Alþýðublaðið - 12.03.1997, Qupperneq 2
2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 12. MARS 1997
skoðanir
UHNILUD
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun Isafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Styðjum Albright og
stækkun NATÓ!
Senn líður að því að íslendingar minnist hálfrar aldar farsællar
þátttöku í NATO, vamarsamstarfi vestrænna þjóða. En áður en þau
tímamót verða haldin hátíðleg mun Alþingi væntanlega standa
frammi fyrir því að samþykkja stækkun bandalagsins í austurveg.
Talið er sennilegt að Pólverjum, Tékkum og Ungverjum bjóðist að-
ild 1999 en Eistar, Lettar og Litháar, svo og Slóvakar og Rúmenar
knýja fast á um inngöngu. Það verður eftirminnilegt fyrir okkur að
geta haldið upp á 50 ára NATÓ-veru með því að mæla með stækk-
uninni.
Forsetar Rússlands og Bandaríkjanna hittast í Helsinki 20. þessa
mánaðar, meðal annars til þess að ræða stækkunina. Bandaríkja-
stjóm hefur lagt fram hverja tillöguna á fætur annarri um “nýja”
NATÓ og Madaleine Albright, nýskipaður utanríkisráðherra, hefur
boðist til þess að láta öllum Evrópuþjóðum sem virða lýðræði,
mannréttindi og markaðsviðskipti í té öryggistryggingu Bandaríkj-
anna. Hún hefur jafnvel lagt til að komið verði á fót sameiginlegri
viðlagasveit Rússa og Bandaríkjamanna. Albright er sérstaklega
vel til þess verkefms fallin að sætta gamlar andstæður í Evrópu,
fædd sem hún er í Mið- Evrópu af gyðingaættum og mælt á mörg
Evrópumál. Ótti ýmissa Evrópumanna við að bandarískri einangr-
unarstefnu hafi vaxið fiskur um hrygg á síðustu ámm er ástæðulaus
eftir að Albrigt hefur tekið til hendinni og Clinton byrjað síðara
kjörtímabil sitt. Það er einmitt á hinu síðara kjörtímabili sem
Bandaríkjaforsetar leitast við að skilja eftir sig gæfuspor í heims-
málum.
Hin nýja NATÓ - stefna byggir á því að aðilar að nýju öryggis-
kerfi í Evrópu verði að leggja til þess umtalsverða fjármuni og upp-
fylla skilyrði um nútímalega þjóðfélagshætti. Ríki með vanþróað
stjómarfar, innri kúgun, efnahagslegt öngþveiti og stjómlausa heri
verða ekki með í nýja NATÓ.
Gamli herstöðvaandstæðingurinn og sósíalistinn Xavier Solana
hefur ekki látið sitt eftir liggja í embætti framkvæmdastjóra NATÓ.
Sagt er að hann sé kominn vel á leið með að sannfæra Evgeni
Primakov utanríkisráðherra Rússa um að “gamla NATÓ” sé komið
í gröfina og “nýtt NATÓ” sé upprisið. Því til sönnunar em meðal
annars áform um að stofnað verði Sameiginlegt ráð Rússlands og
NATÓ og ráð þeirra 27 ríkja sem sótt hafa um aðild að “Samstarfi
um frið” í tengslum við NATÓ. Síðarnefnda ráðið á meðal annars
að taka ákvarðanir um friðargæslu af hálfu bandalagsins, og koma
í stað Atlantshafsráðsins, sem stofnað var við lok kalda stríðsins til
þess að ræða öryggismál við fulltrúa ríkja sem áður vom í Varsjár-
bandalaginu sáluga.
Nýtt öryggiskerfi er í mótun og mikilvægt er að sem flest Evr-
ópuríki taki þátt í því. Þar með taldir Rússar. NATÓ er drifkraftur-
inn í þessari þróun og íslendingar hljóta að styðja stækkun þess til
austurs. Við höfum ætíð stutt nýfrjálsar þjóðir og þessvegna er það
í samræmi við stefnu okkar til þessa að taka undir óskir Evrópu-
þjóða í austurvegi um NATÓ-aðild. Sérstaklega ber okkur að styðja
Eista, Letta og Litháa vegna nálægðar og skyldleika sem smáþjóða.
