Alþýðublaðið - 04.02.1997, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
■iAð kröfu þingflokks jafnaðarmanna fóru fram utandagskrárumræður á Alþingi í gær um undirbúning
kjarasamninga og áhrif nýrra vinnumarkaðslaga. Málshefjandi var Rannveig Guðmundsdóttir, formaður
þingflokks jafnaðarmanna og flutti þá eftirfarandi ræðu
Fólkið í landinu þolir ekki
iengur þessi lágu laun
Virðulegi forseti
Ég beini umræðu utan dagskrár til
hæstvirts forsætisráðherra um undir-
búning kjarasamninga. Ég ætla jafn-
framt að ræða áhrif vinnumarkaðslag-
anna sem sett voru í fyrra á þann und-
irbúning. Það ætti að valda þingmönn-
um áhyggjum hversu alvarleg staða
blasir við í kjarasamningum. Og nú
hljóta öllum sem samþykktu breyting-
ar á vinnulöggjöfmni í fyrra að vera
ljósar afleiðingamar.
Forsætisráðherra er ekki beinn
samningsaðili. Sem oddviti rfkis-
stjómar ber hann þó ábyrgð á hvemig
haldið er á samningamálum opinberra
starfsmanna og hann ber ábyrgð á
þeim lögum sem sett hafa verið og
þeim lögum sem em í farvatninu og
snúa að aðbúnaði, réttindum og kjör-
um launafólks.
Þess vegna beini ég spjótum að for-
sætisráðherra og kref hann um við-
brögð við harðri gagnrýni forystu-
manna launþegasamtakanna og hveiju
það sætir að ríkið hefur ekki komið
með gagntilboð við kröfum ríkis-
starfsmanna.
Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks reynist vera alger
ríkisstjóm atvinnurekenda og þarf víst
engum að koma á óvart.
Óll viðbrögð ríkisstjómarinnar em
atvinnurekendamegin. Lög sem sett
hafa verið em í samræmi við óskir og
vilja atvinnurekenda. Hagsmuna
launafólks var ekki gætt. Þessi stað-
reynd hefur blasað við. Með lögum
um stéttarfélög og vinnudeilur. Með
lögum um réttindi og skyldur opin-
berra starfsmanna. Með skattalaga-
breytingum fyrir jól og við fjárlaga-
gerðina, þar sem ljölmargar lagabreyt-
ingar rýrðu réttindi launafólks.
Mislukkuð lagasetning
Nú er það komið í ljós sem bent var
á þegar lögin um stéttarfélög og
vinnudeilur voru sett - við harða
gagnýni stjómarandstöðu og heiftarleg
viðbrögð verkalýðshreyfingar - að
lögin eru mislukkuð. Sú umgjörð
kjarasamninga sem lögin skapa reyn-
ist erfið.
Á dönskum vinnumarkaði - sem
svo oft er vísað til - hafa aðilar þróað
með sér samskiptaform byggt á gagn-
kvæmri virðingu sem hefur reynst
þeim vel. Þessi ríkisstjóm setti ein-
hliða og með valdboði lög um sam-
skipti á vinnumarkaði. Þetta valdboð
hefiir tafið fyrir og skapað tortryggni
af hálfu verkalýðshreyfmgar.
VSÍ vill setjast að samningaborði
um vinnustaðasamninga. Án allra
leikreglna. Hér skortir enn allar for-
sendur til að trúnaðarmenn geti gert
vinnustaðasamning fyrir starfsmenn. I
Danmörku hefur staif trúnaðarmanna
verið þróað þannig að þeir eru vel í
stakk búnir að leiða samninga.
Vandinn er sá að ekkert jafnræði
ríkir milli aðila. Atvinnurekendur hafa
allar lykilupplýsingar svo sem um
rekstur fyrirtækjanna. Starfsmenn em
vanbúnir til að semja við atvinnurek-
endur af margvíslegum ástæðum og
stéttarfélög eiga ekki að koma að mál-
unum nema sem ráðgjafar. Þetta á allt
að gerast undir friðarskyldu. Það er að
segja þegar búið er að semja um 2%
launahækkun.
Með nýju lögunum um stétarfélög
og vinnudeilur voru ýmis ákvæði í
lögum stéttarfélaga afnumin einhliða
af hálfu stjómvalda. Trúnaðarráð fé-
laganna innan ASÍ, til dæmis, geta
ekki lengur óskað verkfallsheimildar
og beðið síðan með boðun verkfalls
þar til sýnt þykir að ekki náist samn-
ingar, heldur er nú settur af stað þung-
ur og mjög dýr ferill atkvæðagreiðslna
sem lokar fyrir allan sveigjanleika í
samskiptum aðila eftir að í átök er
komið.
