Alþýðublaðið - 23.03.1995, Side 7

FIMMTUDAGUR 23. MARS 1995
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ö t a I
um horfa á fjármagnstekjuskattinn
sem mér urðu mikil vonbrigði að
hafi ekki verið afgreiddur á kjör-
tímabilinu. Því er ekki að leyna að
samstarfsflokkurinn hefur dregið
lappirnar nokkuð í því máli. Aðra
hluti má líta á, einsog hátekjuskatt-
inn sem nú loksins náðist í gegn.
Honunt tókst ekki að koma á í tíð
ríkisstjómar Steingríms Hermanns-
sonar. I framtíðinni tel ég síðan að
hátekjuskatturinn eigi að víkja fyrir
fjármagnstekjuskatti. Menn muna
það kannski núna, að Sjálfstæðis-
flokkurinn vildi ekki að skatturinn
yrði endumýjaður á síðastliðnu
hausti og um áramótin, en það náðist
eigi að síður í gegn. Við alþýðu-
tlokksmenn töldum gjörsamlega
ófært að verða af þeim tekjum sem
þar var um að ræða. Eitt er það sem
ég tel síðan nauðsynlegt, en það er
að næsta ríkisstjóm setji sér ramma-
ljárlög til íjögurra ára eða út kjör-
tímabilið. Það myndi stórauka skil-
virkni áætlanagerðar og auðvelda
allt starf - ef framtíðarsýnin væri
skýr að því leytinu. Eg held enn-
.Alþýduflokkurinn er ekki spilltur flokkur.
I Það er fráleitt að tala um hreyfingu þúsunda
manna, sem spillta. Félagar í Alþýðuflokknum
eru einfaldlega þversnid af samfélaginu
I einsog allar slíkar fjöldahreyfingar."
heimildum hefur til að mynda orðið
staðreynd og tilheyrandi tekjufall
fylgdi í kjölfarið. Þannig var í einu
vetfangi gert útum möguleikana til
að eyða halla ríkissjóðs. I mótlætinu
er oft auðveldara að gefast upp - ein-
sog Jóhanna gerði - en að takast á
við vandann. Menn hlupu ekki frá
vandanum, heldur tókust á við hann
með þeim árangri sem blasir við öll-
um um þessar mundir. Það em sókn-
arfæri fyrir hendi. Framsýnir útgerð-
armenn leituðu til dæmis í auknum
mæli til úthafsveiða. Það var dæma-
iaust þegar Þorsteinn Pálsson
hugðist koma í veg fyrir veiðar í
Smugunni. Ef Jón Baldvin hefði
ekki tekið á því máli væri staða þjóð-
arbúsins og þeiira útgerða sem leit-
uðu á fjarmið önnur í dag. Innan-
flokksmál í Alþýðuflokknum leita
,Jóhanna Sigurðardóttir var á þessum tíma
| mjög spennt fyrir því, að fara í stjórn með
íhaldinu og var ekki hlynnt þeirri skoðun okkar
þremenninganna að láta reyna á frekari
hugmyndir um samstarf vinstriflokkanna.
fremur að ekki sé enn nóg gert í
spamaði og aðhaldi. Þar getum við
ennþá bætt okkur án þess að velferð-
arkerfið sem slíkt verði skaðað.
Bótakerfið þarfnast rækilegrar til-
tektar og endurmeta þarf þessa gífur-
legu tekjutryggingu sem allsstaðar
eru komin á. I þeim málum hefur
skort heildarsýn. Það má afar víða
spara stórfé í ríkisgeiranum með því
að leggja niður og sameina stofnanir,
svo örfá dæmi séu tekin.“
Hvað stendur helst uppúr í
minningunni um kjörtímabilið
sem er að renna sitt skeið?
„Þegar frá líður held ég að það
muni teljast merkilegast að ríkis-
stjómin hélt út kjörtímabilið. Gífur-
legur vandi hefur sótt þessa þjóð
heim. Mikill niðurskurður á afla-
inu'
„Samningurinn um Evrópska
efnahagssvæðið var langstærsta ein-
staka ntálið sem náðist fram á kjör-
tímabilinu og afar minnisstætt sem
slfkt. Það mál var risastórt framfara-
skref fyrir þessa þjóð. Alþýðuflokk-
urinn hafði forystu um EES-samn-
að athuga, en bendi á að ef slfkt hefði
gerst í ráðuneytum Alþýðuflokksins
þá hefði heldur betur hvinið í fjöl-
miðlum og þjóðarsálum. Það er einn
af fjölmörgum kostum Alþýðu-
flokksins að hann gætir ekki sér-
hagsmuna. Það er hugsanlegt að það
sé ástæðan fyrir því að Alþýðuflokk-
urinn hefur ekki meira fylgi en raun
ber vitni unt. Gæsla sérhagsmuna
hefur því miður lengi verið drjúg til
öflunar atkvæða og valda. Stjóm-
ntálaflokkar eiga fyrst og fremst að
hugsa um hag heildarinnar - annað
ekki.“
,Ég hef svosem verið sakaður um ýmislegt,
Itil að mynda það að vera ekki nógu hávær inná
þingi, en ef dvöl í ræðustól er mælikvarði á
hæfni manna þá skyldi maður halda að
Hjörleifur Guttormsson væri fyrir margt löngu
Itekinn við stjórninni hjá þessari þjóð."
