Alþýðublaðið - 24.01.1997, Blaðsíða 7
FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 1997
S
ALÞÝÐU BLAÐIÐ
a
7
a
WAIþýðublaðið heldur áfram að birta kafla
úr merkri endurminningabók dr. Jóns
Stefánssonar Úti íheimi. í þetta sinn segir
frá heimsókn Jóns til leikritaskáldsins Ge-
orge Bernard Shaw sem þá vantaði sex ár í
aldarafmælið og var enn spriklandi af fjöri
r
„Eg hef
alltaf verið
útlendingur
á Englandi"
Ég kom á fundi í Anglo-Norse
Society (ensk-norræna félaginu) í
London og hélt þar nokkra fyrirlestra.
Bernard Shaw hafði ritað bók, sem
hann, nefndi The Quintessence of Ib-
sen, pg var Shaw boðið þar á Ibsen-
fun3, endá fengirin fil þess að tala um
Ibsen. Ég var boðinn á þennan fund
og var ég Shaw ekki samdóma um
norska risann. Ég stóð því upp og tal-
aði. Ég hóf ræðu míria þannig:
„I join issue with Mr. Bernard
Shaw on Ibsen...“
Allir Norðmenn sem þarna voru
staddir héldu að ég ætti við það að ég
væri Shaw samdóma en „to join
issue“ þýðir að hafa gagnstæða skoð-
un. N.or.ðmenn, sem búið höfðu í
LondQniáTOm,fiaman„rista^kki dýpra
ijen iSVa 'Lflnsfeunni'iað'þéir misskildu
mig.
Ég reyndi að sýna að Ibsen væri allt
annar maður en Shaw vildi vera láta.
„Den, som staar alene er sterkest,"
segir Ibsen. Hann fyrirlítur þá sem eru
„að afklæðast í augsýn annarra" til
þess að skemmta þeim og „den for-
bandede kompakte majoritet" - and-
skotans meirihlutanum sem er fast-
límdur saman.
, Shaw svaraði að þessari hlið á Ib-
sen hefði hann alls ekki gefið gætur,
en aðeins hinu hve meistaralega hann
smíðaði leikrit sín. Þótti svo öllum vel
sem við voru staddir, að það sýndi sig
að allt féll í ljúfa löð með okkur
Shaw...
Skömmu áður en ég hvarf heim til
íslands heimsótti ég Bemard Shaw á
heimili hans, Ayot Saint Laurence í
Hertfordshire, 25 enskar mílur frá
London.
Jámsmiður í þorpinu hefur smíðað
áletrun sem er yfir hliðinu. Stendur
þar skráð jámstöfum:
Shaw’s Comer.
Mér var vísað inn í herbergi sem
líktist safni fomgripa. Þar ægði öllu
saman - uppdráttum af Oxford og
Cambridge frá 16. öld, eirlíkneskjum
af Shakespeare og Jeanne D’Arc, elstu
útgáfum af frægum bókum og svo
framvegis.
Öldungurinn vaknar eftir miðdegi-
slúrinn og kemur hlaupandi inn; þráð-
beinn er hann og spriklandi af fjöri,
rétt eins og hann er vanur og tekur svo
•■fast j hönd mér að mér þykir nóg um.
„Islandsísinn hefur víst valdið því
að þú hefur ekki komið hingað fyrr -
hann hefur lokað þér öll sund,“ segir
hann.
„Ónei, hann er nú að bráðna. ísland
var einu sinni í hitabeltinu og á eftir
að komast í það aftur.“
Shaw:
„Jæja. Héma var fyrir allmörgum
ámm íslenskur leikari og leikritahöf-
undur sem ætíð bar því við þegar hann
átti að borga húsaleigu og mat, að Is-
land væri svo umlukt ís að hann gæti
ekki náð í peninga sína. Skuldir hans
em ennþá óborgaðar svo að ísinn hlýt-
ur enn að umkringja landið."
Ég:
„Þessi náungi hefur ekki borgað
mér það sem ég lánaði honum. Sögur
„Churchill er enginn afturhaldsmaður," sagði hinn róttæki 94 ára gamli
Shaw og hugðist storma á kjörstað til að greiða Winston atkvæði sitt.
„Heimskingi! Hár mitt er hvítt eins og á öllum gömlum mönnum. Klipptu lokk af hvítum hundi og láttu hár mig i
friði," voru skilaboðin sem Shaw sendi aðdáanda sem bað um lokk úr hári hans.
hans um ísalög við fsland vom sagðar
til þess að ginna fólk, sem ekki er allt
of vel að sér í landafræði. En ekki trúi
ég að honum hafi tekist að blekkja
G.B.S. - eða að sá maður dæmi alla
íslendinga eftir þessum ræfli. Nú er
allur höfuðstaður íslands annars hitað-
ur með jarðhita og í höfuðstaðnum em
53 þúsundir íbúa svo að ekki tökum
við kol frá blessuðum Englendingun-
um sem nú neyðast til að flytja inn kol
frá Samúel ífænda."
Shaw:
„Ég hefði haft gaman af að sjá
reyklausa borg en ég er nú orðinn of
gamall til þess að fara að heimsækja
ykkur. Mér er meira segja orðið um
rnegn að skreppa til London. En hvað
sem öðru líður þá veit ég að menn
eins og William Morris og Krapotkin
höfðu mætur á ykkur fslendingum.“
Ég:
„Þú verður nú bráðum hundrað ára
og hefur næga krafta í kögglum til
þess að verða hundrað og fimmtíu.