Það á eftir að sannast með þessari
löggjöf að oft er betra að aðilar komi
sér upp sveigjanlegum leikreglum
sjálfir en að þeir séu þvingaðir inn í
löggjöf sem greinilega er öðmm aðil-
anum mjög í óhag. Þess vegna em lík-
umar miklar á að af þessu nýja fyrir-
komulagi hljótist afdrifarík vandræði
ef til átaka kemur á vinnumarkaði.
Félög geta ekki aflað sér verkfalls-
heimildar og látið trúnaðarmannaráð
ákveða hvort hún er nýtt. Nú þarf af-
greiðslu á tillögu til verkfallsboðunar
um kjarakröfur, þar sem ákveðið er
hvaða dag og klukkan hvað verkfall á
að hefjast.
Þegar verkfallsheimild liggur fyrir
er hún um þessar ákveðnu kröfur og
það verður ekki aftur snúið. Það er vel
hægt að sjá það fyrir sér sem afleið-
ingar þessarar lagasetningar, að verk-
föll á næstu vikum, sem kunna að
byrja sem skærur á vinnumarkaði,
breytist síðan í alvarlegri deilur sem
þróist í allsheijarátök á milli atvinnu-
rekenda og launafólks.
Allt er þetta vegna skammsýni nú-
verandi stjómvalda sem töldu að þau
gætu með lögþvingunum breytt
vinnulöggjöfinni atvinnurekendum í
hag án þess að það kæmi einhvers
staðar fram.
Það eru um þrír mánuðir síðan
fyrstu viðræðuáætlanir voru sam-
þykktar. Viðsemjendur hafa engan lit
sýnt á þessum tíma.
Síðast liðin sjö til átta ár hafa nánast
engar sérkjaraviðræður átt sér stað.
Heildarsamflot hefur verið um samn-
inga og sérkjör framlengd hverju sinni
óbreytt. Atvinnurekendur vilja ekki
ræða sérkröfur félaganna sem sam-
komulag var um að hefja samningana
á og þeir hafa til framtíðar litið eyði-
lagt möguleika samningsaðila til að
nota viðræðuáætlanir sem stjómtæki.
Launafólk tók á sig byrðar
Skoðum hvað hefur verið að gerast
hér á vinnumarkaði síðan 1990. Á
þessum tíma hafa heildarsamflot verið
í kjarasamningum. Launafólk sam-
þykkti að binda sérkjör sín vegna þess
að allir vildu efla stöðugleika í efna-
hagsmálum. Með því lagði launafólk
sitt á vogarskálamar til að lækka vexti,
ráða niðurlögum verðbólgu og ekki
síst freista þess að tryggja atvinnuör-
yggí-
Launafólk tók þetta á sig. En á
sama tíma, frá 1990, hefur atvinnu-
reksturinn fengið stuðning hins opin-
bera og fólksins í landinu til að bæta
stöðu sína. Ég minni á að sköttum fyr-
irtækja var breytt, aðstöðugjald var
fellt niður sem nam milljörðum króna
og stöðugleiki hefur verið í launaút-
gjöldum fyrirtækja. Þau jafhvel lækk-
að á mörgum sviðum. Eg spyr: Hve-
nær er komið að því að launafólk fái
sinn skerf?
Það nægir ekki að benda launafólk-
inu í Framsókn og Dagsbrún á 10 pró-
sent kaupmáttaraukningu sem það
hefur ekki fengið. Ennþá síður að
segja því að það eigi annað eins í
vændum. Þetta fólk fékk aldrei nema
2 til 3,5 prósent. Það hljóta allir að
skilja að fólkiö í landinu þolir ekki
lengur þessi lágu laun.
Á meðan gerðar em gegndarlausar
kröfur á hendur launafólki er atvinnu-
rekstrinum í landinu aldrei stillt upp
né gerðar til hans viðlíka kröfur. Er
ekki eðlilegt að spyija nú, þegar flest
stórfyrirtæki landsins sýna mikinn
hagnað ársins 1996 og mörg þeirra
annað árið í röð, hvenær ef ekki núna
hafa atvinnurekendur tök á að borga
mannsæmandi laun?
Undir fátæktarmörkum
Umræðan á að snúast um þetta. Það
er við þessar aðstæður sem forsætis-
ráðherrann kemur fram og leggst á
sveif með atvinnurekendum. Hann
segir að launafólk sé að tala sig inn í
verkfallH
Hann lýsir launafólki sem er með
taxtakaup upp á 50 til 65 þúsund sem
skemmdarvörgum og forystumönnum
sem þeir séu að svikja fólkið í landinu.