Það er lítið talað um þessa þróun öryggismála í álfunni hér á ís-
landi, enda virðast þeir sem ættu að hafa forgöngu um slíka um-
ræðu annað tveggja í umræðubanni eða málbindindi. Forsætisráð-
herra hefur eins og kunnugt er bannað umræður um utanríkismál í
Sjálfstæðisflokknum og ekkert fær losað um málbeinið á utanríkis-
ráðherra nema fiskur.
Tillaga um nýja nefnd sem
fari í öryggismál sjómanna
Unglingur man ég eftir ársbyrjun
1959 þegar fjöldi íslenskra sjómanna
fórst í ofsaveórum. Sú minning kem-
ur alltaf upp í huga minn þegar kem-
ur að stórum sjóslysum. Svo varð
núna um helgina og undanfama
daga. Fyrir nokkrum árum sagt ég
sem fulltrúi Alþýðubandalagsins í
nefnd um öryggismál sjómanna. Sú
nefnd vann vel - var undir forystu
Péturs Sigurðssonar sem var ævin-
lega nefndur Pétur sjómaður af því
að hann hafði það að heiðursnafnbót
auk þess sem hann hafði verið sjó-
maður að atvinnu lengi. Nefndin
gerði margar ítarlegar og vel útfærð-
ar tillögur. Skemmst er frá því að
segja að nær allar tillögur nefndar-
innar voru framkvæmdar og á þeim
málum var tekið af myndarskap.
Nú er enn komið að illum tíðind-
um af sjó; þá eru sagðar fréttir af því
að 100 skip standi ekki lengur undir
pqlltKirð |
nafni heldur séu hættuhrip þar sem
brugðið geti til beggja vona. And-
spænis þessu og ótíðindum undanfar-
inna daga er það mín tillaga að tafar-
laust verði skipuð ný myndarleg
nefnd um öryggismál sjómanna. Þar
verði þessum spumingum og fleirum
svarað:
1. A landhelgisgæslan að hafa
heimild til að taka fram fyrir hend-
umar á skipstjómm við hættulegar
og afbrigðilegar aðstæður?
2. Á ísland að hætta að taka þátt í
hentifánastríðinu með alkunnum af-
leiðingum - allt of lágum launum sjó-
manna og lakari kunnáttu til sjós en
nauðsynleg er? Á ísland á alþjóða-
vettvangi að taka upp baráttuna gegn
þessari vafasömu útgerðarstefnu í
stað þess að taka þátt í henni?
Af hverju er það sem Hondúras
missir tíu sinnum fleiri skip en farast
í heimsflotanum að meðaltali? Af
hverju er það sem ríki eins og St.
Vincent, Malta, Kýpur og Panama
em ár eftir ár efst í þeim vafasama
flokki ríkja sem missa flest skip á
hverju ári? Af hverju er það sem eng-
inn tekur eftir því þegar 20 pólskir
sjómenn farast við Noregsstrendur á
sannkallaðri manndrápsfleytu þar
sem engar reglur em virtar? f þessu
sambandi skora ég á alla að lesa
grein Borgþórs Kjæmesteds í Morg-
unblaðinu síðast liðinn laugardag
sem flettir ofan af þessum ósköpum.
3. Á að breyta lögum á íslandi og
alþjóðlegum sáttmálum sem snerta
skipsströnd þannig að yfirvöld geti
tekið skip eins og Vikartind með
farmi og tilheyrandi til vörslu áður
en sjóprófum og skaðabótamálum
lýkur?
4. Þarf ekki að endurskoða reglur
og lög sem em þannig að hagsmunir
útgerðar virðast tryggðir þó að skip
farist en sömu hagsmunir em í hættu
ef skipi er bjargað? Það eru æði mikl-
ar mótsagnir sem felast í slíku.
