Alþýðublaðið - 12.05.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 12. MAÍ1995
s k o ð a n
uHinun
20917. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Norðmenn og
harkan sex
Halldór Ásgrímsson hefur komist að því á skömmum ferli sem
utanríkisráðherra, að það er ekki eins auðvelt að ná sanngjömum
samningum við Norðmenn og hann hélt áður. Fyrir kosningar var
helst á honum að skilja, að það væri einstök óbilgimi þáverandi
utanríkisráðherra, að ekki náðist samkomulag við Norðmenn um
þorskveiðar fslendinga á alþjóðlegu hafsvæði í Barentshafi. Nú hef-
ur Halldór sjálfur fundið til hins norska tevatns, og skyndilega upp-
götvað að hinir gömlu vinir hans í Noregi em ótrúlega óbilgjamir og
sanngimi víðs ljarri þeim þegar hagsmunir norsks sjávarútvegs em
annarsvegar.
Hinn nýi utanríkisráðherra hélt bersýnilega að nóg væri að hann
sýndi sig brosandi á fundum í Noregi til að samningar næðust um
norsk-íslenska síldarstofninn. Annað hefur komið á daginn, enda
munnsvipur utanríkisráðherrans að komast í hið gamla far fram-
sóknarskeifunnar. Kröfur Norðmanna um sfldina em svo fjarri allri
sanngimi, að það hlýtur senn að renna upp fyrir Halldóri Ásgríms-
syni, að í samningum við þá dugar ekkert annað en harkan sex.
Frá sjónarhóli íslendinga er í góðu lagi, að ekki náðust samningar
á grundvelli þeirra skilyrða, sem utanríkisráðherra gerði að upphaf-
legum heimanmund íslensku samningamannanna. Fyrstu kröfur ís-
lendinga vom nefnilega alltof linkulegar, og í rauninni óðs manns
æði að ætla að gera einhverskonar bráðabirgðasamkomulag, sem fól
í sér miklu minni veiðiheimildir úr norsk-íslenska sfldarstofninum
en Norðmenn setja sjálfúm sér og Rússum. í ofanálag var það hreinn
bamaskapur af utanríkisráðherra, að halda því fram að slíkt sam-
komulag hefði ekki fordæmisgildi inn í framtíðina. Það ber að skrifa
á reikning reynsluleysis - sem setur gilt spumingamerki við hæfni
utanríkisráðherra til að halda á málum íslendinga gagnvart Norð-
mönnum.
Sú niðurstaða, að semja um sameiginlegan kvóta með Færeying-
um er í sjálfu sér í lagi: það sýnir Norðmönnum að Islendingar
munu ekki láta undan óbilgimi þeirra og ofrflci. Hitt er annað mál, að
250 þúsund tonn fyrir Færeyinga og íslendinga er alltof Ktið þegar
horft er til þess, að Norðmenn hafa einhliða ákveðið tvöfalt hærri
kvóta fyrir sjálfa sig. Staðreyndin er sú, að íslendingar geta til fram-
búðar ekki sætt sig við minni kvóta en Norðmenn úr norsk-íslenska
sfldarstofninum. Fyrir því em þung rök.
Á gullaldarárum sfldarinnar dvaldi veiðistofninn 6 til 8 mánuði
ársins við ísland. Það ætti að vera nóg til að réttlæta jafn mikinn afla
og Norðmenn fá til hlutar. Það hlýtur jafhframt að vega þungt, að
hingað sækir sfldarstofninn af því hann skortir fæðu við Noreg, og
það vom algild sannindi meðan stofninn var stór, að sfldin varð ekki
að fyrsta flokks vöm fyrren hún hafði náð upp góðu fitumagni eftir
dvöl á fæðuslóðinni í grennd við ísland. Þá ber einnig að hafa í
huga, að við ákveðnar aðstæður getur norsk-íslenski sfldarstofninn
þrengt skilyrði íslenska loðnustofnsins og þannig haft bein áhrif á
afkomu íslensks sjávarútvegs. Báðir stofnamir nærast að mestu leyti
á rauðátu: að vísu er það svo að loðnan kýs kaldari sjó en sfldin og
er því yfirleitt ekki að finna á nákvæmlega sömu slóðum. En í þeim
ámm sem rauðátan bregst sækir sfldin í loðnuseiði og getur því haft
vemleg áhrif á loðnuveiðar áranna á eftir. Þetta verða samninga-
menn íslendinga lflca að hafa í huga. Því ber lflca að halda sterklega
til haga, að hmn stofnsins á sínum tíma varð ekki eingöngu vegna
ofveiði við ísland, heldur miklu fremur vegna óhóflegra veiða Norð-
manna á ungsfldinni við strendur N- Noregs.