Málflumingur hans er þannig að halda
mætti að hann væri aðalsamninga-
maður VSÍ. Þó er hann að því leyti
ógeðfelldari að forsætisráðherra er
einmitt í þeirri stöðu að hann ætti að
gæta þess að vera maður sátta, maður
sem tekur ekki einhliða afstöðu, því
þannig rýrir hann allt traust á sér
frammi fyrir launafólki landsins.
Hvert er umhverfi samninganna nú?
Þjóðarsátt um stöðugleika hefur leyst
efnahagsþrengingar landsins. Valdhaf-
ar boða góðæri. Nánast allir samning-
ar eru lausir. Almenn laun í landinu
eru orðin alltof lág. Stórir hópar eru
undir fátæktarmörkum.
Hverjar eru svo kröfumar?
Það er grunntónn allra að færa taxta
að greiddu kaupi. Að tryggja kaup-
mátt. Að tryggja atvinnuöryggi. Það er
líka krafa um 70 þúsund króna lág-
markslaun. Dagvinnulaun hjá Fram-
sókn og Dagsbrún eru í dag 49 til 65
þúsund krónur. VSÍ talar um þessar
kröfur sem kollsteypu. Býður tíkall á
tímann meðan krafa verkafólks er
grunnkaupshækkun sem munar um.
Fullyrt er að kaupmáttur ráðstöfun-
artekna hafi hækkað um allt að 10
prósent á tveimur árum. Niðurstaða
hagfræðings sem kannað hefur kaup-
máttaraukningu Dagsbrúnarmanna er
að kaupmáttur heildarlauna þeirra sé
að meðaltali 2 prósent á ári. Hann
byggir á iðgjöldum áranna 1993 til
1995. Þetta eru staðreyndir sem ganga
þvert á staðhæfingar forsætisráðherra
og atvinnurekenda sem bregða fyrir
sig villandi meðaltölum.
f áramótaræðu sinni talaði forseti
íslands um fátækt sem smánarblett á
íslensku samfélagi en forsætisráðherra
efaðist - í sínu ávarpi - um sannleiks-
gildi slíkra ffétta. Niðurstöður Félags-
vísindastofnunar benda til að um 10
prósent íslendinga séu fátækir. Verst
settir eru atvinnulausir, námsmenn,
bændur, einstæðir foreldrar og lífeyr-
isþegar.
Viðbrögð ríkisstjómarinnar em sér-
staklega eftirtektarverð. í stað þess að
taka á málum landbúnaðarins þar sem
að mörg býli bera varla einn aðila í
launum, hvað þá hjónin bæði, á lausn-
in að vera atvinnuleysisbætur. Það er
ótrúlegt virðingarleysi gagnvart starfs-
stétt sem fyrir ráðaleysi valdhafa í
málaflokknum em nú komin undir fá-
tæktarmörk.
Sömu sögu er að segja um bótaþega
Tryggingastofnunar. Með lögum hefur
tenging bóta við laun verið afnumin
þannig að nú getur ríkisstjórnin
ákveðið bætur að eigin geðþótta. Og
allir vita að vandi atvinnulausra er að
það vantar störf - ekkert gengur með
tólf þúsund störfin sem Framsóknar-
flokkurinn lofaði fyrir síðustu kosn-
ingar - þá birtist okkur í frumvarpi um
atvinnuleysistryggingar sú sýn ríkis-
stjórnarinnar, að hinn atvinnulausi
sjálfur sé vandamálið. Það frumvarp
skerðir réttindi atvinnulausra og ýtir
þeim út úr réttinda- og bótakerfi inn á
félagsmálastofrianir sveitarfélaga. Það
þarf því engan að undra að á árunum
1995 til 1996 urðu fátækir á íslandi
enn fátækari.
Virðulegi forseti.
Jafnaðarmenn hafa flutt mörg þing-
mál sem varða hag og réttindi launa-
fólks og nú síðast sett fram tillögu á
Alþingi um 80 þúsund króna lág-
markslaun. Jafnaðarmenn vom á erf-
iðleikatímanum tilbúnir til að hjálpa
atvinnulífinu að rétta úr kútnum. En
við gerum líka þeim mun ríkari kröfúr
til að launafólk hljóti nú sinni réttláta
skerf. Bæði í samskiptum við vinnu-
veitendur og ríkisvaldið.
Rannveig Guðmundsdóttir