inginn frá upphafi til enda og sýndi
einn ilokka samstöðu í jákvæðri af-
stöðu til málsins. Samningurinn
tryggir frjálst flæði á vörum, þjón-
ustu, IjáiTnagni og vinnuafli
milli aðildarrfkjanna, auk
samstarfs á sviði vísinda,
mennta og menningar, fé-
lagsmála og umhverfismála.
Það er ljóst að Evrópska
efnahagssvæðið tryggir að-
gang Islands að stærsta
markaðssvæði heims á áhrif-
in á efnahagslífið eru gríðar-
leg. Áætlað er að tekjuaukn-
ing þjóðarinnar vegna samn-
ingsins samsvari um 44 þús-
und króna tekjuaukningu á
hverja fjögurra manna fjöl-
skyldu í landinu og er ætlað
að sú tala tvöfaldist á næstu
árum. Bara á síðasta ári juk-
ust útflutningstekjur þjóðar-
innar vegna EES-samnings-
ins um einn milljai'ð. Og nú
vildu allir Lilju hafa kveðið.
Þeir sem áður vom á móti
EES lýsa því nú yfir hver á
fætur öðmm að þeir muni
ekki beita sér fyrir að samn-
ingnum verði sagt upp. Það
er þvf dagljóst hverjir höfuð
rétt fyrir sér í því máli. Sagði
ekki Halldór Asgrímsson
fyrir skemmstu að Fram-
sóknarflokkurinn hefði greitt
atkvæði með EES-samn-
ingnum ef hann hefði verið í
ríkisstjóm?“
Þú kemur þarna inná
viðkvæman hlut fyrir al-
þýðuflokksmenn: Jón Sig-
urðsson, Eiður Guðnason,
Karl Steinar Guðnason og
Guðmundur Arni Stefáns-
son hurfu allir á brott úr
ríkisstjórn eða/og af þingi
með spillingaruinræðuna
einsog hala á eftir sér. Er
Alþýðuflokkurinn spilltur
flokkur?
„Nei, Alþýðuflokkurinn er
ekki spilltur flokkur. Það er
fráleitt að tala um hreyftngu
þúsunda manna, sem spillta.
Félagar í Alþýðuflokknum
eru einfaldlega þversnið af
samfélaginu einsog allar
slíkar Ijöldahreyfmgar.
Sannleikurinn er sá að ef ein-
hver hefur verið ráðinn til
starfa og viðkomandi hefur
haft tengsl við Alþýðuflokk-
síðan uppí hugann þegar litið er yfir
farinn veg á kjörtímabilinu. Þau hafa
vissulega valdið vanda. Sérstaklega
urðu það mörgum vonbrigði þegar
Jóhanna fór úr flokknum. Hún hafði
lofað stuðningsmönnum sínum allt
öðru, en sveik það loforð. Þarafleið-
andi urðu fáir starfandi flokksmenn
til að fylgja henni yfir í Þjóðvaka.
Alþýðuflokkurinn hefúr reyndar
klofnað nokkrum sinnum. Það hafa
komið upp einstaklingar innan hans
sem segjast meiri jafnaðarmenn en
aðrir flokksmenn. Þeir hafa hinsveg-
ar undantekningarlaust metið eigin
hagsmuni meira en hreyfingu jafn-
aðaimanna."
En hvert sýnist þér stærsta ein-
staka málið sem jafnaðarmenn
unnu brautargengi á kjörtímabil-
Alþýðuflokkurinn fer núna
hægt og sígandi uppávið í skoð-
anakönnunum á meðan stjórnar-
andstöðuflokkarnir annaðhvort
standa í stað eða tapa fylgi. Hverju
þakkarðu þetta ágæta gengi jafn-
aðarmanna að undanförnu?
