Alþýðublaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 1997
s k o ð a n i r
rLÞVBIIIILfDID
21239. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Sæmundur Guðvinsson
Fréttastjóri Jakob Bjarnar Grétarsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín ehf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Tölvupóstur alprent@itn.is
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Harkalegar aðfarir
Því miður hafa margar ljölskyldur hafa lent í þeirri ógæfu að
missa íbúð sína vegna þess að þeim hefur ekki reynst unnt að
standa í skilum með afborganir lána. Bankar og aðrar lánastofn-
anir selja ofan af fjölskyldum í hundraðavís á ári. Margir þeirra
sem misst hafa húsnæði sitt af þeim sökum hafa orðið að leita á
náðir sveitarfélaga um aðstoð við að stofna heimili á öðrum stað.
Sumir fá húsaleigubætur svo þeir geti leigt sér íbúð á frjálsum
markaði, en að vísu eru það bara sum sveitarfélög sem greiða
slíkar bætur. Aðrir fá inni í íbúðum sem sveitarfélögin eiga og
leigja skjólstæðingum sínum við hóflegu verði. Flestar eru þær
íbúðir í Reykjavík og mun borgin eiga yfir eitt þúsund íbúðir.
Með þessu móti er reynt að tryggja að allir geti haft þak yfir höf-
uðið. Ennfremur er með þessu reynt að varðveita rétt fólks til að
halda heimili þótt það hafi ekki íjárhagslegt bolmagn til að eign-
ast eigin íbúð. Enda er það svo, að ýmsar tilraunir sem hafa verið
gerðar til að gera láglaunafólki kleyft að kaupa íbúðarhúsnæði
hafa gjörsamlega mistekist.
Fólk sem fær inni í leiguíbúðum í eigu sveitarfélaga telur sig
eðlilega búa við meira öryggi en þeir sem leigja á fijálsum mark-
aði. Þannig hafa þeir sem búa í íbúðum Reykjavíkurborgar yfir-
leitt ekki átt á hættu að vera varpað út á guð og gaddinn. Hefur þá
ekki skipt máli hvort stjóm borgarinnar hefur verið í höndum
sjálfstæðismanna eða fólks úr öðmm flokkum. Það kom því á
óvart þegar Jón frá Pálmholti sagði frá því í Alþýðublaðinu í gær,
að lögfræðingur á vegum borgarinnar gerði kröfú um það fyrir
héraðsdómi að Jón yrði borinn út úr borgaríbúð vegna meintra
vanskila á greiðslu húsaleigu. Jón er formaður Leigjendasamtak-
anna og taldi munnlegt samkomulag hafa verið í gildi milli sín og
borgaryfirvalda ámm saman þess efnis, að hann greiddi litla sem
enga húsaleigu þar sem hann starfaði kauplaust fyrir Leigjenda-
samtökin. í blaðinu í dag kannast félagsmálastjóri borgarinnar
ekki við að neitt sLflct samkomulag sé eða hafi verið í gild. Enda
sé ekki hægt að líða það að sumir búi frítt í borgaríbúðum en aðr-
ir ekki.
Það má taka undir það með félagsmálastjóra að allir eigi að
sitja við sama borð í þessum efnum. Hins vegar er það harkaleg
aðferð að sækja að leiguliðum borgarinnar með lögfræðingum og
hótunum um útburð í stað þess að leita samkomulags. Síðan geta
menn deilt um það hvort rétt sé að Reykjavflcurborg leggi sitt af
mörkum svo Jón frá Pálmholti geti haldið áfram að vinna kaup-
laust í þágu leigjenda.
Leigjendur eru íjölmennur hópur og sundurleitur. Sumir staldra
stutt við á leigumarkaði en aðrir búa í leiguhúsnæði til langframa.
