Alþýðublaðið - 24.01.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 1997
s k o ð a n i r
A1ÞYBIIBU91D
21245. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Sæmundur Guðvinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín ehf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Tölvupóstur alprent@itn.is
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Stórátak
gegn reykingum
Tóbaksvamamefnd vinnur nú að áætlun um skipulagðar að-
gerðir til að draga úr tóbaksreykingum. Nefndin hefur fengið 31
milljón króna til ráðstöfunar á þessu ári sem er stóraukið framlag
frá því sem áður var. Markmiðið með þessu aukna fjárframlagi
ríkisins er að draga úr reykingum allra aldurshópa og stuðla að
því að sem fæstir ánetjist tóbaksfíkninni. Þetta á meðal annars að
gera með því að virkja skóla og nemendur þeirra í baráttu gegn
reykingum. Það er afar áríðandi að koma í veg fyrir að böm og
unglingar byiji að reykja, því mörgum reynist erfitt að hætta tób-
aksreykingum eftir að hafa ánetjast fíkninni. Betra er heilt en vel
gróið segir máltækið. Þá mun tóbaksvamamefnd leggja áherslu á
rétt fólks til reyklauss umhverfis og hvetja það til að standa á
þeim rétti. Unnið verður að því að þrengja að tóbaksreykingum
og fjölga stöðum og svæðum þar sem reykingar em bannaðar.
Ennfremur verður lögð áhersla á að hjálpa fólki til að hætta að
reykja. Aðgerðimar sem nefndin beitir sér fyrir verða í formi
áróðurs og margvíslegrar fræðslu sem tekur mið af þeim aldurs-
hópum sem hún á að höfða til. Það er mjög þarft framtak að efla
baráttuna gegn tóbaksreykingum eins og kostur er. Það er löngu
sannað að reykingar em afar heilsuspillandi. Fyrir utan veikindi
og þjáningar þeirra einstaklinga sem veikjast af völdum reykinga
kosta þær reykingafólk stórfé og samfélagið allt geldur fyrir
skaðsemi tóbaksins. Betra líf án tóbaks er staðreynd. Ungur og
dugmikill maður hefur verið ráðinn framkvæmdastjóri tóbaks-
vamamefndar og er honum óskað velfamaðar í kreíjandi starfi.
Baráttan gegn ofbeldi
Ríkissjónvarpið er með dagskrárliði þessa viku þar sem fjallað
er um ofbeldi í samfélaginu. Þetta er þarft framtak. Daglega ber-
ast íréttir um ofbeldisverk sem framin hafa verið og möig þeirra
mjög hrottaleg. Oftar en ekki tengjast þessi ofbeldismál neyslu
vímuefna og virðist hending ráða því hvert verður næsta fómar-
lamb ofbeldismanna. Það er kominn tími til að skera upp herör
gegn þvx ruddalega ofbeldi sem farið er að gæta í sívaxandi mæli.
Opinber umræða um ofbeldi og afleiðingar þess er einn þáttur
þess að skilgreina þann vanda sem við er að etja. Refsingar fyrir
alvarlega ofbeldisglæpi svo sem nauðganir em oftar en ekki alltof
vægar. Á sama tíma og dómstólar taka hart á ýmis konar auðgun-
arbrotum hafa nauðgarar og aðrir ofbeldismenn hlotið mjög væga
refsidóma. Einn liður í því að hamla gegn því hrottafengna of-
beldi sem ógnar lífi og limum borgaranna er að þyngja dóma fyr-
ir ofbeldisbrot. Ekki þarf að breyta lögum til að þyngja dóma fyr-
ir þessi afbrot því refsiramminn er nú þegar nægilega rúmur.
Dómarar verða að taka mið af kröfu samfélagsins í þessu efni.
Það er ekki líðandi að margdæmdir árásarmenn gangi lausir eftir
nokkura vikna fangelsun og glotti framan í fómarlömb sín. Þá er
mjög bfynt að allur almenningur sé vel á verði gegn kynferðis-
legu ofbeldi gagnvart bömum. Nú situr maður í gæsluvarðhaldi
Akureyri sem hefur játað á sig slíka glæpi. Sá maður lá undir
gmn um slíkt athæfi í öðmm landshluta en sannanir vom ekki
taldar nægja til málshöfðunar. Þessi mál em viðkvæm og vand-
meðfarin, en umfram allt verður að leggja áherslu á að try'ggja ör-
yggi bama sem kostur er og vemda þau fyrir ofbeldi sem getur
eitrað líf þeirra í framtíðinni. Þjóðin verður að taka höndum sam-
an í þeim efnum. ■
Ný vídd í byggðastefnu
í Þjóðvakablaðinu skrifar Svan-
fríður Jónasdóttir grein sem fjaliar
meðal annars um könnun sem
leiddi í Ijós að verðlag á matvöm er
mun hærra á Islandi en í Evrópu:
„Út frá peningasamanburðinum er
merkilegt að skoða skýrsluna um
framfærslukostnað heimilanna. Þar er
nefnilega staðfest að landsbyggðin er
ekki ein og að samanburður á nótun-
um landsbyggð/höfuðborgarsvæði er í
raun fráleitur. Allt eins mætti bera
saman einstök hverfi höfuðborgar-
svæðisins og ýmsa staði úti á landi.
Það kemur nefnilega í ljós að þegar
litið er til kostnaðar við húsnæði
standa ýmsir staðir úti um landið mjög
vel að vígi og gera betur við sitt fólk
en Reykjavík. Odýr hitaveita er mun
víðar á landinu en á höfuðborgar-
svæðinu þó annað mætti oft skilja af
umræðunni.
