Alþýðublaðið - 20.03.1997, Qupperneq 7
FIMMTUDAGUR 20. MARS 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
V Í Ö t Q I
Það er nefnilega þannig
í stjórnmálum að maður
er allra hugljúfi meðan
maður er efnilegur, ég
tala nú ekki um þegar
maður sankar einhverj-
um atkvæðum að flokkn-
um og er ung og sæmi-
lega snotur kona. En
þegar konan gerist
metnaðargjarnt hrukku-
dýr og þykist hafa vit á
stjórnmálum þá er ástin
úti.
ESB eigi framtíð fyrir sér. Vandi Evr-
ópusambandsins er einfaldlega sá að
það er engin hugsjón á bak við það.
Það snýst um flutning á fjármálum,
flutning á vinnuafli, vörum og þjón-
ustu, en byggist ekki á hugsjón um
velferð fólksins í Evrópu. Fyrr eða
síðar springur allt þetta Evrópusam-
bandsdæmi í loft upp af því það
byggist ekki á virðingu hins stóra
fyrir hinu smáa. I Norðurlandasam-
starfi var unnið á jafnréttisgrundvelli
og með velferð Norðurlandabúa að
markmiði. Bandaríki Norður Amer-
íku hafa hangið saman, svo ótrúlegt
sem það er, á hugsjón um frelsi. Við
getum haft skoðun á hvemig það
frelsi er í framkvæmd en við trúum
því sjálf að þar eigi frelsið heima.
Þetta vantar í þessa Evrópusýn, sem
er því engin sýn. Svo treysti ég ekki
Frökkum og Þjóðverjum til að vinna
þama í heilagri einingu mjög lengi.“
En nú sagði Böðvar Guðmundsson
kjólamál þegar ég gerðist þingfor-
seti. Þá fengu konur tækifæri til að
segja hingað og ekki lengra. Þær
gerðu það ekki og þess vegna tek ég
ekki mark á hjali um samstöðu
kvenna í pólitík. Aldrei. Þótt ég sé
síðust allra til að vera langrækin þá
situr þetta mál ennþá eins og blý í
maganum á mér. Margt má um mig
segja en óheiðarleg er ég ekki.“
Tími stjórnmála-
foringjanna liöinn
Hver finnst þér mesti stjómmála-
maður landsins ídag?
“Nú er stórt spurt. Ég get ekki séð
að við eigum neinn yfirsnilling. Það
stæði í mér að nefna íslenskan stjóm-
málamann sem hefur framtíðarsýn
og setur allt undir til að vinna sam-
kvæmt henni.
Annars veit ég alveg að þú ætlast
til að ég segi Jón Baldvin. En Það
Ólafur Ragnar Grímsson. „Af
hverju Ólafur Ragnar var að skipta
sér af þessu skil ég ekki því hann
var þá fyrir löngu búinn að ákveða
að verða forseti íslands."
geri ég ekki. Hann er ekki vitlaus, er
reyndar að mörgu leyti stórgreindur
maður. Ég hef hins vegar aldrei áttað
mig á honum Jóni. Mér finnst hann
líta á stjómmála sem skemmtilega
refskák og hann er duglegur í henni.
En ég veit ekki hvað bærist innan í
skrápnum á honum af heitum hug-
sjónum."
Þú efast um að þcerfinnist?
“Mér finnst ég ekki hafa séð þær.
Hann hefur allavega ekki verið að
Gunnar Thoroddsen. „Mér fannst
hann merkilegur maður, kúltúr
manneskja, snjall og klókur stjórn-
málamaður."
flagga þeim.“
Jœja. Hvað segirðu þá um Ingi-
björgu Sólrúnu, er hún ekki með
merkari stjómmálamönnum okkar i
dag?
“Hún er harðdugleg og harðgreind
en mér finnst stundum eins og hún sé
meiri embættismaður en pólitíkus.
En við vorum að leita uppi stjórn-
málamenn með framtíðarsýn. Mér
finnst bók Svavars Gestssonar Við
sjónarrönd vera heiðarleg tilraun
stjórnmálamanns til að líta til fram-
tíðar. Svavar er vissulega skynugur
stjórnmálamaður og Hjörleifur Gutt-
ormsson er það svo sannarlega líka.“
Eru þeir ekki menn fortíðarinnar?
“Nei, nei, það eru bara kratar sem
halda því fram. En það má vera að
tími stjómmálaforingjanna sé liðið.
Stjómmálamenn, eins og Ólafur
Thors sem leiddi heilan flokk á fund-
um með landsmönnum, em ekki
lengur til. Fjölmiðlamir hafa þarna
tekið við feiknamiklu hlutverki og
geta á óhugnanlegan hátt ráðið vem-
lega um hvemig til tekst í stjómmál-
um. En þá kemur auðvitað til kasta
stjómmálamanna að sjá við því og
starfa samkvæmt breyttum tímum.
