Alþýðublaðið - 07.01.1997, Síða 1

J AFN AÐ ARM AÐURINN
AUSTURLANDI
„Nú sogast fólk og fjármagn hratt og bítandi á höfuðborgarsvæðið..."
Sameining í þágu bættra lífskiara
Góðæri er í garð gengið. Það segja
flestar hagtölur þjóðarbúsins og ekki
síst fréttir af afkomu fyrirtækja og þá
sérstaklega stórfyrirtækja landsins.
Enn er þó bið á að almennt launafólk
fái notið góðs af hagsældinni. Kjara-
samningar eru framundan og þess
verður að vænta að þá fái launafólk
sinn skerf. Sjaldan fyrr hafa atvinnu-
vegimir verið jafnvel í stakk búnir til
þess að hækka laun við starfsfólk sitt
og nú, og án þess að stöðugleika efna-
hagslífsins verði raskað. Skilyrði til að
stórefla almenn lífskjör í landinu em
afar hagstæð um þessar mundir og nú
duga engar hótanir atvinnurekenda
eða stjómmálamanna um að efnahags-
ástandinu verði stefnt í rúst með kjara-
bótum. Ábyrgð verkalýðshreyfingar-
innar er mikil, því hún er einasta von-
in sem launafólk getur nú treyst á til
bættra lífskjara og jöfnunar. Ljóst er
að ríkisstjómin er andsnúin kjarajöfh-
un og ætlar ekki að nýta góðærið til
bættra h'fskjara fyrir almenning í land-
inu, enda safnast fjármagn og völd á
enn færri hendur en hagur heimilanna
og smáfyrirtækja er enn þrengri stakk-
ur skorinn. Og þrátt fýrir góðæri vegur
ríkisstjómin að gmndvelli velferðar-
kerfisins svo þar ríkir víða alvarlegt
hættuástand. Á meðan þessi gegndar-
lausa fijálshyggjuþróun ríður íslensk-
um húsum, þá er hreyfmg jafnaðar- og
félagshyggjufólks sundruð, lömuð í
nokkmm hlutum í stjómarandstöðu og
mænir með sögulegu brosi til annars
hvors íhaldsins, Framsóknar- eða
Sjálfstæðisflokks, um samstarf í ríkis-
stjóm seinna. Völdin verða sætari en
hugsjónir í þágu jafnréttis og bræðra-
lags.
Gunnlaugur Stefánsson
skrifar
Frjálshyggja í stað kommún-
isma
Einu sinni trúðu margir því að
kenning kommúnismans gæti leyst öll
vandamál, ekki einvörðungu á sviði
efnahagsmála heldur einnig á öðmm
sviðum mannh'fsins. Þar var meira en
um kenningu að ræða, langtum ffemur
trúarkerfi sem tók til allra þátta þjóð-
félagsins. Þetta kerfi beið skipbrot og
víða með hörmulegum afleiðingum.
Nú er ný kenning búin að ryðja sér
rúm, sem hefur að formi og gerð sömu
einkenni og kommúnisminn, þótt inni-
haldið sé öðmvísi. Það er ftjálshyggj-
an og hin gegndarlausa markaðsvæð-
ing. Sú kenning er hjá mörgum orðin
að trúarkerfi, sem skal ná til allra
þjóðfélagslegra þarfa. Reynslan af
kommúnismanum var sú að margir
urðu fátækir, fjötraðir og kúgaðir.
Margt bendir til að ftjálshyggjan ætli
að leiða til sömu niðurstöðu. Nú er
það ekki maðurinn sem skammtar,
heldur fjármagnið og bæði kerfm láta
sig einstaklinginn engu skipta, kerfin
verða heilagri en hinar raunvemlegu
þarfir mannlífsins, er þau reynast að
lyktum ófær um að skynja og þjóna.
Það er gegn frjálshyggju og öfga-
kenndri markaðsvæðingu, sem jafnað-
ar- og félagshyggjufólk verður að
sameinast, safnast saman í einni öfl-
ugri þjóðmálahreyfingu, sem hefur
virðing og reisn mannsins í öndvegi í
stað fjármagnsins. Jöfnun lífskjara, at-
vinnulýðræði og valddreifing eru
stóm málin, sem ekki nást fram, án
þess að jafnaðar- og félagshyggjufólk
standi þétt saman í einni órofa fylk-
ingu.