Mig minnir að þú hafir sagt að hundr-
að og fimmtíu ár ætti að vera meðal-
aldur manna.“
Shaw:
„Það er aðeins sjálfskaparvíti að
menn ná ekki þeirn aldri. Ég vinn nú
einungis ijórar klukkustundir á dag en
samt var nýtt leikrit eftir mig leikið
nýlega í Zúrich í Sviss. Ég mundi
verða hundrað og fimmtíu ára ef ég
hefði alltaf lifað eins heilbrigðu lífi og
ég lifi nú. f aldingarðinum mínum
stendur lítið hús sem ég vinn í. Það
snýst með sólinni, svo að ég hef sólar-
birtu á skrifborðinu mínu frá sólrisi til
sólarlags. Og ég bragða aldrei annað
en jurtafæðu.”
Ég spyr Shaw unr næstu þingkosn-
ingar og hann svarar:
„Ég ætla ekki að greiða atkvæði
með verkamannastjórninni í þetta
sinn. Churchill er enginn afturhalds-
maður. Hann er frumkvöðull að ýmsri
verkamannalöggjöf og í mörgu utan-
flokka."
Ég spyr hvort ekki verði nú litið á
Shaw sem útlending á Englandi svo
sem aðra fra. Svarið er:
„Ég hef alltaf verið útlendingur á
Englandi og ég held áfram að vera
það.“
Út frá þessu berst tal okkar að ensk-
unni. Shaw segir mér að hann vilji
víkja úr henni öllum hljóðtáknum
(stöfum) sem ekki séu borin fram.
Hann vilji til dæmis rita þó í stað tho-
ugh - og fella niður Ijóra óþarfa bók-
stafi úr ensku stafrófi af sex sem nú
séu notaðir.
Við ræðum um fyrri samfundi.
Hann man eftir mér hjá William Mor-
ris í Adelphi Terrace, í lestrarsal B.M.,
hjá May Morris í Kelmscott og víðar.
Eg segi honum að hinn ágæti fulltrúi
fra í London, Dulanty, hafi sagt að
Englendingar væru svo seinmæltir að
toga yrði út úr þeim með töngum það
sem þeir ætluðu að segja. Hann skelli-
hlær og segir:
„Skyldi hann hafa séð þetta hjá
mér? Ameríkumaður, nábúi rninn sem
safnar öllu eftir mig, hvað ómerkilegt
sem það er, getur sagt urn það. Annars
getur hver einasti fri sagt þetta um vini
okkar hér.“
Dr. F.E. Löwenstein frá Bandaríkj-
unum hefur stofnað Shaw- félag og
hann ætlar að stofna Shaw-safn. Hann
verður því að búa nálægt Shaw. Ég
hitti hann að máli og hann sýndi mér
tvö nýjustu póstkoitin sem Shaw hefur
ritað honum. Shaw er fæddur 26. júlí
og sendi hann dr. Lowenstein kort út
af afmælisdegi sínum. Það er ritað
með rauðu bleki og rnjög smáu letri.
Það hljóðar svo:
„Minntu mig ekki á fæðingardag
minn. Þú gleymir að ég er svo önnum
kafinn með nútímann og framtíð mína
að ég get ekki gefið gaum að liðnum
tíma.“
Löwenstein bað Shaw um hárlokk
handa safninu. Shaw svaraði:
„Heimskingi! Hár mitt er hvítt eins
og á öllum gömlum mönnum. Klipptu
lokk af hvítum hundi og láttu hár mig
í friði.“
En hvað sem er um hárið þá eru hin
bláu augu Shaws og hörundið eins og
á tvítugum manni. Hver sem sér hann
telur að hann geti lifað 26. júlí 1956,
sem sé orðið hundrað ára. Sjálfur
heldur hann að sér muni auðnast að
vera ofanjarðar árið 2000. Til þess
þarf hann aðeins að lifa alls 144 ár, en
hann segir að bráðum muni meðalald-
ur manna verða hálf önnur öld.
Hann kvaddi mig með virktum þá
er ég fór frá honum og hann óskaði
mér til hamingju með það hve fleygur
ég væri ennþá.
„Þú ert nú heldur ekki gamall, ert
hvorki meira né minna en næstum
hálfu sjöunda ári yngri en ég,“ sagði
hann. „Og þú hefur verið mannæta
(étið kjöt) - allt til þessa. Þú hefðir
áreiðanlega getað orðið ýkjagamall ef
þú hefir lifað heilbrigðu lífi.“
Bæjarstjóm Dýflinnar spurði Shaw,
hvað hann vildi láta standa á töflunni,
sem bæjarstjórnin hefur ákveðið að
setja á húsið í Syngestræti í Dyflinni
sem hann fæddist í.
Hann skrifar póstkort er hljóðar
þannig:
„Það er ólíkt um lemr sem er eign
bæjarstjórnar og letur á legsteini
manns. Maður getur ekki sagt það
sem maður vildi sagt hafa á töflu bæj-
arstjómar. Bæjarstjóm Dyílinnar verð-
ur aldrei sammála urn kosti mína og
ókosti. Hún gæti í hæsta lagi orðið
sammála um:
Fæddur hér
Bemard Shaw
26. júlí
1856.
En alls ekki meira.“B