Alþýðublaðið - 25.03.1997, Blaðsíða 4

4 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
f r é t t i r
“Lögreglan er fri
Böðvar Bragason, lögreglustjóri, ræðir ítarlega við ritstjóra Alþýðublaðs-
ins um meintar ávirðingar fíkniefnadeildar lögreglunnar, ásakanir Mannlífs
og þingmanna, réttindi borgaranna og mannlega lögreglumenn, sem keyra
stundum fram á ystu nöf. Strfðið við slæga glæpamenn er háð með upp-
lýsingum. Hvernig aflar lögreglan þeirra?
gefist vel.“ Hann segir að við lifum í
Skrifstofan er á fimmtu hæð og snýr
út að Sundunum. Handan þeirra rís
Esjan þungbúin úr kafaldinu önnum
kaftn við að slíta sig úr viðjum frost-
kaldrar nætur, sem á köldum verk-
fallsmorgni minnir hrellda borgarbúa á
að það er enn langt í vorið. A leiðinni
upp í lyftunni er ég samferða konu af
asískum uppruna sem heldur á vega-
bréfinu sínu einsog fjöreggi í höndun-
um. Dymar að skrifstofu lögreglustjóra
standa í hálfa gátt, og hann veifar mér
inn með símtólið í annarri hendi og
leggur á ráð um hvemig eigi að kynna
breytingar á skipuriti fyrir stjóm lög-
reglufélagsins. Ég læt einsog ég sé
önnum kafmn við að skoða öldumar
sem brotna á Viðey, en stend sjálfan
mig að því að vera alltíeinu farinn að
hlusta á símtalið og veita fyrir mér,
hvort lögreglustjórinn sé strax farinn
að breyta skipulagi fíkniefnadeildar-
innar. Það rennur upp fyrir mér, að síð-
ast þegar ég kom í þetta herbergi laut
það öðmm hershöfðingja. Þá var það
Jón Baldvin sem veifaði mér inn, og ég
stóð jafn önnum kafinn við að skoða
öldumar sem brotnuðu á Viðey, jafn
upptekinn við að þykjast ekki vera að
hlusta á símtal utanríkisráðherrans
einsog lögreglustjórans nú.
Skrifstofan er spartanskari en hjá
Jóni Baldvin. Fáar myndir. Gamaldags
stólar við renglulegt kaffiborð, sem er
með hálfgerða sjóriðu þegar ég helli í
fyrsta kaffibollann. Vínarbrauðin horf-
in. Böðvar Bragason er búinn að vera
lögreglustjóri í næstum tólf ár og kom-
inn á þann aldur að blóðfitan er farin að
skipta máli. Þegar ég hringi og falast
eftir viðtali fyrir hönd Alþýðublaðsins
um tíðindi síðustu viku fellst hann á
það án mikillar umhugsunar. Slær þó
vamagla í lokin með því að segja að
dómsmálaráðherra hafi ákveðið að
æskja opinberrar rannsóknar á stað-
hæfmgum sem beinast að fíkniefna-
deildinnim og svör lögreglustjórans í
Reykjavík verði óhjákvæmilega
brennd því marki.
Upplýsingastríöiö
“Þeir mega standa héma á tröppun-
um nokkrar vikur ennþá,“ segir lög-
reglustjórinn án þess að brosa, þegar ég
spyr hvort það sé ekki óþægilegt að
fréttamenn Stöðvar 2 séu famir að
halda tii á tröppum Lögreglustöðvar-
innar. Nokkmm dögum áður hafði
Stöð 2 sagt að Böðvari bæri ekki sam-
an við fyrrum ráðuneytisstjóra dóms-
málaráðuneytisins um, hvort embættið
hefði fengið heimild árið 19S3 til að
kaupa upplýsingar um fíkniefni frá
uppijöstmmm. Böðvar segir að enginn
vafi leiki á heimildinni, sem byggist
ekki aðeins á minni starfsmanna emb-
ættisins. Hann vill að öðm leyti ekki
segja meira. Að sinni, - bætir hann svo
við.
Hann virðist ekki tiltakanlega
áhyggjufullur þrátt fyrir ágjöf vikunnar
og segir að innan lögreglunnar séu
menn almennt ánægðir með ákvörðun
dómsmálaráðherra um að óska eftir
rannsókn á meintum starfsaðferðum
fíkniefnadeildarinnar. „Baráttan gegn
fíkniefnum snýst um upplýsingar,"
segir lögreglustjórinn, þegar hann er
búinn að koma sér fyrir í gömlum stól
í enda skrifstofunnar. „Okkur vantar
stöðugt upplýsingar. Þær era blóðið
sem heldur okkur gangandi. Þessvegna
höfum við ti! dæmis opinn sérstakan
síma, þar sem menn geta hringt inn
upplýsingar um fíkniefni. Það hefur
upplýsingaþjóðfélagi, þar sem gildi ná-
kvæmlega sama lögmál um lögregluna
og til dæmis atvinnulífið eða vísinda-
geirann. „Lögreglan er ekkert öðm
vísi. Hún er í vaxandi mæli háð upplýs-
ingum og í þjóðfélagi einsog okkar
þrífst lögreglan á upplýsingum. Spum-
ingin er, hvemig hún aflar þeirra.
