Alþýðublaðið - 19.03.1997, Qupperneq 7

MIÐVIKUDAGUR 19. MARS 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
f r c t t i r
■ Undur Veraldar, fyrirlestraröð á vegum Raunvísindadeildar Háskólans slær í gegn
Margir þurftu frá að snúa
Fjögur hundruð manns mættu á fyrsta fyrirlesturinn og það þurfti að endurtaka hann vegna stórkostlegar aðsóknar.
“Ég leit yfir salinn og sá ungt fólk,
unglinga úr framhaldskólum, há-
skólastúdenta og eftirlaunaþega, alls-
konar fólk,“ segir Þorsteinn Vil-
hjálmsson prófessor f eðlisfræði og
vísindasögu og forseti Raunvísinda-
deildar en hann er umsjónarmaður
fyrirlestraraðarinnar, Undur Verald-
ar, sem hefur fengið fádæma góða
aðsókn.
“Margir komu með ágætar spurn-
ingar og höfðu greinilega lesið sér til.
Til dæmis kom læknir, á eftirlaunum,
með góðar spumingar um eðli al-
heimsins. Ég sá þama samankomið
þversnið af þjóðinni, fólk sem er
opið, fullt af áhuga og vill taka við
því sem vísindin hafa gert okkur
kleift að sjá, með sínum tækjum og
tólum. Þama var samankomið fólk
sem er ekki með neinar geðflækjur í
kringum það hvort það skilji eða
ekki.“
Eki torskilið
Fyrsti fyrirlesturinn, Sólir og
Svarthol, nýjustu fréttir af furðum al-
heimsins, sem Gunnlaugur Bjöms-
son stjarneðlisfræðingur, hélt, var
svo vel sóttur að margir þurftu frá að
hverfa, aðrir sem vom þrjóskari
komu sér fyrir á göngum kvik-
myndahússins og sátu á gólfinu.
“Það er ekkert torskilið við þetta
efni,“ segir Þorsteinn. „Fyrirlesturinn
gengur einfaldlega út á það að menn
hafi farið með mjög öflugan kíkí út
fyrir lofthjúpinn og séð allskyns
furðulega hluti, málið þarf ekki að
vera flóknara en það þótt svo að við
veltum auðvitað fyrir okkur hvers
eðlis þessi fyrirbæri séu og hvemig
þau hafi orðið til. Vísindin þurfa ekki
að vera óskiljanleg og það er einmitt
tilgangurinn með fyrirlestraröðinni,
að færa þau til fólksins og sýna að
þetta sé ekki óskiljanlegt, heldur
skemmtilegt
Engin kona
Fyrirlestraröðin á auk þess að sýna
breiddina í Raunvísindadeild. Næst
er fyrirlestur um spendýr á norður-
slóð og hvernig dýrin laga sig að
grimmu umhverfi. Fæðuúrvalið og
orkubúskapur dýranna kemur þar inn
í, svo sem hörð barátta um æti. Þama
koma við sögu, refurinn, ísbjöminn
og minnkurinn og kannski fleiri
spendýr. Það var Páll Hersteinsson
prófessor við líffræðiskor sem heldur
þennan fyrirlestur en hann er á laug-
ardaginn, í Háskólabíó klukkan tvö.
Alls eru þetta átta erindi, það síðasta
í endaðan maf. „Fyrirlesarar eru
sumir komungir vísindamenn sem
okkur fínnst glöggir og góðir fyrir-
lesarar, og aðrir eldri og reyndari
menn,“ segir Þorsteinn en athygli
vekur að meðal fyrirlesara skuli ekki
vera ein einasta kona. „Þær em afar
fáar í deildinni en þar er þörf úrbóta
og vonandi að breytist til batnaðar á
næstu ámm. Það eru teikn á lofti um
að þær sæki meira í þessar greinar en
áður. Þær em þó afar fáar í stærð-
fræði og eðlisfræði en fleiri konur
stunda nám í efnafræði. Það er þó rétt
að geta þess að það em margar ungar
konur í röðum efnilegra vísinda-
manna.
Til dæmis standa konur mjög
framarlega í sameindalfffræði og
fleiri greinum. En lítil þáttaka
kvenna í raunvísindum er þó alþjóð-
legt vandamál, og alls ekki bundin
við ísland.
„Þetta eru erfiðar greinar og jjað þarf mikið að leggja á sig en slíkt virðist
ekki eiga upp á pallborðið a Islandi í dag,“ segir Þorsteinn.
„Skólinn skiptir meginmáli í þessum greinum, meðan fólk getur sótt sér
þekkingu víðar f öðrum greinum, til dæmis í tungumálum."
Hræddir fiölmiðlar
En þá að öllu íslenskara vanda-
máli. A Háskóladeginum sem hald-
inn var nú i vikunni var sérstaklega
tekið til dræmrar aðsóknar í raunvís-
indi í Háskóla íslands, auk þess sem
Fjölmiðlar hafa fordóma
gagnvart þessu og finnst
að þetta hljóti að vera
meira og minna óskiljan-
legt, og þetta áhugaleysi
kemur við okkur, and-
spænis þessari miklu að-
sókn virkar það eins og
þessir miðlar séu úr
tengslum við fólkið í
landinu. En þessi
hræðsla við vísindin lýsir
sér líka í afar dræmum
fréttaflutningi af öðru er
tengist vísindum, til
dæmis veitingu nóbels-
verðlauna sem er stór-
viðburður. En þessi ótti
er alveg ástæðulaus, það
er margt sem tengist vfs-
indum sem er fylllilega
skiljanlegt hverjum sem
er.
slök frammistaða íslenskra nemenda
í grunnskólum vakti sérstaka athygli
í niðustöðum alþjóðlegrar könnunar
nú í vetur.
