Alþýðublaðið - 28.02.1997, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRÚAR 1997
ALPÝÐUBLAÐIÐ
5
stjórnmál
stakra andófsmanna. Aðferðin á að
byggjast á skynsemi en ekki upphróp-
unum og fyrirsögnum.
Samkvæmt minni reynslu mælast
Kínverjar ekki undan því að ræða opin-
skátt um mannréttindi. Sjálfur hef ég
rökrætt þau mál við kínverska valda-
menn af fullkominni hreinskilni. Þeir
ræða þau mál út frá röksemdum sem
auðvelt er að skilja þegar þær eru sett í
samhengi við þróun kínversks þjóðfé-
lags og sögu.
Þú verður að athuga að það er fjarri
lagi að hægt sé að stilla heiminum
þannig upp að annars vegar séu Vestur-
lönd með flekklausan skjöld í mann-
réttindamálum og hins vegar Kína og
önnur vanþróuð ríki þar sem mannrétt-
indi eru fótum troðin. Lestu sögu sam-
skipta Bandaríkjanna og Suður-Amer-
íku, og þá muntu spyrja: Hvað gilti
krafan um skilyrðislausan stuðning við
lýðræði og mannréttindi mikið í banda-
rískri utanríkispólitík í samskiptum
við, ekki bara Kúbu, ekki bara Haiti,
ekki bara Guatemala, eða Nicaragua
eða Chile? Og Kínverjar kunna sögu
alveg jafnvel og aðrir. Það þarf því
ekki að fara langt aftur í söguna til að
sjá að Evrópubúar voru ekki bestu
kennarar í heimi um gildi mannrétt-
indi. Og þegar við komum að Kína þá
upplifðu Kínverjar afskipti vestrænna
þjóða aðallega sem ofbeldi, hroka,
auðmýkingu og arðrán.”
En hvað gerist nú í Kína þegar Deng
er allur?
„Eitt af því sem aldrei var fjallað um
í fjölmiðlum var auðvitað sú staðreynd
að á valdatíma Dengs var gríðarleg
valdabarátta innan kínverska kommún-
istaflokksins þar sem menn skiptust í
hópa, með eða á móti Deng. Hvað eft-
ir annað lá við að Deng yrði undir og
hann var auðvitað mest hætt kominn
eftir blóðbaðið á Torgi hins himneska
Um Deng og Gorbatsjov: „Báöir tóku við stalínísku kúgunarkerfi. En þegar við berum saman hvernig að verki
var staðið og hvaða arangri hefur verið náð þá er sá samanburður ótvírætt Deng í hag.”
Um samskiptin viö Kína: „Ef þú spyrö: Hvernig get ég haft áhrif til góös,
þá er svariö að þú gerir það með því að styðja viö bakið á þessari um-
bótastefnu.”
Kína og umheiminn að það takist
snurðulaust.
Hvað telur þú að einkenni Kínverja
sem þjóð og einstaklinga?
„Einu sinni spurði ég japanskan for-
stjóra sem vann í Kína þessarar sömu
spumingar. Hann þagði stundarkom en
svaraði svo:
„Sú sterka hefð sem hefur mótað
japanskan þjóðarkarakter er hugtakið
um samheldni og aga. Japanir gefa
hollustu sína yfirboðurum sínum nán-
ast skilyrðislaust, þeir vinna fyrirtæk-
inu og fá í staðinn öryggi. Þessu er
gjörólíkt farið með Kínverja. Hollusta
Kínverja er við fjölskylduna, nánustu
fjölskylduvini og frændgarð. Ekki við
ríkið eða fyrirtæki. Keisarinn er langt í
burtu, svo að hver er sjálfum sér næst-
ur. Sú mynd sem dregin er upp af mið-
stýrðri harðstjóm er nú þegar að vem-
legu leyti úrelt, eins og norski sérfræð-
ingurinn, sem hér talaði á „Kínversk-
um dögum” lagði réttilega áherslu á.
Ef Kínverjar njóta frelsis til athafna
þá skara þeir fram úr. Frægasta dæmið
er frá Indónesíu. Kínverjar em 3 pró-
sent af 200 miljónum í Indónesíu og
eiga 60 prósent af þjóðarauðnum. Kín-
verjar hafa sýnt að þar sem þeim er
leyft að spjara sig em þeir framúrskar-
andi og vinna af krafti, kunnáttu og
bjartsýni. Það em kannski þessir eigin-
leikar sem búa að baki kínverska
kraftaverkinu.”
Gœtirðu hugsað þér að búa og
starfa íKína?
„Fyrir mann sem er sagnfræðilega
þenkjandi er Kína óþrjótandi náma.
Saga Kínverja er lengsta samfellda
menningarsaga í heimi og þeir eiga
sennilega mestu sögulegu arfleifð allra
menningarheilda. Þannig að það er
margt sem heillar. En ég er ekki á leið
til Kína, ef það er það sem þú ert að
slægjast eftir. En ég mun fylgjast með -
úr fjarlægð.”
Um Kína Maós: „Þaö var eins og eitrið smeygði sér um allt þjóöfélagiö,
eitur öfundar, haturs og illmennsku. Þjóöfélagiö var heltekið af fólsku
eins manns.”
Um Deng og Maó: „Maó tilheyrir fortíðinni og mistökum hennar. Arfleifö Dengs vísar veginn til framtíöar.”
friðar. Nú er það hins vegar svo að
þeim öflum sem styðja stefnu Dengs
hefur vaxið fiskur um hrygg, jafnvel þó
að valdabaráttan snúist núna um það
hverjir verða í forystunni. En bylting
Dengs er svo langt fram gengin að ekki
verður aftur snúið. Spumingin er hins
vegar sú hvað verður um Kommúnista-
flokkinn? Og hvað verður um Kína?
Valdhafamir munu leggja á það ofurá-
herslu að koma í veg fyrir að ríkið
splundrist í ótal smáeiningar. Þeir
munu gera sitt ítrasta til að halda í völd
Kommúnistaflokksins. Á móti kemur
að eftir því sem efnahagsvaldið dreifist
því meiri tök missir Kommúnistaflokk-
urinn.
Nú tekur við tími „samvirkrar for-
ystu”, þar sem Jiang Zemin forseti fer
fremstur meðal jafningja. En enginn
þeirra, sem nú gegna æðstu valdaemb-
ættum, hefur enn sem komið er áunnið
sér “umboð Himinsins”. Flokksþing
kommúnistaflokksins síðla þessa árs
mun væntanlega skera úr um, hvemig
valdabaráttunni reiði af. Eitt er víst: At-
burðarásin í Kína á árinu 1997 verður
mjög í sviðsljósi heimsfrétta. Næsti
kafli snýst um það að Hong Kong,
þessi 6 milljóna framúrstefnuborg,
verður endursameinuð Kína 1. júlí
næstkomandi. Það er mikið í húft fyrir