Með nýjum húsaleigulögum voru réttindi ieigjenda bætt á marg-
an hátt, en það er langt frá því að þau leysi allan vanda. Arlega
hafa hundruð leigjenda samband við skrifstofu Leigjendasamtak-
anna og biðja um aðstoð, til dæmis vegna ágreinings við leigu-
sala. Samtökin og eini starfsmaður þeirra hefúr leyst mörg slflc
mál farsællega. Reykjavflcurborg styrkir Leigjendasamtökin ekki
fjárhagslega. Hins vegar hefur ríkið veitt samtökunum styrk til að
geta staðið straum af húsaleigu og óhjákvæmilegum kostnaði.
Sem fýrr segir hefur Jón frá Pálmholti starfað í þágu leigjenda
launalaust til fjölda ára. Því verður vart trúað að núverandi ráða-
menn borgarinnar telja það sæmandi að þakka fyrir störf í þágu
leigjenda með því að láta bera Jón út af heimili sínu. Slíkt getur
varla talist í anda þeirrar félagshyggju sem núverandi meirihluti
borgarstjómar kennir sig við. ■
Stjórnsýslan við deilur
um forsjá og umgengni
Barn skal aldrei setja í þá stöðu að þurfa að velja
milli foreldra sinna.
s
Akvörðun um skilnað ætti að taka
að vel athuguðu máli. Gott sið-
ferði og íslensk lög bjóða, að hags-
munir barna séu þar í fyrirrúmi.
„Hamingja foreldra er heill bama,“ -
sagði Sigrún Júlíusdóttir í grein í
tímariti Barnaheilla nýlega. Það er
hverju orði sannara og segir í hnotsk-
um þann sannleik, að líðan bama og
heilbrigði sé óhjákvæmilega og skilj-
anlega skilyrt h'ðan og heilbrigði for-
Pallborð |
eldranna, hvort sem þau búa saman
eða ekki. Flestir foreldrar vilja bami
sínu vel, en þegar hjónaband þeirra
eða sambúð hefur þróast í vonda átt,
em allar líkur til, að dómgreind þeirra
hafi skerst. Því er bráðnauðsynlegt,
þegar hér er komið sögu, að foreldrar
leiti sér ráðgjafar sálfræðings eða fé-
lagsráðgjafa. Á suðvesturhomi lands-
ins og á Eyjafjarðarsvæðinu er auðvelt
að nálgast góða ráðgjafa, en því miður
erfiðaðra annars staðar á landinu.
Jafnvel þótt foreldrar eigi þá leið eina
út úr ógöngum sínum að skilja - og
stundum er það óneitanlega besta leið-
in - er engu að síður mikilvægt að
leita sér ráðgjafar um tilhögun skiln-
aðarins og samskipti innbyrðis og við
bamið í framtíðinni. Það er afar mikil-
vægt að samið sé um forsjá bams og
umgengni.
Bamið á óskoraðan rétt til að mega
njóta ástar og atlætis beggja foreldra.
Sömuleiðis hafa báðir foreldrar jafnan
rétt og skyldur til að ala upp bam sitt.
Ástríkum foreldrum er vissulega
vandi á höndum. Því hjá öðm hvom
þarf barnið að búa. Ábyrgð foreldra er
því gríðarleg við þau tímamót, sem
skilnaðurinn er. Á þeim hvílir skyldan
með miklum þunga að firra bamið að
öllu leyti ábyrgð á skilnaði og úrlausn
hans. Bam skal aldrei setja í þá stöðu
að þurfa að velja milli foreldra sinna.
Forsjárdeilur em vondar öllum, sem
í þeim taka þátt. Þær ber að forðast.
Við umsókn um skilnað leitar sýslu-
maður sátta. Beri það ekki árangur, er
unnt að fara tvær leiðir. Annars vegar
til dómsmálaráðuneytisins og hins
vegar til dómstóls. Meðferð málsins
hjá hvomm tveggja aðilja er oft taf-
söm og af þeim sökum óheppileg. Þó
er reynt að hraða úrvinnslu mála.