Endurreisn búsetu á lands-
byggðinni
Með jöfnun lífskjara, atvinnulýð-
ræði og valddreifingu felst meðal ann-
ars að beitt verði skipulegum aðgerð-
um til þess að treysta búsetu og byggð
í landinu öllu. Nú sogast fólk og fjár-
magn hratt og bítandi á höfuðborgar-
svæðið, smærri fyrirtækjum fækkar,
en eftir standa iðnrisar í sjávarútvegi,
sem hafa tögl og haldir á hverjum
stað. Þá verður aðstöðumunur æ
áþreifanlegri hvort sem stýrt er með
valdi ríkis eða ftjálshyggju markaðar-
ins. Slíkt á sér ekki einvörðungu stað á
vettvangi atvinnu- og efnahagsmála
með einhæfi atvinnuframboði, háum
orku- og framfærslukostnaði, heldur
einnig í menningar- og menntamálum
þar sem ríkisstjómin gerir hveija til-
raun af annarri til að draga úr þeim
takmörkuðu fjárveitingum er varið
hefur verið til slíkra málefna á lands-
byggðinni mörg undanfarin ár. Þetta
gildir líka um heilbrigðisþjónustuna.
Þegar kreppa stóð yfir í efnahagslífinu
á árunum 1991-95, þá var lögð áhersla
á að veija landsbyggðina eins og kost-
ur var. Þar réðu áhrif jafnaðarmanna í
ríkisstjóm. Þá var heilbrigðisþjónustan
efld, sérstakt átak í samgöngumálum,
áætlun um flutning gmnnskólans til
sveitarfélaga ákveðin og staðfest, nið-
urgreiðslur til upphitunar á köldum
svæðum stórlega hækkaðar, unnin og
staðfest áætlun um flutning ríkisstofn-
ana út á land og áffam unnið að efl-
ingu sér- og framhaldsskóla á lands-
byggðinni. En bemr má ef duga skal.
En þá er góðærið gengur í garð, þá
finnst ríkisstjóm lag til að heija sér-
staklega á þessum sviðum, skera niður
og veikja enn frekar búsetuna á lands-
byggðinni.
En dýrkeyptast íyrir landsbyggðina
er kvótakerfið og allt braskið sem því
fylgir í sjávarútvegi. Fyrr á árum
byggðist atvinnulífið meðal annars á
fiumkvæði og atorku margra við sjó-
inn með rekstri lítilla og meðalstórra
útvegsfyrirtækja. Það er liðin tíð. Nú
eru það fáir og sterkir risar, sem í
krafti kerfis og pólitískrar verndar
hafa eignast sjóinn, fiskinn og fólkið.
Eignarhaldið er gjörsamlega lokað og
allur aðgangur öðrum en eigendum
bannaður. Og eignarhaldið gengur í
erfðir. Það er einasta opnunin fyrir
nýja aðila til að komast að auðlind-
inni. Og iðnrisamir í sjávarútvegi láta
sér ekki duga eignarhald á sjó, heldur í
krafti fjármagns og aðstöðu auka þeir
ítök og yfirráð sín í efnahagslífinu
öllu. Einstaklingar í smáatvinnurekstri
mega sín lítils gegn slíku valdi. Þetta
er sú þróun sem við blasir á lands-
byggðinni, sem rekja má beint til
rangrar sjávarútvegsstefnu. Margir
geta ekki unað slíkum skilyrðum, flýja
suður í mannmergðina þar sem kynnu
að felast tækifæri er ekki bjóðast leng-
ur í fyrrum heimabyggð.
Sameinaðir jafnaðarmenn
verða að taka forystu
Það er ekki aðeins í dægurmálum
sem samíylking jafnaðarmanna hefur
mikilvægt hlutverk, heldur og ekki
hvað síst við að skapa nýja von og
endurvekja traust almennings gagn-
vart stjómmálum. Með sameiningu
jafnaðar- og félagshyggjufólks í eina
fylkingu skapast dýrmætt tækifæri til
ítarlegrar umræðu um gmndvallarat-
riði stjómmála þar sem ferskir vindar
myndu blása. fslensk stjómmálaum-
ræða er komin í öngstræti, og þar ber
sjaldan mikið á hugsjónum. Ein hug-
sjón hefur þó fest rætur sfnar og haft
ótrúleg áhrif, sem er firjálshyggjan og
skefjalaus markaðsvæðing án þess að
afleiðingar hennar til framtíðar hafi
nokkuð verið ræddar. Nú er mál að
linni. íslensk jafnaðar- og félags-
hyggjufólk verður nú að koma út úr
húsum sínum og sameinast, hefja sókn
til bættra lífskjara og gefa fólki nýja
von um að það megi sín nokkurs í
þjóðfélagi á nýrri öld.
Gunnlaugur Stefánsson
Heydölum