Alþýðublaðið - 05.03.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 5. mars 1997
MHBUBIMB
21254. tölublað
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun Isafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Veiðileyfagjald og
verðtrygging
Verðtrygging var tekin upp hérlendis 1978 en áður höfðu lán al-
mennt verið óverðtryggð. A þeim árum átti sér stað stórkostleg
millifærsla á fjármunum samhliða hinni miklu verðbólgu. Þeir sem
skulduðu græddu en sparifjáreigendur, ekki síst gamla fólkið, sat
eftir með sárt ennið.
Það er athyglisvert að bera saman baráttuna fyrir verðtryggðum
kjörum þá og fyrir veiðileyfagjaldi núna. Baráttan fyrir verðtrygg-
ingu var rekin með réttlætisrökum vegna þess að með óverðtrygg-
ingu var skuldurum hyglað. Þeir sem höfðu aðstöðu til að fá lán í
bönkum á tíma skömmtunar högnuðust umfram aðra. Hagkvæmn-
isrökin vógu einnig þungt en með óverðtryggingu var offjárfest,
aðallega í steinsteypu.
Þá lögðust forsvarsmenn sjávarútvegs og atvinnuveganna gegn
þessu. Verðtrygging átti að setja atvinnulífið á hausinn. Vilmundur
Gylfason, einn helsti forystumaður Alþýðuflokksins á þessum
árum, barðist ötullega fyrir verðtryggingunni sem var mikil réttar-
bót í okkar hagkerfi. Verðtrygging var nauðsyn vegna verðbólg-
unnar þótt nú sé skynsamlegt að draga úr henni vegna langvarandi
stöðugleika.
Sama er upp á teningnum nú. Nú berst Alþýðuflokkurinn og
aðrir jafnaðarmenn fyrir veiðileyfagjaldi sem er réttlætis- og hag-
kvæmnismál. Enn eru sömu andstæðingamir, það er þeir sem nota
sér ranglæti eldra kerfis til að auðga sjálfan sig.
Veiðileyfagjald er nauðsynlegt vegna þess að ekki er hægt að
horfa upp á fjölmarga aðila í þjóðlífinu hagnast stórlega á verslun
með veiðiheimildir sem er úthlutað ókeypis af ríkisvaldinu úr sam-
eiginlegri auðlind þjóðarinnar. Þessi hagnaður rennur í vasa hinna
fáu á kostnað hinna mörgu. Það verður aldrei sæst á slrkt kerfi.
Auk þess er veiðileyfagjald nauðsynlegt til að skapa svigrúm
fyrir aðra atvinnuvegi, tryggja stöðugleika og koma í veg fyrir
verðbólgu og gengisfellingar í framtíðinni. Þannig liggja bæði rétt-
lætis- og hagkvæmnisrök til grundvallar veiðileyfagjaldi.
Fyrir rúmum 20 árum var sagt að verðtrygging myndi leggja
landsbyggðina í rúst. Nú er aftur gripið til þessa óþverraráðs. Hand-
hafar kvótans vita að tilfinningar geta orðið sterkar ef tekst að reka
fleyg milli þéttbýlis og dreifbýlis.
Það að halda því fram að veiðileyfagjald sé skattur á lands-
byggðina er ffáleitt því að landsbyggðin fær engum kvóta úthlutað.
Það er nokkrir einstaklingar í hverju þorpi eða bæjarfélagi sem fá
kvótann og þeir geta gert við hann það sem þeim sýnist, selt hann,
leigt hann eða veitt hann. Fólkið í þorpunum hefur engin áhrif á
það. Veiðileyfagjald mun þvert á móti styrkja landsbyggðina þar
sem annar atvinnuvegur tengdur sjávarútvegi byggist þar upp.
Úthlutun veiðiheimilda án veiðileyfagjalds er forréttindakerfi
sem er varið af forréttindastéttinni með kjafti og klóm. Fólkið í
landinu hefur séð í gegnum þennan málflutning eiginhagsmuna
eins og skoðanakannanir sýna. 75% þjóðarinnar styður veiðileyfa-
gjald. Fólkið skilur þessa aðferðafræði en vinsælt er af andstæðing-
um veiðileyfagjalds að segja að almenningur skilji þetta ekki. Til
viðbótar við ófyrirleitnina kemur hrokinn.
