Alþýðublaðið - 25.02.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRUAR 1997
fimuiiifeio
21254. tölublað
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Borgarstjórinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hefur rækilega sannað að hún verð-
skuldar þau völd sem borgarbúar fólu henni í síðustu kosningum.
Auðvitað eru fjölmargir annarrar skoðunar en hún um stjómmál.
Þarafleiðandi er ljóst, að margir hljóta líka að vera henni ósammála
um hvaða verkefni eigi að njóta forgangs. Um það snúast nú einu
sinni stjómmál. En fáir geta með rökum dregið í efa að borgarstjór-
inn hefúr óvanalega gott vald á stjóm borgarinnar. Það birtist ekki
síst í þeim hæfileika sem hún hefur til að leiða til lykta erfið deilu-
mál þannig að hagsmunum Reykvíkinga er vel borgið.
Það er athyglisverð en dapurleg staðreynd, að ráðherrar Sjálf-
stæðisflokksins leggja lykkju á leið sína geti þeir með einhverjum
hætti lagt stein í götu borgarstjómar Reykjavíkur. Gildir einu, hvort
um er að ræða Friðrik Sophusson, Bjöm Bjamason eða Halldór
Blöndal, en sá síðastnefndi virðist eiginlega hafa Reykjavík á per-
unni. Það er vægast sagt merkilegt að atlögur ráðherranna virðast
ekki gerðar í andstöðu við hina lánlitlu borgarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins. Þeir æmta að minnsta kosti hvorki né skræmta, þegar
flokksfélagar þeirra á þingi ræða opinskátt um að leggja niður
Reykjavíkurflugvöll eða ákveða að skerða lögbundin ffamlög til
samgöngubóta í höfuðborginni. Segir það ekki sitt um framgöngu
þeirra í þágu Reykvíkinga?
Endurteknar atlögur ráðherra Sjálfstæðisflokksins að Reykja-
víkurborg virðast því í góðu samráði við borgarfulltrúa flokksins.
Nú er það svo, að framganga þeirra almennt er með þeim hætti að
engum dettur í hug að ásaka þá um óhóflega pólitíska dómgreind.
Væntanlega álíta þeir að það hjálpi þeim í kosningum ef félögum
þeirra í ríkisstjóm tekst að slæma höggi á Reykjavíkurborg. Það er
auðvitað mikill misskilningur. Á hinum efsta degi kosninganna
munu þeir að sjálfsögðu þurfa að standa reikningsskil á gjörðum
og misgjörðum flokksbræðra sinna í ríkisstjóm. Þeir munu þurfa að
svara afhveiju þeir sitja þegjandi þegar Halldór Blöndal gerir til-
lögur um að skera niður framkvæmdir í Artúnsbrekku og á Reykja-
víkurflugvelli, og þegar Kristján Pálsson, fulltrúi þeirra í sam-
göngunefnd Alþingis, leggur til að Reykjavíkurflugvöllur verði
lagður niður.
Það er hins vegar gott dæmi um stjómlist borgarstjórans, að
henni hefur tekist að halda hlut Reykjavíkur gagnvart áreitni og
ósanngimi ráðherra Sjálfstæðisflokksins, sem haga sér einsog þeir
eigi sérstaklega sökótt við Reykvíkinga. Halldóri Blöndal var af
hálfu ríkisstjómarinnar att á foraðið. Hann var látinn tilkynna stór-
felldan niðurskurð á framkvæmdum í Ártúnsbrekku og á Reykja-
víkurflugvelli. Aðþrengdir stjómarliðar reyndu að veija sig fyrir
hörðum árásum stjómarandstæðinga á þingi með því að segja, að
þetta væri nauðsynlegt til að koma í veg fyrir óhóflega þenslu í at-
vinnulífinu. Borgarstjórinn svaraði því samstundis í fjölmiðlum
með því að lýsa yfir, að hún væri reiðubúin að draga úr fram-
kvæmdum borgarinnar sem næmi kostnaði við Ártúnsbrekku.
Þarmeð var samgönguráðherra króaður af einsog lasinn refur og
átti engra kosta völ annarra en samþykkja tilboð hennar.
Fyrir vikið fá Reykvíkingar Vesturlandsveginn í fullkomnu lagi
niður alla Ártúnsbrekkuna. Þeir geta þakkað það borgarstjóra sem
er fljótur að hugsa. Það er eiginleiki sem borgarfulltrúar Sjálfstæð-
isflokksins ættu að reyna að rækta með sér áður en þeir missa end-
anlega tiltrú Reykvíkinga.
skoðanir
Dómsmálaráðherra tekur
fram fyrir hendur Hæstaréttar
Framganga ráðherra í málinu er vítaverð og hlýtur að kalla á opinbera umræðu um hvernig eigi að bregðast við
nú og ekki síður ef sambærileg tilvik koma upp síðar. Það þarf að ræða stöðu ráðherrans gagnvart Alþingi.
Fyrir fáum dögum fór fram um-
ræða á Alþingi um meðferð yfirvalda
á máli Hanes hjónanna bandan'sku.