“Þetta eru erfiðar greinar og það
þarf mikið að leggja á sig en slíkt
virðist ekki eiga upp á pallborðið á
íslandi í dag,“ segir Þorsteinn. „Skól-
inn skiptir meginmáli í þessum
greinum, meðan fólk getur sótt sér
þekkingu víðar í öðrum greinum, til
dæmis í tungumálum. Skólinn er
grundvallaratriði í raunvísindum því
þau er ekki hægt að læra öðruvísi. En
við eigum erfitt með að fá bestu
kennarana til starfa í skólunum, og
þar hafa launamálin síðasta orðið.
Við erum einnig með styttri skóladag
á íslandi og styttra skólaár og spam-
aðaraðgerðir bitna hvað harðast á
þessum greinum.
Það er ekki síst þess vegna sem ís-
lenskir unglingar standast ekki fylli-
lega samanburð við unglinga í öðrum
löndum hvað varðar þessar greinar.
Annað sem spilar inn í er námsefni
framhaldskólanna en þar er þörf á
miklu átaki ef vel á að vera. Nú er
verið að þýða og staðfæra nýtt náms-
efni fyrir grunnskóla, sem hentar vel
til kennslu og gefur þokkalega góða
mynd af vísindunum. Kennara-
menntunin er einnig vandamál en
raunvísindafólk sem fer beina leið í
raunvísindi eftir stúdentspróf skilar
sér síður til kennslu því að það á oft-
ast kost á betur launaðri við vinnu
annars staðar, til dæmis í hugbúnað-
ariðnaðinum þar sem sem er ekki
eingöngu að finna tölvunarfræðinga
heldur fólk úr fleiri raungreinum.
Það er mikilvægt að kennarar kunni
það sem þeir eiga að kenna í þessuni
greinum sem öðrum. Það er verið að
undirbúa endurmenntunamámskeið
fyrir grunnskólakennara í stærðfræði
og efnafræði og það mætti hugsa sér
slík námskeið fyrir framhaldskóla-
kennara líka.
Það er mikilvægt að glæða áhuga
fólks á raungreinum og til þess erum
við með þessa fyrirlestra en það
kæmi mjög vel til greina að endur-
flytja eitthvað af þeim í framhalds-
skólum ef áhugi er fyrir hendi. Við
höfunt einnig verið með keppni í eðl-
isfræði og stærðfræði til að glæða
áhugann þar. En fjölmiðlar hafa
einnig sitt að segja en þeir gera þess-
um málum lítil skil, til dæmis hefur
sjónvarpið ekki viljað segja fréttir af
þessum fyrirlestrum, þrátt fyrir að
það séu margar skemmtilegar mynd-
lausnir til sem gætu hentað þeim
miðli.
Fjölmiðlar hafa fordóma gagnvart
þessu og finnst að þetta hljóti að vera
meira og minna óskiljanlegt, og þetta
áhugaleysi kemur við okkur, and-
spænis þessari miklu aðsókn virkar
það eins og þessir miðlar séu úr
tengslum við fólkið í landinu.
En þessi hræðsla við vísindin lýsir
sér líka í afar dræmum fréttaflutningi
af öðru er tengist vísindum, til dæm-
is veitingu nóbelsverðlauna sem er
stórviðburður. En þessi ótti er alveg
ástæðulaus, það er margt sem tengist
vísindum sem er fylllilega skiljanlegt
hverjum sem er,“ segir Þorsteinn Vil-
hjálmsson prófessor að lokum.
■ Hörð gagnrýni á kaup Landsbankans í VÍS á Alþingi
Ríkisstjórnin hefur kú-
vent í einkavæðingunni
Mikil og hörð gagnrýni kom fram
á Alþingi í gær, þegar rædd voru utan
dagskrár kaup Landsbankans á helm-
ingi Vátryggingafélagsins. Ágúst
Einarsson, bað um umræðuna, og
sagði meðal annars að málið bæri
keim af keppni stórfyrirtækja tengd-
um Sjálfstæðisflokki og fyrirtækja
tengdum Sambandinu. Ágúst gerði
einnig að umræðuefni að Landsbank-
inn hefði, á undanfömum árum, þurft
aðstoð til að standast kröfur um eig-
infjárhlutfall.
Einar K. Guðfinnsson, Sjálfstæðis-
flokki, tók undir þetta og sagði að
bankinn hefði þegið, frá skattborgur-
um, fjóran og hálfan milljarð á síðstu
ámm.
Ágúst sagði einnig að ríkisstjómin
hefði kúvent í einkavæðingunni, og
spurði hvort einkavæðingunni verði
hraðað. Friðrik Sophusson, sem auk
þess að fjármálaráðherra gegnir starfi
forstætisráðherra þar sem Davíð
Oddsson er í Færeyjum, sagði að
fmmvörp um einkavæðingu hafi
þegar verið lögð fram, og að þau
endurspegli afstöðu ríkisstjómarinn-
ar. Friðrik sagði að sér hafi verið
kynnt hin umdeildu kaup, áður en
þau fóm fram, en hafi ekki séð
ástæðu til athugasemda, meðal ann-
ars, ef þau væru til að styrkja stöðu
bankans.
Árni M. Mathiesen sagði talsmenn
bankans hafa talað misvísandi um
áhrif kaupa bankans á helmingi Vá-
tryggingafélagsins.