Þetta breytir auðvitað ekki því að
Vilmundur Gyifason. „Ég man ekki
eftir neinu þingi þar sem ekki hef-
ur verið minnst á Vilmund í um-
ræðum. Það er ótrúlegt hvað situr
eftir af því sem hann gerði, eins
skamman tíma og hann hafði til
umráða.
hver stjómmálaflokkur þarf að hafa
öfluga forystu, en einn maður dugar
ekki lengur til að halda heilum flokki
saman, þar þarf fleira fólk að koma
að.“
Þar sem Svavar Gestsson og Hjör-
leifur Guttormsson eru í þínum huga
menn með framtíðarsýn þá geri ég
ekki ráð fyrir að þú sért hrifin afEvr-
ópusambandinu ?
“Eg hef miklar efasemdir um að
Fyrir mér skiptir engu
hvort fólk sem ræður
engu sameinast eða
ekki. Ég vil helst að
það fólk sem ræður
einhverju sameinist.
Þess vegna finnst mér
brýnna að stjórnmála-
menn taki völdin til sín
áður en þeir fara að
tala um að sameinast.
Steingrímur Hermannsson. „Hann
er kannski ekki með stórbrotnustu
stjórnmálamönnum en afskaplega
laginn að vinna með öðru fólki og
hefur barnslegan sjarma sem af-
vopnaði æstasta fólk þegar allt var
að fara fjandans til.“
íAlþýðublaðinu að Evrópusamband-
ið vœri friðarbandalag og það vceri
Islendingum hollt að gerast aðilar.
“Getur það haft eitthvað að gera
með rollubúskap hans í Danmörku?"
Hvemig líst þér þá á sameiningar-
umrœðuna?
“Mér finnst sú umræða ekki vera
svo brýn. f þessu þjóðfélagi ráða allt
önnur öfl en stjómmálaöflin. Það er
Ólafur Jónsson. „Hann var
kannski ekki mikið að hugsa um
hvað heiðarleg gagnrýni getur
orðið sumu fólki erfið, og þá
kannski helst fólki sem hefur enga
sjálfsgagnrýni til að bera.“
eins og stjómmálamenn hafi ekki
tekið eftir því að völdin eru að færast
í auknum mæli frá þeim. Þau öfl sem
ráða yfir fjármagni þjóðarinnar koma
með tilbúin mál og leggja í hendur
ríkisstjórnarinn.
Fyrir mér skiptir engu hvort fólk
sem ræður engu sameinast eða ekki.
Ég vil helst að það fólk sem ræður
einhverju sameinist. Þess vegna
finnst mér brýnna að stjórnmála-
menn taki völdin til sín áður en þeir
fara að tala um að sameinast. Þeir
þurfa að skilja hvernig málum er
komið og hætta að láta stjómast af
valdhöfum sem enginn hefur kosið."
Finnst þér að þér hafi verið ýtt út
úr pólitík?
“Það er búið að reyna það síðan
1978. Það tókst ekki rétt vel í byrjun
því ég fór alltaf ofar og ofar á listann
í hverju forvali, tókst meira að segja
að ýta út eitt kjörtímabil núverandi
forseta lýðveldisins - og þarf nú tölu-
vert til.
Það er nefnilega þannig í stjóm-
Fyrr eða síðar springur
allt þetta Evrópusam-
bandsdæmi í loft upp
af því það byggist ekki
á virðingu hins stóra
fyrir hinu smáa.
málum að maður er allra hugljúfi
meðan maður er efnilegur, ég tala nú
ekki um þegar maður sankar ein-
hverjum atkvæðum að flokknum og
er ung og sæmilega snotur kona. En
þegar konan gerist metnaðargjamt
hmkkudýr og þykist hafa vit á stjóm-
málum þá er ástin úti.
Þegar kom að kosningunum 1995
heyrðust raddir þess efnir að nú
þyrfti að endumýja á listanum. Um
leið og sú umræða hófst vissi ég að
það myndi enda með því að ég yrði
að víkja. Ég þekkti mína menn. Ólaf-
ur Ragnar Grímsson og Einar Karl
Haraldsson vissu að þeir réðu lítið
við að ýta fyrrverandi ráðherrum úr
þingsætum sínum og sáu í hendi sér
Jón Baldvin Hannibalsson. „Mér
finnst hann líta á stjórnmál sem
skemmtilega refskák og hann er
duglegur í henni. En ég veit ekki
hvað bærist innan í skrápnum á
honum af heitum hugsjónum.“
að þægilegast væri að eiga við mig.