Þótt undarlegt megi virðast fjallar
dómstóll og dómsmálaráðuneytið um
forsjá og umgengni, sem tvö aðskilin
mál. Þannig fara deilur um samvistir
við bamið, það er að segja forsjá og
umgengni, tvo hringi í kerfinu. Þegar
fyrir liggur úrskurður frá dómsmála-
ráðuneyti eða dómur frá héraðsdómi
um forsjá, þarf að leita til sýslumanns-
embættisins um úrskurð um um-
gengni. Sé foreldri óánægt með þann
úrskurð, liggur málskotsleiðin til
dómsmálaráðuneytis. Úrskurð ráðu-
neytis má síðan leggja í dóm heima í
héraði.
Finni foreldrar sig knúna til að
þræða þessa refilsstigu til úrlausnar á
deilu sinni um forsjá og umgengni við
bamið, má búast við, að tvö eða jaíh-
vel þijú ár geti liðið, þar til endanleg
niðurstaða fæst. Slík málsmeðferð er
vægast sagt óheppileg, því forsjár og
umgengnisdeilur em þeirrar náttúm að
verða stöðugt illvígari. Vilji foreldrar
láta á rétt sinn reyna hjá Hæstarétti má
bæta við ári eða tveim. Velji foreldri
að skjóta málinu til yfirþjóðlegs dóm-
stóls (Mannréttindadómstóls Evrópu)
er viðbúið að mörg sársaukafúll ár líði
uns niðurstaða fæst. Heppilegt gæti
verið að leita til umboðsmanns Al-
þingis eða kærunefndar innan vébanda
félagsmálaráðuneytis eftir atvikum,
áður en dómstólaleiðin er farin. Einnig
er hugsanlegt að umboðsmaður bama
tæki að sér að skoða málsmeðferð í
deilum um forsjá og umgengni. Um-
boðsmennimir em eins konar útverðir
löggjafarvalds og almennings og hafa
í mörgum greinum haft góð áhrif á
stjómsýsluna. Til að mynda eru úr-
skurðir dómsmálaráðuneytis nú miklu
bemr rökstuddir en áður, eftir að um-
boðsmaður Alþingis gaf ábendingu í
þá vem.
Hatrammir foreldrar í deilum um
forsjá og umgengni gera því miður
ósjaldan vont mál verra með alls kon-
ar tálmunum og töfum við úrlausn
deilunnar, án þess að nokkur fái rönd
við reist. Til dæmis er ekki óalgengt,
að foreldrar komi ekki til boðaðra
funda hjá úrlausnaraðiljum eða meini
hinu foreldrinu lögbundnar samvistir
eða umgengni við bam sitt. Þó kastar
tólfunum, þegar annað foreldrið fer í
felur með barnið eða meinar hinum
foreldrinu samneyti við það eftir öðr-
um leiðum. Með þessum hætti tekst
hinu ósvífna foreldri að stilla úrlausn-
araðilum upp við vegg og jafnvel
styrkja stöðu sína í deilunni. Þetta er
„tyrkneska fléttan" í forsjár og um-
gengnisdeilum. Heimilt er sýslumanni
að beita dagsektum í kjölfar áminn-
inga, þegar um umgengnisréttarbrot er
að ræða. Það virðist ekki duga til.
Neyðarréttur bamaverndamefnda er
annað tiltækt úrræði, sé aðbúnaði
barns eða heilsu stefnt í voða. Því
virðist ekki beitt í forsjár og umgengn-
isdeilum.
Eins og gefur að skilja er heilsu
bams og foreldra vemleg hætta búin í
ofangreindum hjaðningavígum. Því
ber brýna nauðsyn til að endurskoða
stjómsýsluna í forsjár og umgengnis-
deilum. Góð stjómsýsla er góð bama-
vemd.
Höfundur er cand. mag. í
samfélagsvísindum og ráögjafi.