Alþýðublaðið - 20.10.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1995
MWDVBIMB
21005. tölublað
Hverfisgötu 8 - 10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiöjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Sírenusöngur
þj óðrembunnar
Uppgangur þjóðemishyggju er vaxandi vandamál í Evrópu nútímans.
Þetta gerist á sama tfma og gamlar átakalínur í stjómmálum leysast upp
og heimsmyndin hefur gjörbreyst á fáum árum. Ríki -Evrópu verða nú
hvert öðm háðara i efnahagsmálum og stjómmál snúast að miklu leyti
um sameiginleg viðfangsefni Evrópubúa. Öfgakenndasta dæmið um
villigötur þjóðemishyggjunnar er að sjálfsögðu stríðið á Balkanskaga,
en víða í Austur-Evrópu em þjóðemisdeilur mikið vandamál. I Vestur-
Evrópu hefur andstaða við Evrópusambandið víða tekið á sig mynd
gamaldags þjóðrembu og andúðar á útlendingum. ísland er auðvitað
engin undantekning frá þessu, enda lifir þjóðremban hér góðu lífi. Á
landsfundi Alþýðubandalagsins var mörgum nóg boðið og var meðal
íinnars kvartað yfir tilhneigingu í þessa áttina úr ræðustól á fundinum.
,ÍsIand fyrir íslendinga“ er slagorð þjóðrembunnar hér á landi.
Það er gömul saga og ný að erfiðleikar í efnahagsmálum ýta undir
þjóðrembu hvers konar. Utlendingum er þá kennt um vandann og lof-
söngur um eigið ágæti er látið koma í staðinn fyrir skynsamlega um-
ræðu. Hinum sönnu fulltrúum þjóðarinnar er teflt ffam gegn svikurun-
um; þeim sem ekki skilja mikilvægi einingar þjóðarinnar og hina sönnu
hagsmuni hennar gagnvart útlendingum. I nútímanum gegnir þjóðemis-
hyggja því hlutverki helst að þagga niður í óæskilegum röddum og upp-
hefja sjálfan sig á kostnað skynsamlegrar orðræðu. Staðreyndum er
hagrætt og þær lagðar að heimsmynd þjóðemishyggjunnar.
Nú nýlega hélt breski íhaldsflokkurinn landsfund sinn og notaði tæki-
færið til að reyna að telja þjóðinni trú um að hann sé breskari en allt
sem breskt er og væri einum treystandi að standa gegn skrímslinu ffá
Bmssel. í angist sinni yfir getuleysi sínu og almennum hugmyndaskorti
hefur forysta flokksins nú tekið undir með mgludöllum flokksins í því
að beina sjónum til Brassel, í stað þess að takast á við eigin vandamál.
Portillo vamarmálaráðherra hélt fádæma heimskulega ræðu á þinginu
og réðist heiftarlega að Evrópusambandinu. Þakið ætlaði bókstaflega að
rifan af ráðstefnusalnum og fundarmenn stóðu á fætur og klöppuðu
Portillo lof í lófa. Engu skipti þó að Portillo væri helst að ráðast að Evr-
ópusambandinu fyrir hluti sem það hefur ekkert með að segja og engar
tillögur flutt um að ráðskast með. Slík aukaatriði skipta ekki máli þegar
sírenusöngur þjóðemishyggjunar er annars vegar. Þjóðemishyggjan er
ekki lausn á nokkmm sköpuðum hlut og eins og annar sírenusöngur
endar hann með skipbroti. Vandamál Breta í Evrópumálum er ekki kúg-
un einnar þjóðar á annari, - þó sumir Skotar myndu eflaust halda slíku
fram -, né heldur yfirgangur Evrópusambandsins eða skortur á lýðræði.
Vandamál Breta er þjóðremban sem tengist Evrópuumræðunni; örfáir
menn geta haldið umræðunni í gíslingu tilfinningasemi og upphrópana
sem engan vanda leysa.
Umræðan um sameiginlega Evrópumynt er skýrt dæmi um þetta. All-
ir viðurkenna nauðsyn þess að stjómvöld haldi gjaldmiðlum stöðugum.
