Alþýðublaðið - 28.02.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 28. FEBRÚAR 1997
HmiMMB
21265. tölublað
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýöublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Undir merkjum
Stephans G.
Tillaga Marðar Ámasonar á alþingi um stofnun Stephansstofu
til að annast samskipti við Vestur-íslendinga og fleiri hópa íslands-
manna erlendis hefur vakið verðskuldaða athygli.
Sagnfræðingar ætla að á síðustu áratugum 19. aldar og fram að
heimsstyrjöldinni fyrri hafi nær fjórðungur íslendinga yfirgefið
gamla landið og flust vestur um haf í leit að lífshamingju og betri
kjörum. Eftir lífleg samskipti á fyrstu áratugum aldarinnar hafa
samskipti dvínað við afkomendur landnemanna, og af opinberri
hálfu hefur verið staðið slælega að verki við að hlú að þessum mik-
ilvægum tengslum. Aðrar Evrópuþjóðir hafa á hinn bóginn lagt
nokkuð á sig til að halda sem bestu sambandi við ættingja í Banda-
ríkjunum og í Kanada, og talið sig hafa af þeim augljósan ávinning,
bæði menningarlegan, viðskiptalegan og pólitískan. Hvað skýrast
kemur slíkur ávinningur í ljós á sviði ferðamennsku.
Á síðustu árum hefur áhugi eflst á að styrkja á ný samskipti
vestur um haf, og helst í hendur við aukna forvitni vestra um gamla
landið. “Síaukinn ættfræðiáhugi veldur þar nokkru í tengslum við
þörf manna í iðnvæddu þéttbýlissamfélagi til að leita róta sinna”
segir í greinargerð með tillögu Marðar. “Á tímum sífellt aukinna al-
þjóðasamskipta hafa augu manna einnig opnast fyrir því að í
Kanada og Bandaríkjunum er fjölmennur hópur fólks sem vegna
uppruna síns hefur sjálfsprottinn áhuga á íslenskri menningu, sögu
og samfélagi.” Fjöldi fólks af íslenskum ættum vestra er ekki kunn-
ur, en ætlað er að Vestur-íslendingar kunni að vera milli 100 og 200
þúsund. Þar við bætist allstór hópur fólks sem síðar hefur flust vest-
ur um haf og afkomenda þeirra, þar á meðal þær konur sem stofn-
uðu til hjónabands við Bandaríkjamenn úr setuliðinu á stríðsárun-
um og síðar.
í tíð Jóns Baldvins Hannibalssonar í utanríkisráðuneytinu var
hafist handa við verulegt átak til að bæta samskipti okkar við Vest-
ur-íslendinga og annað fólk af íslenskum ættum í Vesturheimi. í
samvinnu við Þjóðræknisfélag Islendinga í Vesturheimi og íslend-
ingafélögin í Bandaríkjunum var ákveðið að hefja skrásetningu
fólks af íslenskum ættum vestanhafs, og hafa viðtökur þar verið
góðar. Hinsvegar hefur skort mannafla og aðstöðu hér heima til að
sinna þessu verki svo vel væri. Það er ofætlan að nefnd áhuga-
manna á vegum utanríkisráðuneytisins sé látin ein um að stjóma
verkefni af þessu tagi, hvað þá að annast ýmis önnur samskipti sem
krefjast skipulegra vinnubragða og nokkurs umstangs.
Tillagan um Stephansstofu kemur því á hárréttum tíma. Á þing-
inu hafa komið fram hugmyndir um að stofunni verði að lokum
fundinn staður á Hofsósi í tengslum við Vesturfarasafnið sem á
fyrsta starfsári sínu hefur fengið einróma lof um sjö þúsund gesta.
Hofsós er einnig heimili fyrirtækisins Snorra Þorfinnssonar hf.,
sem hyggst beita sér fyrir margvíslegum samskiptum vestur, og
hefur nýlega aflað sér bandamanna í Háskólanum á Akureyri við að
setja á stofn vísi að rannsóknarstofnun í ættfræði. Með stofnun
Stephansstofu á Hofsósi væri þessi fágra Skagafjarðarbyggð orðin
miðstöð tengsla okkar við Vestur-íslendinga og aðra íslenska Am-
eríkumenn, og raunar við ýmsa aðra hópa Islendinga og fólks af ís-
lenskum ættum erlendis, ef hugmyndir Marðar Ámasonar verða að
veruleika.
Það er við hæfi að hin nýja miðstöð beri nafn Stephans G.
Stephanssonar skáldbónda í Klettafjöllum. Stephan fluttist vestur
ungur að árum, og kom aðeins einu sinni aftur heim í stutta heið-
ursferð. Stephan G. er þó svo rammíslenskur að okkur dettur sjald-
an í hug að það var breskur nýlenduþegn sem orti um frænku eld-
fjalls og íshafs, sifja árfoss og hvers.
Stephan G. var uppi á miklum tímamótum. Hann stóð föstum
fótum í sínum forna jarðvegi en horfði í morgunroða nýrrar aldar
fránum augum. Nýtt átak við að efla tengsl okkar við frændur og
vini á fjörrum slóðum á einnig að hefja undir þeim sömu merkjum.
Saman nemum við næringuna úr sögulegri rót og vöxum fram til
nýrra landvinninga.
skoðanir
F
Eg borga ekkert
Háttvísi, formfesta, réttsýni _
vammleysi: þetta voru þau orð sem
einkum voru höfð um Pétur Kr. Haf-
stein í forsetakosningunum, jafnt af
aðdáendum hans sem hinum sem
þóttu þessir eiginleikar ekki endilega
varða mestu við val á forseta. Engum
datt í hug að vefengja mannkosti Pét-
urs og í ósigrinum vann hann hugi og
hjörtu fólks með drengilegri fram-
komu.
