Alþýðublaðið - 05.02.1997, Blaðsíða 7

1
MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ

7
■ Bandaríkjamenn deila um hvort margfaldur persónuleiki teljist til sjúkdóms og af hverju hann stafi.
Geðsjúkdómur búinn til af
sálfræðingum?
Meðlimir leynireglu nokk-
urrar í Bandaríkjunum
geta átt von á því að hljóta
dauðarefsinguna fyrir morð á
eldri hjónum frá Flórida. Þeir
héldu því fram að þeir væru
vampírur og drukku blóð fóm-
arlamba sinna. Lögfræðingar
hinna ákærðu gætu komið fram
með nokkuð sem þeir álíta hina
fullkomnu vöm, að unglingam-
ir sem eru fyrir rétti hafí í bók-
staflegum skilningi ekki verið
með sjálfum sér.
Persónuskipti (Multiple Pers-
onality Disorder) er það ástand
þegar margir persónuleikar búa
í einni og sömu manneskjunni
og er þetta að verða eitt allra
vinsælasta vandamálið í
Bandaríkjunum nú á dögum.
Þessi geðsjúkdómur kom fram
á sjónarsviðið í einni svipan og
tilfellum fjölgar sífellt. Sjúk-
dómurinn hefur verið tengdur
beint við kynferðislega og
djöflatrúarlega misnotkun á
bömum og er í auknum mæli
farið að beita honum af verj-
endum í glæparéttarhöldum.
En er þetta eitthvað meira en
sálfræðileg brella? Og það sem
verra er, em þeir sem „lækna“
sjúkdóminn ábyrgir fyrir hon-
um sjálfrr? Það er vissulega til
hagsbóta fyrir þá að leyfa far-
aldri að vaxa.
Fimm milljónir sjúklinga
Síaukin fjöldi lækna og sál-
fræðinga láta í ljós efasemdir
um sannleiksgildi persónu-
skipta og fara fram á að þess
háttar sjúkdómsgreiningar
verði ekki teknar fullgildar.
Með þessu setja þeir sig upp á
móti mörgum hagsmunahóp-
um. Samband bandarískra sál-
fræðinga telur að það séu að
minnsta kosti 2.500 sérfræð-
ingar sem hafa að gera með
meðhöndlun persónuskiptinga.
Astandið sem var næstum
óþekkt fyrir 30 árum háir nú
næstum tveim hundraðshlutum
Bandaríkjamanna, eða um
fimm milljón manns og nær
eingöngu kvenfólki.
Með því að vera nátengt jafn-
umdeildri rannsókn á „endur-
heimtuðum“ minningum hefa
persónuskipti orðið að baráttu-
tæki fjölmargra, allt frá femín-
istum sem kenna um kynferðis-
legri misnotkun ungra stúlkna,
að heittrúarfólki sem telur þetta
sanna útbreiddar djöfladýr-
kenndaathafnir.
Prjú andlit Evu
Astandið kom fyrst fyrir
augu almennings í myndinni
The Three Faces of Eve (Þrjú
andlit Evu) frá 1957. í henni
leikur Joanne Woodward unga
konu í baráttu við sálræn
vandamál sem valda því að hún
tekur á sig ýmsa ólíka persónu-
leika, þeirra á meðal kynlífs-
sjúka konu, aðra blinda og
ástandi sínu við vinsæla sjón-
varpsmynd frá síðasta áratug,
Sybil, sem ljallar um efnið og
tengir geðveiluna beint við
kynferðislega misnotkun bama.
Gagnrýnendur segja svo fyrir-
ferðamikla umfjöllun útskýra
gríðarlega fjölgun tilfella á síð-
astliðnum áratug, til dæmis
segist sjónvarpsstjaman Ros-
anne hafa minnst 20 persónu-
ingin geti í raun oft verið or-
sökin. Útbreidd notkun dá-
leiðslu til að grafa upp „týndar“
minningar og afhjúpa „dulda“
persónuleika geti verið að
koma hugmyndum fyrir í hug-
um móttækilegra sjúklinga.