„Verk okkar og stefna í ríkisstjóm
undanfarin átta ár em tekin að skila
sér. Alþýðuflokkurinn hefur náð ár-
angri og almenningur er tekinn að
átta sig á því. Þetta er róttækur um-
bótaflokkur sem hefur verið í farar-
broddi framfaraafla í íslensku þjóð-
félagi í langan tíma. Þingflokkur
jafnaðarmanna hefur einnig sýnt af
sér staðfestu og tekist á við þau
vandamál sem komið hafa upp af
eljusemi og skynsemi. Liðið hefur
Það er ennfremur gríðarlega mikil-
vægt fyrir þessa þjóð með tilliti til
framtíðarsýnar að fara ræða Evrópu-
málin af fullri alvöru. Þau koma inná
flest svið íslensks þjóðfélags - með
einum eða öðmm hætti - og það er
mikill ábyrgðarhluti að segja slfk
mál ekki á dagskrá. Ef einhverjir
stjómmálamenn ætla fara að banna
þjóð sinni að ræða málin og hugsa þá
em viðkomandi menn í alvarlegri
stöðu.“
Staða þín í umræðunum um
Evrópusambandsaðild, hver er
hún?
„Það er yfirlýst stefna Alþýðu-
flokksins, að hann telur framtíðar-
hagsmununt Alþýðuflokksins best
borgið innan Evrópusambandsins.
En þessi stefna er hinsvegar sett
fram með þeim fyrirvara að viðun-
andi samningar náist um Island haldi
áfram fullu forræði yfir auðlindum
sjávar innan efnahagslögsögu okkar
og að sérstaða atvinnulífsins hér -
þar á meðal landbúnaðar- verði við-
urkennd. Við munum ekki fá að vita
hverskonar samningar em í boði
nerna með umsókn. Að umsókn lok-
inni fer fram langt og ítarlegt samn-
ingsferli og síðan verður sá samn-
ingur borinn undirþjóðina. Viðjafn-
aðarmenn teljum að Evrópusam-
bandsaðild sé liður í þein i baráttu að
tryggja alþýðu landsins betri lífskjör.
Sjötíu prósent af öllum okkar út-
flutningi fer til Evrópusambands-
Ianda og jafnstaða á við keppinauta
okkar þar er því lífsnauðsyn fyrir
okkur. Vömverð lækkar að öllum
Ifkindum við inngöngu urn 35 til 40
prósent - einsog sést hefur í Finn-
Íandi og Svíþjóð - og því rnyndi
I
„Mér er það einnig minnisstætt frá þessari
hörðu lotu, að Jóhanna hafði það á orði, að
aldrei skyldi hún í ríkisstjórn með Ólafi
Ragnari Grímssyni."
inn er talað um spillingu. Þrír reynd-
ir þingmenn og ráðherrar jafnaðar-
manna hurfu til annarra starfa á kjör-
tímabilinu. Hæfni þeirra til viðkom-
andi stafa hefur ekki verið dregin í
efa. Það sem tjölmiðlum fannst at-
hugavert var að þeir eru Alþýðu-
flokksmenn. Það er hinsvegar mjög
alvarlegt þegar látið er að því liggja,
að ef fólk hefur setið á Alþingi þá sé
það þar með óhæft til annarra starfa í
þjóðfélaginu. Fjölmiðlar voru afar
aðgangsharðir við Alþýðuflokkinn,
aðgangsharðari en góðu hófl gegndi
að ntínu mati. Það er hægt að taka
sem dæmi í þessu samhengi, að skipt
hefur verið um alla starfsmenn í for-
sætisráðuneytinu á þessu kjörtíma-
bili. í sjálfu sér hef ég ekkert við það
að stærstum hluta spilað vel saman.
Hér í kjördæminu verður auðvitað
hart tekist á þennan mánuð sem er til
kosninga og kjósendur standa nú
frammi fyrir því að velja traustan
fulltrúa til áframhaldandi setu á Al-
þingi. Það er altént sá dómur sem ég
vonast til að fá. Eg hef lagt mig fram
af kostgæfni í störfum mínum og
reynt að setja mig rækilega inní þau
mál sem ég starfa að hverju sinni.
Dugnaður og eljusemi em frekar
mín einkunnarorð en hávaði. Ég hef
svosem verið sakaður um ýmislegt,
til að mynda það að vera ekki nógu
hávær inná þingi, en ef dvöl í ræðu-
stól er mælikvarði á hæfni manna þá
skyldi maður halda að Hjörleifur
Guttormsson væri fyrir margt
löngu tekinn við stjórninni hjá þess-
ari þjóð. Ég hef reynt að forðast allt
gaspur og að lofa ekki mciru en ég
tel mig geta staðið við. Einsog aðrir
stjómmálamenn legg ég nú verk mín
undir dóm kjósenda. Og geri það
óhræddur.“
Hvert verður stærsta verkefni
næstu ríkisstjórnar að þínu mati?