Samstarf Evrópuríkja á þeim vettvangi er bráðnauðsynlegt. Hugmyndin
um sameiginlegan gjaldmiðil er tilkomin af þessari þörf og til þess að
auka og auðvelda viðskipti í álfunni. Menn geta haft misjafnar skoðanir
á þessu og hagsmunum ríkjanna hvers um sig. Umræðan um þessi efni
er þó hverfandi, heldur snýst hún fyrst og fremst um tákn sem litlu
skipta. Pundið verður að vera breskt, markið þýskt og frankinn franskur.
Annað skiptir ekki máli.
Þjóðremban hefur sett svip sinn á alla umræðu um Evrópumál hér á
landi. Landsölubrigsl hafa löngum verið vinsæl hér á landi, en brigsl um
sölu á fiskistofnum er vinsælust nú um stundir. Tal um að selja réttindi
íslendinga fyrir súpudisk á mjög upp á pallborðið. Davíð Oddsson hefur
kúgað heilan stjómmálaflokk til að tala ekki um málið og enginn þorir
að opna munninn um aðild að Evrópusambandinu. Þjóðremban hefur
verið notuð til að þagga niður skynsamlega umræðu. Þessi sírenusöngur
hefur eflaust skapað góða stemmningu á mörgum fundinum þegar rök
og þekkingu hefur skort til að ræða málið á skynsamlegum forsendum.
Svo mun eflaust einnig verða á landsfundi Sjálfstæðisflokksins síðar í
haust. ■
I óhreinum nærbuxum yfir
Atíantshaf
Klukkan er sex að morgni í París og
ég er að velta því fyrir mér hvort ég
eigi að fara aftur í sömu nærbuxumar.
Töskumar standa ferðbúnar á gólfinu.
Það er annað hvort: Að rífa þær upp
og leita, eða fara í nærbuxur gærdags-
ins. Fer maður á milli heimsálfa í
óhreinum nærbuxum? Kemur maður
til Ameríku í óhreinum nærbuxum?
Allt í einu verður mér hugsað til Leifs
Eiríkssonar og þeirra félaga og sann-
færist fremur fljótlega um það: Auð-
vitað skiptir maður ekki um heimsálf-
ur í hreinum nærbuxum. Það er eitt-
hvað hlægilegt - eitthvað svo nútíma-
legt, tannlæknalegt og pervers - við
það. Engin tenging.
Morgunsár París, nýbökuð brauð-
borg, mannlaus og mild, og birtan að
stíga uppúr malbikinu, eins og gufa.
Sólin kemur ekki upp í París eins og
víðast annarsstaðar; á þennan hefð-
bundna hátt, að gægjast yfir austur-
brúnir. Hún kemur upp jafnt og þétt
og allsstaðar í einu. Hægt og rólega
ljómar úr gráum steini upp eftir hæð-
um húsanna ...
Vikupiltar |
Hallgrímur
Helgason
skrifar
Úr leigubílsaftursæti með svartan
krúnu-hnakka í augum Iæt ég af póe-
tísku príli og segi biess við þessa borg.
Au revoir. Ameríkanar segja „gay Pa-
ris“ en núna er hún „grey París“.
Músh'mar stilla sprengjur síhar.
Lestarstöð. Nú er það svo að Amer-
íkuferðir hefjast sjaldan á Gare de
l’Est en af vikulöngum söknuði og
tryggð við smáflokk í Norðurhöfum
hafði mig - á ferðaskrifstofu nærri
Óperutorgi - gripið skyndileg löngun
til að nota tækifærið og sjá Alþýðu-
blaðið, fyrst ég myndi á annað borð
eiga leið svo nærri Hverfisgötu 8-10.
Klukkustundarstopp í Keflavík til að
lesa málgagnið. Að láta undan þeirri
löngun myndi að vísu kosta sitt. Ég
þyrfti að kaupa sæti hjá Flugleiðum.
(Ekki ódýrasta fargjald til NYC.) Og
ég þyrfti að fara til Lúxemborgar.
(Engin draumaáning ferðalangsins.)
En hvað gerir maður ekki fyrir eitt
eintak af Alþýðublaðinu? Maður hefur
jú heyrt um fólk sem keyrir jafnvel
suður í Garðabæ fyrir slíkt. Semsagt.
Lest til Lúx.
