Alþýðublaðið - 20.02.1997, Blaðsíða 2

I
2
MMDUBUDID
21254. tölublað
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýöublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guömundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiöja hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Dagsljóssraunir
ráöherrans
Þeir sem hasla sér leikvang á vettvangi stjórnmálanna verða sjálf-
krafa skotspænir gagnrýni. Eðlilega eru það oddvitar framkvæmda-
valdsins, ráðherramir, sem mestar kröfur eru gerðar til. Þeir sæta
þarafleiðandi mestri gagnrýni, og þannig á það auðvitað að vera.
Það er einfaldlega hluti af hinu lýðræðislega aðhaldi samfélagsins,
og af hinu góða. Þeir sem ekki hafa bein til að taka gagnrýni, jafn-
vel þó hún sé sett fram í formi hárbeittrar ádeilu, þeir eiga að finna
sér önnur störf en að stjómmálum.
Bjöm Bjamason menntamálaráðherra gerði þau mistök að
hafna boði háskólastúdenta um að gerast stúdent á nýjan leik, og
kynnast þeim þáttum háskólalífsins, sem námsmenn eru giska óá-
nægðir með. Það hefði geftð honum tækifæri til að sýna mannlega
hlið, sem ráðherramir gera of sjaldan, og undirstrikað það jarðsam-
band sem hann hefur sýnt að hann vill rækta við landsmenn. Hinir
eiturskörpu háskólastúdentar bmgðust auðvitað við með hætti, sem
snjall ráðherra hefði getað séð fyrir. Þeir buðu öðmm stjómmála-
mönnum í ferð um Háskólann, en fengu jafnframt þekkta eftir-
hermu til að fylgja þeim eftir í gervi ráðherrans. Mistökin mnnu
ekki upp fyrir vesalings ráðherranum fyrr en hann kveikti á Dags-
ljósþætti sjónvarpsins og sá sjálfan sig leikinn af Jóhannesi Krist-
jánssyni grínara, og gerði sér grein fyrir að þjóðin veltist um af
hlátri yfir öllu saman. En hvernig brást ráðherrann við?
Hann settist niður við tölvuna giska þungur í skapi og hamraði
út á Intemetið innibyrgða gremju sína yfir þeirri ósvinnu að sjálft
ríkissjónvarpið hefði leyft sér “að sviðsetja með eftirhermum ein-
hverja atburði sem aldrei hafa gerst og vilja láta líta svo út sem um
raunvemleika sé að ræða.” Hugrenningum sínum um Ríkisútvarp-
ið lauk svo menntamálaráðherra með eftirfarandi niðurstöðu:
“Leikbrögð af þessu tagi em ekki til þess fallin að efla traust á nein-
um fjölmiðli, þau yrðu almennt talin til marks um dómgreindar-
skort.”
Nú er það auðvitað svo, að sérhver maður, þar á meðal mennta-
málaráðherra, verður að hafa leyfi til þess að viðra skoðanir sínar.
En ummæli ráðherrans á Netinu verður að skoða í samhengi við þá
staðreynd, að hann er yfirmaður Ríkisútvarpsins. Vafalítið var til-
gangur Bjöms Bjamasonar sá einn, að tjá með afdráttarlausum
hætti neikvæð viðbrögð við efni, sem ráðherranum þótti afar ósnið-
ugt. Ráðherrann hefur hinsvegar ekki stundað mikla fjölmiðlarýni
á heimasíðu sinni, og það vekur auðvitað spumingar þegar hann
tekur upp slíka iðju í tilefni af skopi um hann sjálfan. Menn þurfa
ekki greindarvísitölu Einsteins til að lesa úr textanum skýr skilaboð
til sjónvarpsins að stilla sig um að grínast að ráðherranum, eða
gagnrýna hann með öðmm hætti, en sæta ella afleiðingunum.
Þannig lesa menn í ummælin, þó vel geti verið að það hafi ekki ver-
ið tilgangur ráðherrans.
í fljótu bragði kann það að þykja léttvægt, þó menntamálaráð-
herra fari í fýlu og nái henni úr sér með geðvonskuskrifum á Net-
inu. En þetta varðar eigi að síður frelsi sjónvarpsins til að stýra sér
sjálft. Þarmeð er málið orðið að spumingu um gmndvallaratriði:
Getur æðsti yfirmaður sjónvarpsins leyft sér að atyrða stjómendur
þáttar, einungis vegna þess að þar er skopast að honum sjálfum og
hann settur í óþægilegt pólitískt ljós? Varla. Viðbrögð ráðherrans
em í besta falli á mörkum þess sem telst eðlilegt af þeim ráðherra
sem ber stjómarfarslega ábyrgð á ríkisútvarpinu. Þau stappa satt að
segja nærri því að vera tilraun til að hafa áhrif á efnisval og efnis-
tök þáttastjómenda Ríkissjónvarpsins.
Á mæltu máli heitir það ritskoðun.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ_____________________ FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 1997
skoðanir
Hvað á að
Enn einu sinni hafa borist fréttir
um launakjör bankastjóra. Það kem-
ur í ljós að þeir eru margir með um
eina milljón króna í laun á mánuði og
hafa hækkað langt umfram aðra
launþega á síðustu misserum. Það
verður að hafa skýrt í huga að það er
almenningur sem greiðir ríkisbanka-
stjórum laun.
Öruggustu og best
launuðu störf á íslandi
Það er ámælisvert að bankastjórar
skuli enn taka laun fyrir stjómunar-
störf eftir að það var aflagt hjá öðrum
æðstu embættismönnum ríkisins.