Þeir hefðu getað sparað sér órnakið
vegna þess að ég vissi á undan þeim
að ég myndi bjóðast til að færa mig
til. Af hverju Ólafur Ragnar var að
skipta sér af þessu skil ég ekki því
hann var þá fyrir löngu búinn að
Eyjólfur Konráð Jónsson. „Hann
var ótrúlega framsýnn maður að
mörgu leyti og hugsjónamaður. En
einhvern veginn naut hann sín
aldrei. Flokkurinn gat aldrei leikið
með honum."
ákveða að verða forseti Islands. En
ég var einum of bjartsýn og einum of
stórtæk. Ég hefði átt að láta mér
nægja að færa mig niður í fjórða sæt-
ið, en vegna þess að ég kom inn á
þing í fjórða sætið á sínum tíma
fannst mér vera flott að endurtaka
leikinn. En það fór eins og það fór og
við því er ekkert að segja.“
Stóra ástin
Segðu mér nú sem kona við konu,
þú ert tvígift og tvískilin, eru það ekki
vonbrigði?
“Auðvitað er það erfitt en það er
samt betra en að vera í hjónabandi
sem maður getur ekki varið fyrir
sjálfum sér. Ég lærði mjög snemma
að reyna að hafa stjóm á eigin lífi,
taka mínar ákvarðanir og ég er
þannig að þegar ákvörðun er tekin þá
verður ekki frá henni snúið. Þess
vegna hef ég aldrei haft hala af sár-
indum á eftir mér.
Það er nú einu sinni svo að það er
sársaukalausara að slíta góðu hjóna-
bandi en vondu. Hins vegar verð ég
að játa það, og ég býst við að flestar
konur sem lenda í hjónaskilnaði geti
tekið undir það, að það koma augna-
blik þegar maður öfundar ekkjumar.
Það hafa ekki margir samúð með
þeim sem skilja við maka sína.“
Hvað er það erfiðasta sem hefur
hent þig?
“Tilfmningar em afskaplega flók-
inn hlutur. Það er ekki alltaf þannig
að fólk giftist manneskjunni sem því
þótti vænst um.“
Þannig að stóra ástin var maður
sem þú giftist ekki?
“Hvaða bækur hefur þú verið að
lesa? Stóra ástin? Það er ekki hægt
að lifa langa ævi án þess að eiga
meira en eina ást, fjárinn hafi það.“
En er það ekki þannig í líft flestra
að ein ást er öðrum sterkari?
“Kannski hleypur maður aldrei frá
fyrstu ástinni og þá vegna þess að
hún er órafjarri öllum raunveruleika
og dásamleg sem slík. En líklega má
maður þakka guði fyrir að svo fór
sem fór.“
Finnst þér þú hafa kastað frá þér
stóru ástinni eða misstirðu hana?
“Það var svo margt sem kom til. I
raun og vem missir maður enga ást
nema maður kasti henni frá sér. Ást
er flókið samspil þess að gefa og
þiggja. Nái fólk ekki jafnvægi í því
þá fer illa. Það sem er kannski sárast
við að fyrsta ástin skuli misheppnast
er auðvitað að enginn er sekur um
neitt. Maður er svo mikið dauðans
barn og hefur engan þroska til að
rækta eitt né neitt. Eitt get ég þó sagt
þér, ef þú ert að fiska eftir slúðri sem
þú ert, að mér hefur gengið afskap-
lega illa að losna við þessar ástir
mínar. Þær era fyrsta fólk í öllum
fjölskyldusamkvæmum. Ég get vel
hugsað mér að halda upp á níræðisaf-
mælið mitt með því að fara í ferðalag
í rútubfl með mönnunum sem ég hef
elskað. En þeir verða þá öragglega
allir dauðir svo þessi huggulega hug-
mynd verður líklega ekki að veru-
leika.“
En hverju hefðir þú viljað breyta f
lífi þínu?
“Það er erfitt að segja til um það
því maður gerir það sem maður telur
rétt á hverjum tíma. Ég held samt að
ég hefði átt að vera frekari, trúi þvf
nú hver sem vill. Það er nefnilega
hægt að vera hrokagikkur án þess að
vera frekur. Það tók mig of langan
tíma að taka þær ákvarðanir sem ég
raunveruleg vildi taka og krefjast
þess sem ég hafði unnið fyrir. Ég var
alltof góð stelpa alltof lengi.
En mér finnst ég hafa lifað mjög
auðugu lífi. Mér fínnst einfaldlega
mjög gaman að vera til. Karen Bl-
ixen sagði einu sinni að sorgina gætu
menn borið en leiðindi væru óbæri-
leg, og ég held að það sé mikið til í
þvf. Sorgina tekst maður á við en við
leiðindum er ekkert hægt að gera. Ég
hef verið heppin í lífinu því mér hef-
ur aldrei leiðst.“