Önnur
sjónarmið
Matarverð skiptir miklu fyrir fjöl-
skylduna. Verðkannanir sýna að þau
svæði landsins sem njóta þeirrar sam-
keppni sem hlýst af nálægð lágvöru-
verslananna Bónus og Nettó koma
best út. Niðurstöður nefndarinnar eru
að um 80 prósent landsmanna eiga
greiðan aðgang að slíkum verslunum.
Þeir neytendur sem ekki njóta sam-
keppni í verslun vegna fjarlægðar frá
aðajverslunarsvæðunum, eða versla í
minni verslunum ýmist í hverfum
Reykjavikur eða úti um landið, greiða
hinsvegar um það bil helmingi hærra
verð fyrir sínar nauðþurftir.
Ný vídd í byggðastefnu
Hér stöldrum við við og veltum fyr-
ir okkur leiðum til breytinga og frekari
jöfnuðar. En þá rekumst við á annan
samanburð, það er samanburðinn við
ESB-löndin. Þá kemur neíhilega í ljós
að á þessum útkjálka Evrópu, sem ís-
land vissulega er, er verðlag matvöru
um það bil helmingi hærra að meðal-
tali en í hinum löndunum á hinu evr-
ópska efnahagssvæði. Kostnaður við
húsnæði hinsvegar fjórðungi lægri og
munar þar um orkuna. Það þekkja
hinsvegar allir að matvaran vegur mun
þyngra í búreikningum íjölskyldunnar
og því þyngra hlutfallslega sem launin
eru lægri. Allur samanburður á lífs-
kjörum, menntun og möguleikum fer
nú fram á þessum tveimur sviðum;
innanlands, og svo við önnur lönd eða
landssvæði. A sama tíma og okkur má
vera það ljóst að sú byggðastefha sem
rekin hefur verið undanfama áratugi
hefur ekki komið í veg fyrir mjög
miklar breytingar í byggð landsins er
það að renna upp fyrir okkur að ný
vídd er komin í byggðaumræðuna.
Víglínur hafa færst til. Spuming næstu
áratuga verður ekki einasta hvar á ís-
landi unga fólkið sest að og finnur
kröftum sínum viðnám eða menntun
Þannig er ísland að ákveðnu leyti að færast
í hlutverk útkjálkans, landsbyggðarinnar, gagnvart
Evrópu og umheiminum.
sinni og þekkingu farveg. Spumingin
verður ekki síður í hvaða landi. Þann-
ig er Island að ákveðnu leyti að færast
í hlutverk útkjálkans, landsbyggðar-
innar, gagnvart Evrópu og umheimin-
um.
Lærum af reynslunni
Hvaða lærdóma ber þá að draga af
reynslunni af byggðastefnunni? Út á
hvað gekk hún í raun? Ef litið er á út-
lán, styrki og töp Byggðastofnunar
kemur í ljós að fnikill fneirihluti gékk
til hefðbundinna atvinnugreina; í raun
til þess að viðhalda óbreyttu ástandi
og þá óbreyttum valdahlutföllum.
Hvar var stefnumótun um stuðning
við nýja tækni og möguleika og hvar
var henni fylgt eftir? Hvar vom hinir
spennandi valkostir fyrir ungt fólk
með menntun á sviði tækni og við-
skipta? Komst það að í hinum þrönga
heimi hefðbundinna atvinnugreina þar
sem samkeppni hefur verið afar tak-
mörkuð og á sumum sviðum alveg
bönnuð? Hvar var áherslan á menn-
inguna? Ekki bara þá íslensku eða al-
þjóðlegu, heldur einnig og ekki síður
þá menningu sem gerir Skagfirðing að
Skagfirðingi og Vestfnðing að Vest-
fnðingi þannig að við mættum vita, í
veröld á hverfandi hveli, hvar rætur
okkar liggja og þar með haft jarðsam-
band hvar svo sem við settumst að.
Sókn fyrir landsbyggð - >
sókn fyrir ísland
Eg hef skrifað margar greinar úm
aðstæður og möguleika fólks á lands-
byggðinni. Aðallega til að benda á þá
möguleika sem ég hef alltaf séð til
sóknar. Ekki bara af því að sókn sé
besta vömin heldur hafa alltaf verið
mörg góð sóknarfæri. Þau breytast
með nýrri tækni og bættum samgöng-
um. Og ekki síst hefði það áhrif ef
sámkeppni ’ýrði' áúkin' í 'okkát'' úndir-
'S,töðuatviiirmvegum;i a&afoíðastöðv-
amar í landbúnaði gætu sérhæft-sig og
keppt um viðskiptavini; að aukið
framboð á fiskmörkuðum gæfi fleirum
möguleika á að sýna hvað í þeim býr;
að sérstaða bæði í atvinnulegu og
menningarlegu tilliti fengi að njóta
sím
Ég er sannfærð um að það sama
gildir þegar farið verður í alvöru að
ræða um stöðu íslands gagnvart Bvr-
ópu og Evrópusambandinu; kosti þess
og galla að standa fyrir utan eða vera
innan; kosti þess og galla að búa hér
eða þar. Ef umræðan verður áfram á
því plani sem núverandi stjómvöld
kjósa, og ríkisstjóm sérhagsmunanna,
sem passar hagsmuni þeirra sem telja
sig eiga landið og miðin, fær að sitja
áreitt við völd þá óttast ég að þróunin
gagnvart útlöndum verði svipuð og
verið hefur hér innanlands við fram-
kvæmd svokallaðrar byggðastefnu
sem nú er lýst gjaldþrota." ■
gallerí einar