Það vildi íslendingum til happs að óbilgimi Norðmanna varð til
þess að ekki náðust samningar áðuren útgerðarmenn hér á landi
bættu stáli í hryggsúlu utanríkisráðherrans, og sendimenn hans juku
við kröfur íslendinga. En Halldór Ásgrímsson verður að skilja, að
vondir samningar em verri en engir samningar. Gríðarlegir íslenskir
hagsmunir félast í norsk-íslenska sfldarstofninum, og linka íslenskra
ráðamanna eða reynsluleysi í samskiptum við útlendinga má ekki
verða til þess að þeir verði fyrir borð bomir. ■
Svar mitt
Á dögunum varpaði ég fram hér í
blaði margra landsmanna þeirri hug-
mynd að endurreisa fjórflokkakerfið
en haetta að reyna að mola það með
því að stofoa alltaf nýja og nýja flokka
upp úr því svo að úr er orðinn nokkurs
konar fjórflokkur jafnaðarmanna, okk-
ur kjósendum til mikillar armæðu.
Greinin var ákall örvhents manns um
að Alþýðuflokkurinn láti nú vinstri
arminn vaxa en hætti að sníða hann
jafoóðum af og hann vex. Að baki lá
sú hugmynd að í nútímalegum jafoað-
armannaflokki þurfi ekki allir að vera
sammála um allt, þar eigi konur að
takast á við hlunka, teknókratar við
grænkrata, þéttbýlismenn við dreifbýl-
ismenn, guðfræðingar við heiðingja,
Jón Baldvin við Jóhönnu og svo fram-
vegis: hinir sem eru ósammála jafoað-
armönnum í grundvallaratriðum, á
móti hagvextinum, bílunum, EES og
náttúrlega þjóðfélaginu - jöklasósíal-
istamir - gætu svo verið í sínum litlu
einingarsamtökum sælir með sin íjög-
ur til fimm prósent, hafandi síh áhrif,
sigrandi sma smásigra, berandi sinn ís-
skáp gegnum eyðimörkina, eða hvem-
ig sem frasinn var nú hjá
Trotskí. Slíkt fólk ætti ekki erindi í
stóra krataflokkinn. Hann væri handa
jafnaðarmönnum. Þar kæmu saman
allir þeir jafoaðarmenn sem er að finna
í Alþýðubandalagi jafnt sem Sjálf-
stæðisflokki, Kvennalista og Þjóð-
vaka: allt þetta fólk sem stundum er
kennt við félagshyggju, en Jónas Hall-
grímsson nefodi félagsandann í ritgerð
sinni um hreppana á Islandi.
Undirtektir vom misjafnar. Enda er
ég bara kjósandi og ber ekki skyn-
bragð á þau hárfihu blæbrigði í ágrein-
ingi flokkanna sem mörgum virðist
annt um að rækta.
Og ýmislegt hefur gerst síðan. Eink-
um hjá Kvennalistanum. Hafi það'leg-
Itar |
Guðmundur
Andri
Thorsson
skrifar
ið í loftinu rétt fyrir kosningar að
Kvennalistinn væri að verða úrelt afl
tókst stjómarflokkunum - og einkum
Sjálfstæðismönnum - að gefa femín-
ismanum nýjan byr. Steininn tók úr
þegar þeir hækkuðu launin hjá forseta
Alþingis við að kynskipti urðu í því
embætti; vart er hægt að hugsa sér
skýrari skilaboð til kvenna í Sjálfstæð-
isflokknum um punteðli þeirra. En hafi
Kvennalistakonum aukist byr við svo
misréttislegar aðfarir íhaldsins þá varð
Kristín Ástgeirsdóttir til þess að snúa
vindáttinni jafnóðum við með því að
kenna Ingibjörgu Sólrúnu um eigið
gengisleysi við að afla atkvæða.
Sem sagt: undirtektir voru misjafo-
ar, enda leit ég einungis svo á að ég
væri neytandi að bera fram kvörtun yf-
ir gersamlega óviðunandi flokka-
kraðaki: ég er búinn að því, og síðan
geta stjómmálaframleiðendumir pælt í
frekari vömþróun til að blíðka mig og
aðra kjósendur sem geta ekki hugsað
sér að kjósa Framsókn og íhald.