„Fyrst og fremst hlýtur ntegin-
verkefnið að vera það, að hafa tök á
ríkisfjármálunum. Þrátt fyrir að hinn
almenni kjósandi sé ekki stöðugt að
hugsa um efnahagsmálin þá em þau
samtsem áður hvati alls sem gera
þarf. Ef þjóðin hefur ekki traustan
efnahagsgrundvöll þá verður ekkert
áframhald á framförum íþessu landi.
Stöðugleiki er grunnforsenda þess
kaupmáttur launa aukast stórlega.
Þegar allt er tekið saman myndi hver
ijöguna manna fjölskylda hljóta 88
þúsund króna kjarabætur þegar á
fyrsta ári Evrópusambandsaðildar
og mun meira þegar framí sækti.
Stjórnmálaflokkum ber að móta
framtíðarsýn og það hefur Alþýðu-
flokkur einn flokka gert af raunsæi í
Evrópumálunum og hafnar öllum
úrtöluröddum um missi sjálfstæðis
og þjóðemis. Islendingar eiga annað
betra en slíkt minnimáttarhjal og
fyrir stór verkefni í tengslum við
framhaldsskóiana á Akureyri og
einnig Háskólann á Akureyri - sem
ég tel gífurlega mikilvægan fyrir
landsbyggðina alla. Eðlileg framtíð-
arverkefni í kjördæminu em mál
sem brenna á manni og þar hef ég
ekki hikað við að beita mér. Skóla-
og heilbrigðismálin vigta þungt hér
einsog annarsstaðar. Samgöngumál-
in em ennfremur alltaf stór mála-
flokkur úti á landsbyggðinni og sem
meðlimur flugráðs hef ég reynt að
leggja mitt af mörkum svo bæti megi
aðstöðuna við flugvellina við Húsa-
vfk, Þórshöfn og Akureyri."
Hvernig hefur samstarfíð við
aðra þingmenn kjördæmisins
gengið?
„Ég hef undan engu að kvarta í
þeim efnum. Að mörgu leyti hefur
okkur tekist að staifa af heilindum
saman að málefnum kjördæmisins.
Hvað sem andstæðum stjórnmála-
skoðunum líður þá erum við sem
betur fer sammála á mörgum sviðum
um hvaða mál séu brýnust fyrir kjör-
dæmið og samstarf okkar hefur ver-
ið ágætt. Við höfum náð sameigin-
legri lendingu í ýmsum málum og
öðrum ekki. Það er bara einsog
gengur og gerist í stjómmálum og
hjónabandinu, að það þarf að ná
samkomulagi um býsna mörg mál
og reyna að fara bil beggja. Við
komunrst ekkert áfrant í li'finu ef allt-
af á að stappa niður fótum og heimta
að sín sjónarmið nái fram að ganga.
Alþýðuflokkurinn er ansi langt frá
því að hafa meirihluta á Alþingi og
hefur því þurft að leita samstarfs.
Mönnum hefur gengið misvel að
sætta sig við það.“
Formaður Alþýðuflokksins er
umdeildasti stjórnmálamaður
landsins. Hvernig hefur þér geng-
ið að vinna með honum?
„Ég hef kunnað vel við að starfa
með Jóni Baldvin Hannibalssyni.
Við höfum mjög oft verið ósam-
mála, en alltaf tekist að ræða ágrein-
inginn og komast að niðurstöðu.
Samkvæmt skoðanakönnunum er
hann nokkuð óvinsæll, því verður
ekki neitað. Alþýðuflokkurinn hefur
verið í þeirri stöðu líka. Þannig hátt-
ar auðvitað alltaf til með menn og
flokka sem vilja gera breytingar á
samfélaginu. Jón Baldvin er lang-
fremstur meðal jafningja í íslenskum
stjómmálum, réttsýnn og umbóta-
sinnaður róttæklingur og hefur sem
„Sérstaklega uröu það mörgum vonbrigði
þegar Jóhanna fór úr flokknum. Hún hafði lofað
stuðningsmönnum sínum allt öðru, en sveik
það loforð. Þarafleiðandi urðu fáir starfandi
flokksmenn til að fylgja henni yfir í Þjóðvaka."
svartagallsraus frá stjómmálamönn-
unt sínum.“
Því hefur verið fleygt að þú sért
lélegur kjördæmispotari og hafir
staðið þig illa í að róta fjármunum
inní kjördæmið. Hverju viltu
svara þessu?