5. Á að endurskoða reglur um
hleðslu skipa og þarf ekki að láta fara
fram könnun á því hvort um yfir-
hleðslu er að ræða á skipum okkar -
hvort mönnum hættir til að tefla á
tæpasta vað svo erfitt verði um
björgun ef eitthvað ber út af?
6. Þarf ekki að fara fram sérstök
könnun á því hvort harðnandi sam-
keppni á heimshöfunum hefur leitt til
þess að flotinn sé óömggari en al-
mennt er gefið í skyn?
7. Þarf ekki að breyta íslenskum
Andspænis þessu og
ótíðindum undanfar-
inna daga er það mín
tiilaga að tafarlaust
verði skipuð ný mynd-
arleg nefnd um örygg-
ismál sjómanna.
lögum þannig að kveðið sé á um til-
tekna lágmarks siglingafjarlægð frá
landi - innan 12 mflna landhelginnar
- þegar svo stór skip sem Vikartindur
em á ferðinni og þegar þau em með
eins mikið magn af olíu í tönkunum
og skipið reyndist vera?
8. Þarf ekki að endurskoða reglur
og venjur um tryggingar innflutn-
ingsfarms í fragtskipum en þessir
farmar munu yfirleitt vera ótryggðir?
9. Þarf ekki að endurskoða öll
lagaákvæði um umhverfisvemd og
mengungarhættu þegar svona slys
verða?
10. Þarf ekki að styrkja verulega
varðskipaflotann?
11. Hefur allt verið gert sem unnt
er til að efla þyrlusveit landhelgis-
gæslunnar að búnaði og starfsþreki?
Ef eitthvað vantar á þá að bæta úr því
tafarlaust. Þyrlusveit Benónís Ás-
grímssonar hefur unnið fyrir virð-
ingu og trausti sem á að birtast í at-
höfnum ekki síðar en strax. Minnir
frammistaða þyrlumannanna okkar
sannarlega á umræðumar um þyrluna
einkum að fmmkvæði Inga Bjöms
Albertssonar og hann á það skilið að
hans nafn sé nefnt í framhaldi af
þeirri baráttu.
12. Þarf að endurskoða lög og
reglur um rannsóknarnefnd sjóslysa?
Fullljóst virðist að það verður að
gera ráð fyrir stórauknum fjármunum
þannig að hún geti rækt starf sitt sem
skyldi.
13. Er aðstaða björgunarsveita
með þeim hætti sem best verður á
kosið?
Þessar spumingar og ótalmargar
aðrar þurfa sérstakrar umræðu við á
næstunni. Mín niðurstaða er því
þessi:
Það á strax að skipa nýja öryggis-
málanefnd sjómanna. Hún á að vera
á vegum forsætisráðuneytisins því
nefndin á að fjalla um svið sem
snerta mörg ráðuneyti: Dómsmála-
ráðuneytið vegna landhelgisgæsl-
unnar, samgönguráðuneytið vegna
öryggismála sjómanna almennt og
siglingalaganna, umhverfisráðuneyt-
ið vegna umhverfismála og fleiri
ráðuneyti mætti nefna. Þessi nefnd á
að fá skamman tíma því vandinn
liggur fyrir. Og í framhaldi af niður-
stöðum hennar ber að hrinda tillög-
unum í framkvæmd með sérstöku
átaki. Allt annað en tafarlaus við-
brögð við stórslysum síðustu daga
væri þjóð sem lifir af sjó og við sjó til
skammar, svo ekki sé fastar að orði
kveðið.
í upphafi var minnt á slysin í árs-
byrjun 1959; svoleiðis slys og þannig
röð óhappa eiga að heyra sögunni til.
Alltaf geta orðið óhöpp og mannleg
mistök en það á að leitast við af
fremsta megni að koma í veg fyrir
slys og dauðaslys á sjó. Það er skylda
okkar allra.
Höfundur er þingmaður fyrir Alþýöu-
bandalagið og óháða í Reykjavík.