Afpólitísku skírlífi
| jfinhver furðulcgasta, afturhalds-
X—/samasta og elliJegasta hugmynd
sem um getur í pólitík er hugmyndin
um Iireinlynda gáfumannaflokkinn,
afl hinnar sjálfskipuðu intellígensíu,
hinna skírlífu postula, sem eiga sér
það markmið einasta í pólitík að segja
nei.
Það vakti sérstaka athygli mína að
slíkri hugmynd var hreyft á prenti fyr-
ir skemmstu: bón um pólitískan skír-
lífísflokk. Raunar minnti þetta mig
líka á umræðu, sem átti sér stað fyrir
einum sex árum á sfðum nokkurra
dagblaða og snerist um uppstokkun á
íslensku flokkakerfi, en þá var einmitt
rætt um stjómfælni og tekið klassfskt
dæmi af þýskum græningjum.
Það skulum við einnig gera núna.
Gestaboð |
Einar
Heimisson
Leggjum niður fjórflokkinn
- Endurreisum fjórflokkakerfit
skrifar
„ varð til í
kringum 1980 ætlaði hann sér ekki í
stjóm. Hann ætlaði sér hins vegar að
lita alla hina flokkana græna, laga þá
að sjálfum sér. Þessi hugmynd var
fullkomlega útópísk eins og nærri má
geta um og hún beið endanlegt skip-
brot þegar græningjar duttu út af þingi
1990. Með þeim ósigri var stefnu-
Jreytingin innsigluð og endanleg:
íræningjar eiga sér núna það markmið
íelst að komast í stjórn og bjarga
jannig skjólstasðingum sfnum: skóg-
mum og vötnunum.
En þetta er ekki eina dæmið um
itjómfælni, sem breyst hefur í ein-
ireginn vilja til stjómarþátttöku:
finnst það enn og aftur furðulegt og
óskiljanlegt að hugmyndir um pólitíska
skírlífisflokka skuli koma upp hér á landi.
Ég lýsi eftir stefnu þeirra, sem vilja stofna
slíkan flokk é íslandi."
„Fyrir þessa frámunalega ófrumlegu hugmynd
mína - um að jafnaðarmenn sameinist - hef ég
nú uppskorið ádeilugrein frá Einari Heimissyni
sem mér hefur þó fram að þessu jafnan skilist
að væri sjálfur Jafnaðarmaður íslands.
Nú þarf ég að vanda mig við svarið til að
lenda ekki í þeim hremmingum sem ritdeilur
við Einar eru, því að þar er vissulega komið
bókmenntaform þar sem ég stenst honum
engan snúning."
Fyrir þessa frámunalega ófrumlegu
hugmynd mína - um að jafoaðarmenn
sameinist - hef ég nú uppskorið
ádeilugrein frá Einari Heimissyni sem
mér hefur þó fram að þessu jafnan
skilist að væri sjálfur Jafnaðarmaður
íslands. Nú þarf ég að vanda mig við
svarið til að lenda ekki í þeim hremm-
ingum sem ritdeilur við Einar eru, því
að þar er vissulega komið bókmennta-
form þar sem ég stenst honum engan
snúning. Eg asnaðist einu sinni út f rit-
deilu við Áma Blandon og hann gjör-
sigraði mig jafavel þótt ritdeilan sner-
ist um þekkingu hans á verkum Einars
Hjörleifssonar Kvaran, sem var engin.
Ég er bara ekki nógu slyngur þrasari.
Það er Einar hins vegar og minnast
margir hvassra ádeilugreina hans um
Friðrik Rafasson sem dirfðist að hvetja
fólk til að lesa fleiri bækur en horfa á
færri bíómyndir.
Hver er list blaðaþrasarans? Hún er
einföld. Að þrasa. Að skrifa skori-
norða þvælu. Að blása út aukaatriði,
leiða hjá sér meginhugsun þess sem
skammaður er - að hasla völlinn.