Fólkið veit vel að þarna er harðsvíraður hópur að verja eigin
peningalegu hagsmuni og vill fá veiðiheimildir áfram ókeypis. Nú
er næsta skerf að brjóta hina pólitísku bijóstvörn andstæðinganna á
bak aftur. Það gerist ekki nema kjósendur Sjálfstæðisflokksins snúi
við honum baki vegna þessa máls. Sá sem ver útgerðarmennina
pólitískt er Sjálfstæðisflokkurinn og Davíð Oddsson og Þorsteinn
Pálsson.
Það væri löngu komið á veiðileyfagjald ef ekki væri fyrir and-
stöðu Sjálfstæðisflokksins og reyndar Framsóknarflokksins líka.
Jafnaðarmenn eru eina stjómmálaaflið sem berst einróma fyrir
veiðileyfagjaldi.
Alveg eins og baráttan fyrir réttlæti á fjármagnsmarkaði vannst
fyrir rúmum tuttugu áram þá mun þessi barátta vinnast fyrir til-
stuðlan jafnaðarmanna.
skoðanir
A
Alver eða ekki?
Nei, nú get ég ekki lengur orða
bundist yfir ruglinu sem dynur á
þjóðinni þessa dagana. Fólk finnur
tilvonandi álveri allt til foráttu og
aðal rökin eru náttúruvemd. Ég hef
sjálfur unnið í Alverinu í Straums-
vík, þar á meðal tvö sumur í kerskál-
unum, þar sem aðal mengunin er
mest. Starfs míns vegna kynntist ég
meðal annars hreinsibúnaði Álvers-
ins. í stuttu máli fara mengunarefnin
aftur og aftur í kerin þar sem þau era
brennd aftur og aftur, þar til lítið er
eftir. Ferlinu má helst líkja við
hvarfakúta nútíma bifreiða. Mikil
áhersla er lögð á það hjá starfsmönn-
um, vegna áherslu forsvarsmanna
fyiirtækisins, að haga störfum sínum
Pqllborð |
Baldvin Björgvinsson skrifar
þannig að sem minnst mengun verði.
Einnig er stanslaust eftirlit með út-
blæstri mengunar. Enn er unnið að
frekari þróun hreinsibúnaðarins.
Tækjabúnaður er látinn ganga fyrir
raforku, jafnt ofnar sem ökutæki ef
mögulegt er. Með öðram orðum gera
forsvarsmenn ISAL sér fyllilega
grein fyrir því að áherslur á umhverf-
isvemd aukast stöðugt og gera allt
sem x þeirra valdi stendur til að fylgja
þeirri stefnu.
Að líta í eigin barm
Vissulega er öll stóriðja af þessu
tagi mengandi, en ef Islendingar ætla
að fara að mótmæla mengun þá
verða þeir að byija á að taka til í eig-
in garði. Mikil áhersla hefur verið
lögð á hvarfakúta og nákvæmt eftirlit
með útblæstri bílvéla. En hvar er
mesti mengunarvaldur íslendinga?
Er það stóriðjan, annar iðnaður eða
bílamir? Nei, það er fiskiskipaflotinn
sem mengar mest, hann brennir
meirihluta þeirrar olíu sem flutt er
inn í landið. Og hvað með aðra
mengun? Flokka íslendingar og end-
urvinna sorp? Það fer nú heldur lítið
fyrir því. Dagblöð og annar pappír og
eitthvað af timbri og málmum er
endurannið. Og hvað með skólp? í
því er ég sérfræðingur, hef stundað
siglingar við strendur höfuðborgar-
innar frá unga aldri. Forsvarsmenn
Reykjavíkur hafa haldið því fram að
um hreinsibúnað sé að ræða. Þvílík
þvæla. Hreinsistöðvamar svokölluðu
era ekkert annað en dælustöðvar.