Um stundarsakir. Því nú bregður
svo við að til Hæstaréttar streyma
klaganir um vanhæfi hans sem dóm-
ara vegna þessa framboðs hans og er
tíndur til margvíslegur útúrsnúning-
ur, vífilengjur og hótfyndni að ís-
lenskum hætti. Trillukarlar riðu á
vaðið og skyldi svo sem engan
undra, því í brjóstum þeirra slær sjálf
Islandsklukkan: þras og þvermóðska,
hártoganir, lagarefjar og þvergirð-
ingsháttur er Islands þúsund ár, og
trillukarlamir eru síðustu alvöru ís-
lendingamir sem við eigum. En þeg-
ar stórfyrirtæki sem að eigin mati er
virðulegt dregur líka í efa lögsögu
Vikqpiltur I
Guömundur
Andri
Thorsson
skrifar
dómarans er skörin farin að færast
upp í bekkinn: Vífilfell unir sem sé
ekki úrskurði Hæstaréttar um að það
eigi að borga skatta en ekki fela
gróða sinn með kaupum á einhverju
voluðu blaði Framsóknarmanna sem
hét NT og gjaldþrota ullarstassjón
sem hætt var starfsemi. Lögmaður
kóks sprettir fingri að Pétri Kr. Haf-
stein og reynir að telja þjóðinni trú
um að hann hafi hom í síðu Vífil-
fells.
*
(Stórfyrirtækin sem að eigin mati
eru virðuleg: allt í einu em þau farin
að birtast manni í nýju ljósi. Þessi
Kolkrabbi, var hann svo ekkert klár
eftir allt saman? Það er að minnsta
kosti naumast einleikið hversu
bjálfalega var staðið að Stöð 3 ef
marka má frásögn af ævi þeirrar
stöðvar í málgagni hennar, Morgun-
blaðinu nú í vikunni. Farið af stað
með heila sjónvarpsstöð sem sýndi
einvörðungu amerískt léttmeti, eins
og það væri akkúrat það sem vantaði
á markaðinn; og svo mörgum millj-
örðum síðar keyptir dýmm dómum
menn frá Stöð 2 til að reikna. Og þeir
reikna út að þetta sé vonlaust dæmi.
Allar áætlanir ónýtar, stórkostleg
sóun á fé hluthafa, tóm vitleysa allt
saman, enginn í öllum Kolkrabban-
um kunni að reikna: þeir sem stjóma
Kolkrabbanum em jafn ofurseldir ís-
lenska drauminum og hinir athafna-
mennimir, en sá draumur snýst eins
og kunnugt er um að hasla sér eink-
um völl á því sviði sem maður hefur
ekki hundsvit á.)
*
Sem sé: Næst þegar fólk kjagar út
úr Hagkaupum með tíu lítra helgar-
Nú bregöur svo við aö
til Hæstaréttar streyma
klaganir um vanhæfi
hans sem dómara
vegna þessa framboðs
hans og er tíndur til
margvíslegur útúr-
snúningur, vífilengjur
og hótfyndni að ís-
lenskum hætti.
skammtinn sinn af kóki skyldi það
minnast þess að þar með var það að
styrkja fyrirtæki sem neytir allra
bragða til að víkjast undan því að
greiða sinn skerf til samfélagsins
okkar.
Það skyldi minnast þess að kók er
heilsuspillandi fíkniefni sem alltof
mörg íslensk böm eru vanin á með
móðurmjólkinni og veldur tannpínu,
offitu, lystarleysi og sykuræði - kók-
drykkja bama ber menningarstigi Is-
lendinga ófagurt vitni.
Og það skyldi minnast þess að
Vífilfell er hluti af alþjóðlegu risa-
fyrirtæki sem með stjamfræðilegum
auglýsingamætti ginnir almenning til
að neyta í óhófi drykkjar sem með
ítmstu velvild mætti kalla sykrað
magameðal. Með markvissu skmmi
hefur þetta gos orðið í vitund fólks
um allan heim að tákni um vestrænt
frelsi til að velja always coca cola -
en ekki hafna. Slík starfsemi getur
seint kallast í almannaþágu en er um-
borin vegna þess að við búum í
frjálsu samfélagi og - vegna þess sem
fyrirtækið skilar aftur til almennings
í formi skatta.
Þessi sáttmáli fyrirtækja og samfé-
lags er lykillinn að velferðarsamfé-
laginu. Og þessum sáttmála unir Víf-
ilfell ekki. Það vill halda eftir „sín-
um” peningum. Það er eins og Mikki
refur: Eg ætla að fá allar þessar kök-
ur... Eg borga ekkert. Það vill ekki
vera lífrænn hluti samfélagsins held-
ur er Það sjálfumnægt samfélag: Fyr-
irtækið snýst um sjálft sig, allt skal
fara fram á forsendum Þess; Það vill
ekki borga skatta heldur „kosta”
hluti sem Það velur sjálft og þar sem
nafn Þess kemur fram. Enginn hefur
yfir Því að segja, allra síst einhver
Hæstaréttardómari sem Það vildi
ekki kosta til forsetaembættis.
*
Sagan um Stöð 3 sýnir hvað gerist
þegar þessir drengir fá sjálfir að eyða
öllum gróðanum. Og næst þegar fólk
kjagar út í Hagkaup eftir kókbirgðum
helgarinnar skyldi það hugsa út í
þetta - og kaupa sér rauðvín.
*