Alþýðublaðið - 01.05.1996, Blaðsíða 14

14
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 1. MAÍ1996
Atvinnurekendur frá Bolungarvík og nótar þeirra handteknir á ísafirði eftir
að hafa flutt Hannibai með valdi frá Bolungarvík.
fyrir fiskinn. Slíkur „konungur"
hafði Pétur Oddsson einmitt verið.
Og nú var hann fallinn frá, en
bankinn var ekki búinn að kjósa
sér nýjan kóng. Hins vegar voru
þó nokkrir „prinsar" sem hver um
sig vildi nú sýna það og sanna, að
enginn keppinautanna væri betur
til þess fallinn en einmitt hann að
fara með umboð sólkonungsins og
bæla niður byltingarhug hins ve-
sæla vinnulýðs. Þess vegna stóð
Bolungarvík á tímamótum.“
Andróður gegn
verkalýðsfélagi
Eftir heitar umræður manna á
meðal var verkalýðsfélagið stofn-
að þann 27. maí 1931 á fjölsóttum
fundi. Var þá þegar rekinn mikill
áróður gegn félaginu af atvinnu-
rekendum og Jóhannesi Teitssyni
oddvita, en hann reyndi meðal
annars að fá sjómenn upp á móti
félaginu með því að fullyrða að ef
kaup landverkafólks hækkaði yrði
að lækka kaupið til þeirra. Var
þetta gamalkunnugt áróðursbragð
atvinnurekenda og útsendara
þeirra og tókst oft vonum framar
að etja sjómönnum og landverka-
fólki saman. Mun þessi áróður
sömuleiðis hafa haft nokkur áhrif
þarna í Bolungarvík, en félagið
hafði altént verið stofnað og batt
verkafólk miklar vonir við það.
Meðlimir félagsins voru að vísu
ekki sérlega margir í fyrstu, en
þeim átti eftir að fjölga og stjórn
félagsins reyndist atorkusöm og
dugleg. Formaður var kjörinn
Guðjón Bjarnason og segir Hanni-
bal að reynslan hafi sannað að þar
hafi réttur maður verið á réttum
stað. Gekk hið nýstofnaða félag
samstundis í Alþýðusamband fs-
lands, en annars var um það sam-
komulag að fara fremur hægt af
stað, svo atvinnurekendur gætu
með engu móti haldið því fram að
félagið gerði ósanngjarnar kröfur.
Var í fyrstu aðeins farið fram á
að undirritaður yrði samningur
sem kvæði á um sama kaup og at-
vinnurekendur höfðu sjálfir ákveð-
ið rétt fyrir stofnun félagsins, en
því var harðneitað. Hugsuðu at-
vinnurekendur sér enda að lækka
kaupið aftur strax og atvinna færi
að minnka, en tilvera félagsins
varð þó til þess að þeirri kaup-
lækkun var frestað fram í nóvem-
ber. Þá ákváðu atvinnurekendur
(sem nú höfðu fengið nýjan kóng,
Einar Guðfinnsson) að tímakaup
karla í almennri verkamannavinnu
skyldi vera 70 aurar, tímakaup
kvenna 45 aurar, en nætur- og
skipavinnukaup 1 króna. Voru
þessir taxtar mun lægri en svo að
nægði til almennilegs lífsviðurvær-
is, en kreppan var þá í algleym-
ingi, dýrtíð mikil og atvinnuleysi.
Verkalýðsfélagið sýndi þó biðlund
enn um sinn en í ársbyrjun 1932
var látið til skarar skríða. Verkfall.
Verkalýðsfélagið
fær viðurkenningu
„Og nú sást,“ skrifar Hannibal,
„hvers hið unga félag var megnugt
með Alþýðusamband Vestfjarða
og Alþýðusamband Islands að bak-
hjarli. Verkfallið stóð aðeins fáa
daga. Þá skrifaði Einar Guðfinns-
son undir samninga og hlaut félag-
ið þannig fulla viðurkenningu sem
samningsaðili fyrir hönd verka-
fólks í Bolungarvík, og var það
auðvitað aðalatriði þess, sem um
var barist."
Samkvæmt hinum nýja samningi
hækkaði kaupið líka nokkuð, en þó
var það ennþá með því allra lægsta
á Vestfjörðum. Kaup karla hækk-
aði í 80 aura á tímann, krónu í eft-
irvinnu og 1 krónu og 30 aura í
næturvinnu. Kaup kvenna hækkaði
í svipuðu hlutfalli, en var sem fyrr
mun lægra en kaup karla.
Þrátt fyrir þessa samninga var
grunnt á því góða milli atvinnurek-
enda og „taglhnýtinga þeirra“ -
eins og Hannibal orðar það - ann-
ars vegar og verkafólksins og
stuðningsmanna þess hins vegar.
m a
Varð séra Páll Sigurðsson meðal
annars fyrir ítrekuðum árásum fyr-
ir hlut sinn í verkalýðsbaráttunni
og var meira að segja safnað und-
irskriftum með áskorun til hans um
að segja af sér prestskap þar sem
hann tæki þátt í starfi verkalýðsfé-
lagsins. Sinnti séra Páll þessum
árásum ekki og kom ekki til stór-
tíðinda í bili.