Mér tekst af reynsluþrunginni lagni
að mínímalisera hin frægu lúxemborg-
ísku leiðindi niður í tvær setningar
(tvær pulsur) við þjón í flugteríunni, í
felum á bakvið eintak af Herald Tri-
bune um sýknun O.J. Simpsons. í
Norræna húsinu talaði Martin Amis
um sögnina „að ódjeia'1, í merking-
unni að komast hjá einhveiju; að ódj-
eia sig útúr því. He was supposed to
be there, but he managed to Ó.J. him-
self out of it.
Flug á milli Lúxemborgar og Kefla-
víkur hefur þann kost að ekki er kom-
ið við í Frankfurt. Á meðan les ég
„hin blöðin", þessi sem borin em út
yfir Atlantshafinu. En Mogginn er
ekki stórblað. Hann dugir ekki nema
rétt að landamærum Lúxemborgar og
Hollands; og er þó smálýðveldið
minna en Island. Það sem eftir er leið-
arinnar berst ég við að horfa ekki á
„Batman forever" (er þessi Freydís
eða Flugdís eitt af Sambíóunum?) og
les „The Private Life of Chairman
Mao“. Nú, þar er komin bók sem
nægði manni kringum hnöttinn og
annan til. Hægra eistað á Maó gekk
aldrei niður, segir bókarhöfundur og
læknir hans til 20 ára. Þar höfum við
það. Kína hneigðist til vinstri. Ætli
Deng sé ekki ömgglega með bæði í
sínum poka?
Ég stend hálf ráðvilltur við blaða-
grindina í Fríhöfn Leifs Eiríkssonar.
(Liggur ekki eitthvað víkingaskip fyrir
akkeri í þessum orðum?) Heyrðu. Þeir
selja ekki Alþýðublaðið! Allt til einsk-
is. Allt mitt Lúx-brölt til einskis.
Neyðarúrræði. Ég hringi í Hrafn og
læt hann lesa fyrir mig blað dagsins í
gegnum síma en hann nær þó ekki að
klára nema þrjár síður á þessum þó
klukkutíma sem ég hef til transits. Ég
er í einhverjum glænýjum kortasíma
sem smjattar á vísa-kortinu á meðan.
Þetta er þægileg nýjung en greinilega
ein af þessum stórglæsilegu gullnám-
um Pósts og síma. Mínútan kostar 80
krónur! Þetta fer að verða dýrasta dag-
blað sögunnar hugsa ég með mér, en
þess virði þó, það gerir Guðni - um
leið og ég belta mig fyrir ffamhaldið.
Og jú, jú. Það er „Batman forever
and ever“. En flugfreyjumar era sætari
á Ameríkuleiðinni. Ein af þessum
skemmtilegu „áherslum" þeirra hjá
Flugleiðum. Þetta er jú lengra flug og
svona, minna við að vera ... Þegar
hún kemur með matarbakkann gefur
hún mér aukabita, brosandi:
„Ofsalega góður hjá þér flugfreyju-
kaflinn í bókinni þinni, alveg frábær
lýsing ..." Þetta er vonlaust. Fara bara
að skrifa alvarlega bók núna. Já, já.
Mig langar eiginlega til að kyssa hana
en spyr í staðinn útí manninn hennar
sem við könnumst öll svo vel við.
Takið eftir þessu. Þetta gerist oft. Þeg-
ar manni dettur í hug að kyssa fallega
konu en veit að slfkt er ekki við hæfi,
þá spyr maður um manninn hennar.
Hafið þetta í huga.
Aftur verður mér hugsað til Lukku-
Leibba. Þetta er sama leiðin. Og hún
er ennþá jafn löng. Það verður uppi
fótó og fts í vélinni um leið og Græn-
land birtist á hægri hönd. Hægt og ró-
lega. í fyrstu nokkrir jakar á stangli og
Ameríkanamir pota olnbogum hver í
annan: „Hey, Tony, look! Look at all
those fishing boats!“ Já, og bátunum
Ijölgar eftir því sem nær dregur landi.
„I mean, those guys are fishing all the
way to up to their swimmingpools ...“
Grænland er úr ekta og náttúrulegu
postulíni sem Danir - þessir Bing &
Gröndælir - brutu. Brotin fljóta um
allan sjó.