Sagt er að í þeim sé einhverskonar
hakkavél. Hverju breytir það? Dót-
aríið sem fer niður um klósettskálar
höfuðborgarbúa er þá ekki eins aug-
ljóst á floti út við himinbláu, bláu,
bláu, sundin. Og ætlunin er að dæla
öllu góssinu út á seltjamames og þar
út í hafstraumana sem bera það beint
út á fiskimiðin! Enginn veit hver
áhrif það hefur. Skelfiskar og kuð-
ungar hafa lengi verið góður mæli-
kvarði á mengun. í stuttu máli sagt er
Ég leyfi mér að fullyrða að
mengun frá tilvonandi ál-
veri er á við hreint og tært
fjallaloft samanborið við
mengun fiskiskipaflotans.
Ef einhver virkilega vill sjá
mengun, þá er bara að líta
yfir Reykjavík á yndisleg-
um lognstillum vetrardegi,
brúna mengunarskýið fer
ekki fram hjá neinum.
skelfiskurinn óætur vegna þung-
málma og salmonellu í margra mflna
radíus frá höfuðborginni. Kuðungar
fá flestir kvenkyns kynfæri vegna
mengunarinnar. Kvenkyns hormón-
um, pillunni, hefur verið kennt um
sem mögulegri orsök. Hvað með há-
lendið? Þar er stærsta eiðimörk í allri
Evrópu. Hvergi í Evrópu er gróður-
eyðing meiri en á íslandi.
Lítil mengun af álveri
Einn sóðaskapur afsakar ekki ann-
an, núverandi mengun og gróðureið-
ing afsakar ekki slakar kröfur til
nýrra fyrirtækja. Kröfur Hvalfjarðar-
búa eiga fyllilega rétt á sér og það
hefur sýnt sig að það þarf að fylgjast
vel með umhverfisráðuneytinu. Hins
vegar finnst mér að umhverfisvemd-
arsinnar ættu að snúa sér að því sem
vikilega er að í umhverfismálum Is-
lendinga og snúa sér að einhverjum
þeim verkefnum sem ég hef nefnt hér
á undan. Ég leyfi mér að fullyrða að
mengun ffá tilvonandi álveri er á við
hreint og tært fjallaloft samanborið
við mengun fiskiskipaflotans. Ef ein-
hver virkilega vill sjá mengun, þá er
bara að líta yfir Reykjavík á yndis-
legum lognstillum vetrardegi, brúna
mengunarskýið fer ekki fram hjá
neinum.
Er búið að bjóða
okkur lausn?
Nýlega fréttist af því að einhver
frá þýskum vélaframleiðanda hefði
verið að falast eftir samstarfi við ís-
lendinga varðandi þróun á vetnis-
knúnum vélum. Tilboðið hljómaði
ekki illa. Að knúa allan fiskiskipa-
flotann áfram með vetni. Þama era
reyndar nokkur ljón í veginum, olíu-
félögin. Tæpast verður það í stjómar-
tíð sjálfstæðismanna að olíusala til
fiskiskipaflotans verði lögð af. Þetta
er málefni fyrir umhverfisvemdar-
sinna að takast á við af öllu afli.
Vetni er hægt að framleiða fyrir
mengunarlausa orku á íslandi. Efna-
hvörf vetnis valda ekki mengun. Það
má nota það á biffeiðar og önnur
samgöngutæki. Og það er hægt að
selja það úr landi. Auðvitað er eitt-
hvað þessu líkt sem raforkan ætti að
fara í, frekar en mengandi stóriðju.
Að þessu leiti er ég á móti stóriðju, í
hvað mynd sem er. En ef mengun frá
iðnaði, hver sem hann er uppfyllir
gildandi kröfur þá er engin ástæða til
að vera að eyða tíma sínum og kröft-
um í að mótmæla. Það era önnur
meira áríðandi verkefni í okkar eigin
garði.
Höfundur er rafvélavirkjameistari og há-
skólanemi.
■V