Röng greining
Jafnvel leiðandi rannsakend-
ur persónuskipta hafa látið í
efasemdarmenn fást við er sí-
varandi ást Bandaiikjamanna á
hvers kyns geðrænum tmflun-
um. Umfjöllun í tímaritinu
Harper’s um nýjustu útgáfu
sambands bandarískra sálfræð-
inga á riti sínu um geðræn
vandamál segir, að það finnist
næstum ekkert mannlegt
áhyggjuefni eða breyskleiki
sem ekki er skráð sem geðrænn
Bandaríkjamenn «ru þekktir fyrir áhuga sinn á heimsóknum til sálfræðinga. Þetta var tekið til umfjöllunar í
kvikmyndinni Sex and the Single Girl, sem gerð var fyrir nokkrum áratugum.
bam. Árið 1980 var þetta við-
urkennt sem sálfræðileg sjúk-
dómsgreining þrátt fyrir að að-
eins 200 tilfelli væru á skrá. Af
þeim tugþúsunda sem fram
hafa komið síðan þá hafa mörg
fengið umfjöllun ljölmiðla. Af
þeim má nefna réttarhöld frá
1990 yfir manni sem ásakaður
var fyrir nauðgun þar sem einn
persónuleiki 26 ára gömlu kon-
unnar samþykkti kynmök en
meðan á þeim stóð tók per-
sónuleiki sex ára barns stað.
hins. Við upphaf réttarhaldanna
þurfti hver og einn hinna 21
meintu persónuleika að sverja
eið, hver fyrir sig.
Rosanne 20 persónur
Báðir sakbomingamir halda
því nú fram að þeir séu per-
sónuskiptingar og hafa líkt
leika. Ný bók, Multiple Iden-
tities & False Memories, hafn-
ar alfarið sjúkdómsgreining-
unni og segir hana vera „þjóð-
félagslega þróun“ sem henti
læknum jafnvel og sjúklingum
frekar en um læknisfræðilegt
ástand sé að ræða.
Höfundur bókarinnar, Dr
Nicholas Spanos, bendir á að
margfaldir persónuleikar hafi
fundist í konum frá sextándu
öld og þá hafi „illum öndum“
verið kennt um og prestar
fengnir til að særa þá burt. Nú
þegar læknismeðferðir hafa
komið í stað særinga hefur
þjóðfélagið innleitt persónu-
skiptinga og kvenkyns fómar-
lömbum hans er troðið í spjall-
þætti á öllum sjónvarpsstöðv-
um. Dr Spanos segir að lækn-
ljós efasemdir um umfang
vandamálsins. Dr Frank Putn-
am frá National Institude of
Mental Health áætlar að hugs-
anlega séu ein af hverjum
fimm sjúkdómsgreiningum
rangar. Hann segir sálfræðinga
stundum verða ástfangna af
greiningunni. Útkoman getur
verið hrikaleg, sérstaklega þeg-
ar gmnur er um kynferðislega
misnotkun á bömum. Hundmð
fjölskyldna hafa sundrast á
grundvelli „endurheimtaðra“
minninga. Samtímis hafa aðrir
rannsakendur sannað að mögu-
legt sé að koma fyrir fölskum
minningum við dáleiðslu með
því einu að gefa í skyn að at-
burðimir gætu hafa átt sér stað.
Geðræn vandamál
Hluti af vandamálinu sem
kvilli. Meðal þeirra má nefna:
klaufaskap, kaffidrykkju,
slæma rithönd, að spila tölvu-
leiki, flugþreyta, og uppskafn-
ingshátt. í stað færslu í útgáfu
frá sjötta áratugnum þar sem
samkynhneigð er skráð sem
geðsjúkdómur er komin önnur
sem segir þá sem halda að
samkynhneigð sé læknisfræði-
legt ástand vera haldna rang-
hugmyndum.
Slíkir em síbreytilegir duttl-
ungar sálfræðinnai'. Samkvæmt
því sem segir í Harper’s er
„mannlegt líf ein mynd geð-
sjúkdóms“. ;