Bolungarvík logar í deilum
Er voraði fór hiti aftur á móti að
færast í atvinnurekendur. Fengu
þeir einn meðlim verkalýðsfélags-
ins í lið með sér og var reynt að
kveða í kútinn forgangsrétt félag í
verkalýðsfélaginu til vinnu. Mann-
inum var vikið úr félaginu.
Skömmu síðar var reynt að koma
fjölskyldu Guðjóns Bjarnasonar,
formanns verkalýðsfélagsins, á
hreppinn, en Guðjón hafði legið
sjúkur mestallan veturinn og heim-
ilishald verið erfitt. Þótti verka-
lýðssinnum augljóst að hér væri
gerð atlaga að Guðjóni vegna
starfa hans að verkalýðsmálum.
Nokkrum dögum síðar - en þetta
var í maí 1932 - tilkynntu tveir at-
vinnurekendur, sem nýlega höfðu
hafið starfsemi og neitað að undir-
rita samninga við verkalýðsfélag-
ið, kauplækkun og ákvað félagið
samstundis að svara þeim með af-
greiðslubanni. Atvinnurekendur
þessir voru Bjarni Fannberg og
Högni Gunnarsson og hófu þeir
aukinheldur nýja herferð gegn séra
Páli Sigurðssyni. Hannibal segir
þó að sá sem hafi lagt á flest ráð í
herbúðum atvinnurekenda - þótt
hann kæmi sjaldan fram opinber-
lega sem fulltrúi þeirra - hafi verið
Halldór Kristinsson læknir.
Logaði nú allt í deilum í Bol-
ungarvík um sinn. Högni og Bjarni
voru ungir menn og kappsfullir og
ekki á því að láta undan verkalýðs-
félaginu, enda þótt aðrir atvinnu-
rekendur hefðu ekki fylgt í fótspor
þeirra og lækkað kaupið. Dró nú til
tíðinda þeirra sem sögulegust þóttu
í þessari deilu, er Hannibal Valdi-
marsson kom til Bolungarvíkur
sunnudaginn 26. júní 1932. Hafði
hann ákveðið að kynna sér aðstæð-
ur og vera verkalýðsfélaginu til
aðstoðar, en fékk óblíðar móttök-
ur. Daginn eftir skrifaði hann kæru
til sýslumannsins á Isafirði og seg-
ir þar meðal annars:
„Undirritaður fór í gær kl. 1.30
e.m. með e/s Gunnari áleiðis til
Bolungarvíkur. Var ég, ásamt
nokkrum farþegum héðan úr bæn-
um, í för með Karlakór ísafjarðar,
er ætlaði að halda samsöng fyrst í
Bolungarvík og síðan í Súðavík
samdægurs."
Aðförin að Hannibal
Og Hannibal heldur áfram:
„Þegar ég kom til Bolungarvíkur,
gekk ég á land ásamt söngmönnun-
um, án þess að hafa tal af nokkrum
manni. Fór ég heim til Ágústs El-
íassonar og var þar boðið að bíða
eftir kaffi. Þáði ég það og þá kom
þangað meðan ég beið eftir kaff-
inu, Ólafur Pálsson, framkvæmda-
stjóri Djúpbátsins. Er kaffið var
komið á borð, kom mannfylking
mikil niður með húsinu og stað-
næmdist fyrir dyrum úti. Síðan var
barið að dyrum. Var það Högni
Gunnarsson, og spurði hann Ágúst,
sem fór til dyra, hvort Hannibal
Valdimarsson væri þar staddur. Er
því var játað, voru gerð boð fyrir
mig. Fór ég þá út í gang, er var
fyrir frarnan stofu þá, er ég var í.
Spurði ég Högna um erindið og
kvað hann bát bíða mín með vél í
gangi við öldubrjótinn. Væri
ákveðið að taka mig og flytja mig
til ísafjarðar. Svaraði ég því að
ferðaáætlun mín væri sú, að hlýða
á samsöng hjá Karlakór ísafjarðar
og fara síðan með sama skipi til
Súðavíkur. Mundi ég ekki breyta
þessari ferðaáætlun óneyddur.
Bjóst ég þá til að snúa inn í stof-
una á ný, en þá gaf Högni þessa
skipun: „Bjartur, hrintu honum
út!“ Fékk ég þá hrindingu að aftan
frá, og komst þannig að raun um
að þar hafði verið settur maður að
baki mér til þessa starfa.
LYFJA
Opið alla daga vikunnar
Frá kl. 9.00 til 22.00
\
LyF á lágmarksverði
Cb LYFJA
Lágmúla 5