Og svo rísa fjöllin, þessi stórkost-
legu grjóthörðu margbrotnu græn-
lensku íjöll og.minna á Bemini-köggl-
ana í Péturskirkjunni í Róm: Hrein-
ræktað Barrokk. Og svo tekur Jökull-
inn við. Og ef einhver er að vinna með
rýmið ... þá er það hann. Það tekur
okkur 27 mínútur að sigla yftr hann.
27 reyklausar mínútur, eins og hinar
323. Það er bannað að reykja á milli
landa. Allt í einu er ég staddur á Saga-
Class í víkingaskipi Leifs og félaga,
bundinn í belti á hörðum trébekk
ífemst á þilfarinu. Við erum staddir á
miðri Grænlandsröstinni og það gefur
yftr mig en ég er samt að gæla við að
fá mér sígarettu, en sé að það er ennþá
kveikt á „reykingar bannaðar" - og
„ekki drepa um borð“-skiltunum.
Ameríkanamir halda áfram að furða
sig á grænlenska fiskiflotanum og ég
fer að hugleiða það í alvöm að snúa
við. Ég er á leið heimskingjalandsins,
til Bandaríkjanna. United States of
Assholes. En ég er að minnsta kosti
með óhreint í mínu pokahomi. Eins og
Leifur á sínum tíma. Ég meina, hann
var ömgglega í óhreinum nærbuxum
þegar hann nam land í Vínlandi. En
það var kannski öðmvísi. Hann var að
fara út í óvissuna. Og maður fer ekki
útí óvissuna á hreinum nærbuxum.
Það er á hreinu.
Þegar ég geng útí amerískt kvöldið,
heitt og rakt, sveitt og mengað, sann-
færist ég endanlega um að hafa gert
rétt í nærbuxnamálunum. Þegar komið
er í „nýja heiminn“ er gott að vera
girtur þeim gamla, og gula.
-NYC, 19. okt. ’95
Atburðir dagsins
1720 Eldur grandaði stórum
hluta handritasafns Árna
Magnússonar í Kaupmanna-
höfn. 1822 Breska blaðið The
Sunday Times kemur út í fyrsta
skipti. 1890 Sir Richard Burton
deyr: landkönnuður, diplómat,
fræðimaður og hermaður. 1943
Stríðsglæpadómstóll Samein-
uðu þjóðanna settur á laggim-
ar. 1989 Borgarleikhúsið vígt.
Afmæiisbörn dagsins
Sir Christopher Wren 1632,
enskur arkitekt, frægur fyrir
margar stórar byggingar, meðal
annars Pálskirkju í Lundúnum.
Bela Lugosi 1884, ungverskur
leikari sem varð frægur fyrir
leik í bandarískum hryllings-
myndum.
Annáisbrot dagsins
Þá varð ein kona sínu bami að
skaða í Dalasýslu. varð opin-
bert henni drekkt. Þá var hengd
kona úr Snæfellssýslu. Önnur
hýdd og mörkuð. Þá hurfu tvö
ungmenni fyrir vestan vestar-
lega. Grímsstaöaannáll 1635.
I/öid dagsins
Völd spilla, en skortur á völd-
um spillir algerlega.
Adlai Stevenson, bandarískur
stjórnmálamaður.
Arfur dagsins
Móðir okkar sat í óskiptu búi
til dauðadags og heyrði ég
hana oft segja, að ekki skyldi
grænn eyrir eftir þegar hún félli
frá. Siguröur Thoroddsen
um móður sína, Theodóru
skáldkonu Thoroddsen.
Málsháttur dagsins
Hafa skal gott ráð, þótt úr refs-
belg komi.
Orð dagsins
Síðast glaðir sigla ( strand,
sarna er hvar þeir börðu.
Þeir, sem aðeins úttu land
elskuðu það og vörðu.
Þorsteinn Gíslason.
Skák dagsins
í tilefni dagsins birtum við
snotur endalok í skák L.B.
Hansens og Vescovis. Svartur
hefur hlaðið mönnum sínum
fjarri kónginum og það kemur
honum nú í koll þegar hvítur
blæs í herlúðra. Síðasti leikur
svarts var Hfd8 og þarmeð er
kóngurinn einn og yfirgefinn.
Hvítur leikur og vinnur.
1. Bxg6! fxg6 2. Dxe6+ Kg7 3.
Hxh7+! Hinn mistæki Vescovi
gafst upp enda kóngurinn
dauðans matur.