Þannig er á Einari að skilja að hann
hafi rekist á grein eftir einhvem hálf-
vita þar sem hvatt hafi verið til að
stofna elítuflokk, skírlífisflokk. Hann
gerir þannig það sem var hálfgert PS í
minni grein að megininntaki hennar -
list blaðaþrasarans. Hann segir:
„Hugsum okkur til dæmis skírlífis-
flokk og EES-málið. Hvað hefði hann
gert? Verið hatrammlega á móti, uns
umræða um ESB-aðild hófst, og
Evrópska efnahagssvæðið varð að
þeini Lilju, sem þeir vildu sjálfir helst
kveðið hafa sem áður vom mest á móti
því. Það er lykilspuming til þeirra, sem
vilja skírh'fisflokkinn, hvort sá flokkur
væri núna með Evrópska efnahags-
svæðinu eða ennþá á móti því?“
Spumingamerkið í lok setningarinn-
ar er frá Einari komið en lykilspum-
ingunni skal ég svara, því að
hún er einmitt ágæt. Einar er nefnilega
að lýsa ógöngum núverandi flokka-
kerfis sem við yrðum laus við með
skýrari línum. EES er alls ekkert sú
Lilja sem Einar Valur vildi kveðið
hafa, eða Hjörleifur, eða Kristín Ein-
arsdóttir - eða aðrir söngvarar
Sóleyjarkvæðis. Það kann að vera rétt
hjá Einari Heimissyni að hann hafi
meiri „sögulega vitund" en ég. Hins
vegar virðist hann skorta ímyndunarafl
til að sjá fyrir sér fólk sem er mótfallið
EES. Hann virðist svo sneyddur hæfi-
leikanum til innlifunar í heilabú ann-
arra að honum er fyrirmunað að reyna
að skilja þannig fólk, hvað þá bera
virðingu fyrir því. Því að það er jafn
nauðsynlegt að rödd jöklasósíalismans
heyrist og það er brýnt að hún verði
ekki yfirgnæfandi.
Þegar maður skrifar grein um að
jafaaðarmenn skuli sameinast uppsker
maður ádeilugrein frá jafnaðarmanni
sem er hatrömm eins og deila í sóknar-
nefnd. Mat þjóðarinnar sem fram kom
í nýlegri Gallup-könnum er rétt. Jafa-
aðarmenn munu aldrei sameinast.
Þrasaramir sjá til þess. ■
Atburðir dagsins
1884 Tónskáldið Bedrich
Smetana deyr á geðveikrahæli.
1916 Hásetaverkfalli lauk eftir
tveggja vikna deilur. Þetta var
fyrsta verkfall á íslandi sem
hafði umtalsverð áhrif.
1935 Golf leikið í fyrsta skipti
á fslandi. 1935 AA-samtökin
stofnuð í Akron í Ohio í
Bandaríkjunum. 1943 Herir
möndulveldanna í Norður-Afr-
íku gefast upp.
Afmælisbörn dagsins
Bjarni Pálsson landlæknir,
1719. Florence Nightingale
bresk hjúkrunarkona sem varð
goðsögn í Krímstríðinu, 1820.
Gabriel Fauré franskur tón-
smiður, 1845. Burt Bachar-
ach bandarískt tónskáld, 1929.
Annáisbrot dagsins
Um sumarið var dæmd
Margrét Guðbrandsdóttir að
hálshöggvast og hennar höfuð
á stjaka setjast, þar það með-
gengið hafði og gjört bami því
hún dult fæddi í heiminn, íyrst
skilið milli með knífi, skorið
síðan bamið á háls og kastað
því svo í einn sjávarós. Hennar
heimili var í Vestmannaeyjum,
sem lesa má í lögþingsbók
þessa árs.
Húnvetnskur annáll, 1773.
Málsháttur dagsins
Drjúgur er heimaskríllinn.
Góðmenni dagsins
Guðmundur var einn þeirra
manna, sem sumir kalla of
góða fyrir þennan heim.
Bnar Jónsson myndhöggvari
um Guðmund Guðmundsson
skólaskáld.
Orð dagsins
Ég er syngjandi sæll,
eins og sjö vetra bam.
Spinn þú, dstin mín, ein
lífs míns örlagagam.
Stefán frá Hvítadal.
Skák dagsins
Bandaríski stórmeistarinn
Yasser Seiravan, sýrlenskrar
ættar, lysti því eitt sinn yfir að
hann ætlaði að verða heims-
meistari í skák. Á því hefur
orðið nokkur bið, og útlit er
fyrir að hún vari enn um hríð.
Seiravan er reyndar fómarlamb
í skák dagsins; Halifman hefur
hvítt og á leik, í skák sem tefld
var á þeim sögufræga stað
Wijk aan Zee árið 1991. Áætl-
un hvíts miðar að því að gera
varnarmenn svarts óvirka.
Hvað gerir hvítur?
1. Hxe8! Hxe8 2. Rh6+! gxh6
3. Dg4+ Heimsmeistarinn til-
vonandi gafst upp, þarsem mát
er óumflýjanlegt.