„Ég vil nú helst ekki vera kallaður
kjördæmispotari; get ekki ímyndað
að það sé stimpill sem einhverjir séu
hreyknir af að bera. Ég er náttúrlega
þingmaður Norðurlandskjördæmis
eystra, en fyrst og fremst ber mér
auðvitað að huga að hag heildarinn-
ar. Ég hef þó beitt mér fyrir nokkrum
málum hérna heimafyrir. Sem for-
maður fjárlaganefndar og þar áður
„Þingflokkurinn fór þess á leit við mig að ég
tæki að mér formennskuna í fjárlaganefnd við
breytingarnar sem urðu þegar Karl Steinar
Guðnason og Jón Sigurðsson hurfu af vettvangi
þingsins...Fjárlaganefndin hefur reynst ákaflega
merkilegur og góður skóli. Þekkingin sem
maður aflar sér þar inni er yfirgripsmikil
og vinnan er hörð."
að hægt sé að takast á við framtíðina.
Stjómarandstaðan hefur trekk í trekk
á kjöitfmabi 1 inu látið að því liggja að
nægir fjármunir séu fyrir hendi í
þjóðfélaginu til að láta undan öllum
þeim kröfum sem uppi eru. Ég segi
nú ekki annað en: Vei þeim sem
þannig vinnubrögð ætlar að viðhafa.
„Alþýðuflokkurinn hefur reyndar klofnað
| nokkrum sinnum. Það hafa komið upp einstak-
lingar innan hans sem segjast meiri jafnaðar-
menn en aðrir flokksmenn. Þeir hafa hinsvegar
undantekningarlaust metið eigin hagsmuni
Imeira en hreyfingu jafnaðarmanna."
heilbrigðis- og trygginganefndar hef
ég reynt að stuðla að uppbyggingu
við Éjórðungssjúkrahúsið á Akur-
eyri og það er í samræmi við þá
stefnumörkun ifkisstjórnarinnar að
byggja fyrst og fremst upp stóru
deildaskiptu sjúkrahúsin í landinu. Á
þessu ári verður þannig hafln starf-
semi öldrunarlækningadeildar á
Kristnesshæli. Það em auðvitað
fjöldamörg önnur mál sem mætti
tína til, en manni óar samt alltaf við
svona afrekaupptalningu. Mig lang-
ar þó að segja frá því, að ég hef unn-
ið mikið að uppbyggingu skóla-
mannvirkja og þar á meðal liggja
slíkur eignast tjöldann allan af hat-
römmum andstæðingum. Alþýðu-
flokkurinn er eini byltingarflokkur-
inn í íslenskum stjórnmáium, hefur
verið það um langt árabil og tals-
menn afturhalds og stöðnunar hafa
barist harkalega gegn honum - eðli-
lega. Velferðarkerfið er fyrst og
fremst smíði jafnaðarniannu og
sömuleiðis EFTÁ, EES, stóriðja, al-
mannatryggingalögin og ntörg önn-
ur stórmál sem engunt dettur í hug
að andæfa nú. Alþýðuflokkurinn er
gerandinn í íslenskum stjómmál-
um.“
Nú ertu einn af fáuni þing-
mönnum landsbyggðarinnar sem
átt þér aðalheimili og Ijölskyldu í
kjördæminu og ferðast þangað
svotil um hverja helgi og í öllum
fríum. Hvernig hefur þetta gengið
upp með tilliti til fjölskyldunnar?
„Ég á mjög góða og samhenta
tjölskyldu og þetta hefur allt blessast
svona eftir atvikum. Ég get auðvitað
ekki neitað því, að það er oft ansi
einmanalegt að koma í íbúðina í
Reykjavfk á kvöldin þarsem enginn
bíður manns, en á móti kemur að
maður hefur haft óskaplega mikið að
gera og hef oft og tíðum tekið að mér
meiri verkefni en eðlilegt er ef ekki
væri fyrir þá sök að ég þarf engri
tjölskyldu að sinna hér í Reykjavík.
Tíminn líður hratt og ég hef tamið
ntér að fara afar snemma til vinnu og
koma seint heim. Það gengi aldrei
nokkum tímann ef tjölskyldan væri
hjá mér í Reykjavík. Tengslin við
kjördæmið eru mér ennfremur ákaf-
lega mikilvæg þannig að það hefur
verið gott að komast þangað urn
helgar og í fríum. Þetta hefur allt sína
plúsa og mínusa einsog gengur.“