I
Beindist gagnrýni að dómsmálaráð-
herra fyrir ffamgöngu ráðuneytisins
og var studd áhti Hæstaréttar sem
segir í úrskurði sínum að ráðuneytið
hafi svipt Hanes hjónin rétti sínum til
að leggja réttarágreining sinn við
ráðuneytið undir dóm Hæstaréttar og
ennfremur að gjörð ráðuneytisins
hafi hvorki átt sér stoð í lögum um
meðferð opinberra mála né annars
staðar í lögum. Það er vart hægt að
fella meiri áfellisdóm yfir ráðuneyt-
inu og ráðherra en gert er með þess-
um dómsorðum Hæstaréttar og segir
þó þar ofangreindu til viðbótar, eins
og það hálfa væri ekki nóg, að ráðu-
neytið hefði haft afskipti af máli sem
að öðrum kosti hefði verið skorið úr
innan fárra daga. Þetta þýðir með
öðrum orðum að dómsmálaráðherra
hafi gripið fram fyrir hendur Hæsta-
réttar og gert honum ómögulegt að
kveða upp dóm um kæruefnið sem
undir hann var borið.
Áður en lengra er haldið er rétt að
rifja upp aðalatriði málsins.
Hanes hjónin eru eftirlýst í Banda-
ríkjunum, grunuð um brottnám
bamabams síns, og Rannsóknarlög-
reglu ríkisins hafði borist alþjóðleg
handtökuskipun á hendur þeim. í
framhaldi af því var kveðinn upp úr-
skurður í Héraðsdómi Reykjaness
sem heimilaði handtöku hjónanna,
húsleit á heimili þeirra, svo og töku
bamsins úr þeirra umsjá. Þennan úr-
skurð kærðu Hanes hjónin til Hæsta-
réttar. En áður en Hæstiréttur hafði
fjallað um málið hafði dómsmála-
ráðuneytið afhent bamið bandarísk-
um stjómvöldum og móðir þess var
farin úr landi með bamið. Þar með
var Hæstarétti að eigin maú gert
ókleift að kveða upp dóm sinn um
réttmæti úrskurðar undirréttar í
Reykjanesi. Sjónarmið gagnrýnenda
er þetta: Hanes hjónin eiga þann rétt
að geta borið undir Hæstarétt úrskurð
undirréttar, það em grundvallar-
mannréttindi, jafhvel þótt þau kunni
að vera sek um brot gegn bandarísk-
um lögum eða alþjóðsamningi um
brottnám bama sem víða hefur verið
lögfestur, meðal annars hér á landi.
Gleymum því ekki að undirréttar-
dómur veitir heimild til handtöku
hjónanna, veitir líka heimild að fara
inn á heimili þeirra og taka úr þeirra
vörslu bam. Allir hljóta að skilja og
vera sammála um að það era grand-
vallarmannréttindi að geta borið slík-
an úrskurð undir dóm Hæstaréttar.
Þennan rétt tók dómsmálaráðherra af
Hanes hjónunum, og ekki bara það
heldur tók jafnframt af Hæstarétti
möguleikann á þvf að fjalla efnislega
um málið.
Framganga ráðherra í málinu er
vítaverð og hlýtur að kalla á opinbera
umræðu um hvemig eigi að bregðast
við nú og ekki síður ef sambærileg
tilvik koma upp síðar. Það þarf að
ræða stöðu ráðherrans gagnvart Al-
þingi. Sérstaklega þarf að taka fyrir
stöðu ráðherrans gagnvart Hæstarétti
þar sem um dómsmálaráðherra er að
ræða og má ég minna á að það er
einmitt dómsmálaráðherrann sem
skipar hæstaréttardómara.
Heldur syrtir í álinn fyrir dóms-
málaráðherra þegar athuguð eru fyr-
irliggjandi gögn málsins. Þau benda
nefnilega til þess að um ásetning hafi
verið að ræða af hálfu ráðuneytisins
en ekki mistök eða klaufaskap. Þar
vil ég fyrst nefna að í bréfi Hanes
hjónanna til Hæstaréttar kemur fram
að lögmaðurinn hafði verið fullviss-
aður um það í ráðuneytinu að bamið
yrði ekki afhent bandarískum stjóm-
völdum nema að undangengnum
dómsúrskurði Hæstaréttar. Þar kem-
ur líka fram að lögmaðurinn lagði
ríka áherslu á það vegna þess að
kæruréttur hjónanna yrði bersýnilega
marklaus og brotinn ef bamið yrði
afhent áður en dómur félli. Ráðu-
neytinu var því vel kunnugt um af-
leiðingar þess að bíða ekki úrskurðar
Hæstaréttar. Þar kemur líka fram að
ráðuneytið gerði þá aðalkröfu í
Hæstarétti að málinu yrði vísað ffá,
það var varákrafa að Hæstiréttur
staðfesti úrskurð undirréttar.
Hvers vegna? Ef ráðuneytið hefur
trúað því að það hefði lögin sín meg-
in var þá ekki eðlilegt að það krefðist
þess að úrskurður undirréttar yrði
staðfestur og í framhaldi af dómi
Hæstaréttar yrði bamið afhent?
Hvaða nauðsyn bar til þess að ráðu-
neytið kom í veg fyrir að Hæstiréttur
fjallaði mn kæraefnið? Hvers vegna
gekk ráðuneytið á bak orða sinna
gagnvart lögmanni Hanes hjónanna
um að bíða dóms Hæstaréttar?
Eftir umræðuna á Alþingi er fleiri
spumingum ósvarað en fyrir hana.