarborg og öllu Þýskalandi,
og án skerðingar á fullveldi Þýska-
lands. Sameinað Þýskaland verð-
ur að hafa þann rett, sem viður-
kenndur er í lokaskjali Helsinki-
sáttmálans, að geta kosið að vera
aðili að bandalagi. Við teljum, að
stöðugleikinn í Evrópu, ásamt
óskum þýsku þjóðarinnar, geri
þær kröfur, að sameinað Þýska-
land verði fullgildur aðili að Atl-
antshafsbandalaginu, þar með tal-
ið samræmdu varnarkerfi þess,
án þess að fyrirfram verði lagt mat
á þá afstöðu, sem komið hefur
fram, um að vígbúnaði Atlants-
hafsbandalagsins verði ekki kom-
ið fyrir á núverandi landsvæði
þýska alþýðulýðveldisins.
• Við óskum þess, að Sovétríkj-
unum takist að leysa þau vanda-
mál, sem fylgja hinum erfiðu um-
breytingum þar í landi á uppbyggi-
legan hátt, og allir viðkomandi
geti gert sig ánægða með þær. í
þessu samhengi styðjum við af
heilum hug vonir og óskir Eystra-
saltsþjóðanna. Það er skilningur
okkar, að leiðtogar Litháens og
Sovétríkjanna hafi gefið fyrirheit
um þann vilja sinn að hefja við-
ræður um frestun — en ekki ógild-
ingu — leiðtoga Litháens á gildis-
töku sjálfstæðisyfirlýsingar þeirra.
Við skorum á alla aðila, að sýna
sveigjanleika og ganga heils hug-
ar til viðræðna í því skyni að finna
lausn sem fyrst.
• Starfsemi bandalagsins á sviði
vísinda og umhverfismála, sem
kallað hefur verið hið þriðja svið
Atlantshafsbandalagsins, verður
aðildarríkjunum áfram mikið
hagsmunamál. Við munum leita
leiða til að bjóða vísindamönnum
frá Mið- og Austur-Evrópu til að
taka þátt í verkefnum á sviði um-
hverfismála í tengslum við ný
verkefni innan ramma þeirrar
nefndar bandalagsins sem fjallar
um málefni sem nútímaþjóðfélag
stendur frammi fyrir.
• Sú þróun, sem við erum nú
vitni að og við höfum átt og mun-
um áfram eiga þátt i að móta, hef-
ur hrundið af stað víðfeðmum
breytingum á pólitískum og hern-
aðarlegum grundvallaratriðum
evrópskra öryggismála og jafn-
framt breytingum á þeim skilyrð-
um, sem bandalaginu er gert að
vinna undir.
Þessar breytingar draga hvorki
úr nauðsyn á því að viðhalda
bandalaginu né tilvist helstu þátta
þess. Við munum halda bandalag-
inu virku og samheldnu og halda
áfram að rækta stöðugt og árang-
ursríkt samband yfir Atlantshafið
milli Norður-Ameríku og Evrópu,
sem nú stefnir æ meir í átt til sam-
einingar.