Laun bankastjóra og ekki hvað síst
aðstoðarbankastjóra em langt um-
fram það sem tíðkast á almennum
markaði. Það er gagnrýnt að banka-
ráðin taki laun sem hlutfall af grunn-
launum bankastjóra. Þannig hefur
það verið í áratugi, en ef til vill væri
rétt að til dæmis Kjaranefnd ákveði
laun bankaráða.
Bankastjórar em ekki látnir sæta
ábyrgð hérlendis. Bankastjórar víkja
skiptabönkunum í hlutafélög og gera
starfslokasamninga eða endurráða
núverandi bankastjóra, Alla vega á
að nota hlutafélagavæðinguna sem
tilefni til uppstokkunar á æðstu
mönnum og það á einnig við banka-
ráðin.
Síðan ætti að auka hlutafé, selja
það á almennum markaði og minnka
eignarhald ríkisins í bönkunum.
Reyna á með öllum ráðum að fá er-
lenda aðila sem stóra eignaraðila að
núverandi ríkisviðskiptabönkum.
Það verður að fá ferska vinda er-
lendis frá inn í bankakerfið. Þessi
þröngi markaður hér með samtrygg-
ingu og fákeppni er að að ganga af
venjulegum viðskiptaskilyrðum
dauðum.
Fákeppni er orðin mikið vandamál
í íslensku atvinnulífi. Hún kemur
einnig með meiri styrkleika fyrir-
tækja. Þeir sem voru sterkir eru nú
orðnir mjög öflugir og skirrast ekki
við að kaupa út samkeppni.
Við eigum að nota þessa umræðu
um launakjör bankastjóra sem tilefni
til að hrinda í framkvæmd alvöru
breytingum í íslenskum bankaheimi.
Þá hefur umræðan orðið að gagni og
skilað okkur fram á við. Ef ekki, þá
líða þrjú ár og þá verður aftur
hneykslast á sjálftökumönnunum í
bankakerfinu sem starfa í skjóli
stjómmálaflokkanna. Er þetta það
sem almenningur, eigandi bankanna,
vill í bankakerfinu?
Höfundur er alþingismaöur í þingflokki
jafnaöarmanna
Pallbord I
Ágúst
Einarsson
skrifar
ekki þótt bankar tapi miklu eða ýmsu
sé ábótavant í rekstri þeirra. Þetta eru
öruggustu og hæstlaunuðu störf á ís-
landi og allt greitt af skattpeningum
almennings.
Pólitík í bönkunum
Viðskiptabankamir em ekki aðeins
þekktir fyrir há laun bankastjóra og
mikil fríðindi heldur háan rekstrar-
kostnað, háa vexti og mikinn vaxta-
mun. íslenska bankakerfið er illa
rekið í samanburði við útlönd.
Það er ekki rétt að segja að banka-
stjóramir séu allir óhæfir. Vitaskuld
er þar misjafn sauður í mörgu fé eins
og í öðmm starfsstéttum, en ástæðan
er önnur. Lítil samkeppni.
Það em fjórir viðskiptabankar hér,
Landsbanki, Búnaðarbanki, íslands-
banki og sparsjóðimir.
Islandsbanki er einkabanki og
hlutafélag, en er alls ekkert betur rek-
inn en hinir. íslandsbanki er ekki
minna pólitískur en hinir bankamir.
Sparisjóðimir em í sérstöku rekstrar-
formi og um þá gegnir nokkm öðm
máli.
Landsbankinn er stærstur og veik-
burða. Oft hefur þurft að koma hon-
um til hjálpar með milljarða framlagi
af skattfé. Hann hefur miklar skuld-
bindingar í atvinnulífinu og bankinn
hefur viljugur og óviljugur verið not-
aður í ýmis vafasöm verkefni undir
formerkjum byggðastefnu, en póli-
tísk afskipti hafa alltaf verið mjög
mikil í Landsbankanum.
Búnaðarbankinn hefur haldið
nokkra sérstöðu. Allt frá tíma Magn-
úsar Jónssonar frá Mel hefur Búnað-
arbankanum tekist að varðveita fag-
mennsku að mestu leyti í bankastjóm
og þar em pólitísk áhrif minnst.
Bankinn hefur verið nokkuð farsæll í
samanburði við aðra.
En samkeppnina vantar. Erlendir
bankar vilja ekki koma hér í smá-
söluviðskipti vegna þess að markað-
urinn er of lítill.
Hvaða breytingar?
Hlutafélagsformið er nauðsynlegt
vegna þess að það rekstrarform á
heima á samkeppnismarkaði. Rrkið á
ekki að vera í atvinnurekstri á sam-
keppnismarkaði. Ef samkepppnis-
löggjöf er góð og raunvemleg sam-
keppni ríkir þá er best að mark-
aðslögmálin leiki um atvinnulffið
enda hefur ríkið nóg önnur verkefni.
Ef hins vegar tekst ekki að tryggja
samkeppni þá getur verið betra að
hafa ríkisrekstur áfram og vinna
frekar að aukinni samkeppni.
Það er brýnt að breyta ríkisvið-
gera við bankana?
Bankastjórar eru ekki látnir sæta ábyrgð hérlendis. Bankastjórar víkja
ekki þótt bankar tapi miklu eða ýmsu sé ábótavant í rekstri þeirra. Þetta
eru öruggustu og hæstlaunuöu störf á Islandi og allt greitt af skattpen-
ingum almennings.