Fíkniefnaþáttur löggæslunnar hefur
verið í brennidepli, og hann kallar á
sérstaka umhugsun. Hann er öðm vísi
en allt annað sem lögreglan gerir. Verk-
efnin berast ekki svo greitt upp í hend-
ur hennar þar, sem í öðmm greinum.
Upplýsingar em jafnframt mikilvægari
en annars staðar. Lögreglumenn sem
vinna að fíkniefnamálum verða
stöðugt að vinna að því að afla upplýs-
inga og gera það með ýmsum hætti.
Margir koma til hennar upplýsingum.“
- Bjóða menn upplýsingar til sölu?
“Já, menn gera það. Eftir því sem ég
best veit er það fyrst árið 1983 sem það
kemur formlega upp á borðið. Þá fer
þáverandi lögreglustjóri í dómsmála-
ráðuneytið og fær heimild til þess að
kaupa upplýsingar, þó þannig að það
skuli gert með mjög varfæmum hætti.
Þannig hefur það verið allar götur síð-
an. Þessi heimild er án tvímæla. Ég
kem hér árið 1985 og hef sem lög-
reglustjóri skrifað upp á það, að upp-
lýsingar skuli keyptar. I mínum huga
hefur endurgjaldið verið lágt og af-
raksturinn drjúgur miðað við það.“
Upplýsingar
gegn gjaldi
- Hvað þykir lágt gjald fyrir upp-
Ijóstranir i fíkniefnaheiminum ?
“Það getur hlaupið á tugum þús-
unda, en oftast minna. I fljótu bragði
man ég ekki eftir hærri upphæðum."
- Hversu oft hafa upplýsingar verið
keyptar?
“Það er verið að taka það saman
vegna gagna, sem við munum væntan-
lega koma á framfæri taki ríkissak-
sóknari ákvörðun um opinbera rann-
sókn. Án þess að hafa þá samantekt
fyrir framan mig myndi ég ætla að slík
kaup fari fram tvisvar til þrisvar sinn-
um á ári.“
-Er það löglegt að kaupa upplýsing-
“En miðað við vit-
neskju mína í dag, þá
er hún þessi: Lögregl-
an er frí af því að hafa
brotið lög.“
ar með þessum hœtti?
Já, þetta er löglegt. Stjómvöld þurfa
hinsvegar að taka ákvörðun um það ef
þau vilja beita þessu í ríkari mæli, og
ég heyri að dómsmálaráðherra boðar
núna að embætti ríkislögreglustjóra
skuli setja um það sérstakar reglur. Það
er enginn vafí á því að þess er þörf þeg-
ar til framtíðar er horft. Það er gott fyr-
ir alla aðila að hafa slíkar starfsreglur
skráðar."
Þegar ég spyr, afhverju slíkar
reglur hafi ekki verið settar fyrr, og
hversvegna hann hafi þá ekki sjálfur
óskað eftir þeim, segist hann raunar
hafa gert það. Lögreglan hafi óskað
eftir skýrari vinnureglum frá ríkissak-
sóknara um starf fíkniefnadeildarinnar,
en þær hafi ekki komið fram, og sak-
sóknari hafi nýlega talið eðlilegra að
þær kæmu frá dómsmálaráðuneytinu.
Böðvar segir líka að umfangið hafi til
þessa verið lítið, og sér hafi ekki liðið
illa með þann ramma sem á málinu
haft verið. Umhverfið sem stríðið við
fíkniefnin er háð í, sé hinsvegar að
breytast. „Þetta er að verða harðara
stríð við slægari glæpamenn. Ég tel að
þróunin sé í þá átt, að það verði meira
framboð á upplýsingum en áður gegn
gjaldi. Það er líklegt að slík kaup verði
því mikilvægara tæki, sem kunni að
verða notað oftar í framtíðinni en til
þessa. Með tilliti til þessa held ég að
það sé kominn tími til að fella þetta í
fastari skorður."
-Hvernig gengur ákvörðun um
greiðslur til uppljóstrara fyrir sig inn-
an embœttisins?
“Ferillinn er þannig, að það kemur
tillaga til mín frá yfirmanni fíkniefna-
deildarinnar þar sem gerð er grein fyr-
ir því að hjá tilteknum einstakling sé
hægt að fá upplýsingar, sem geta skipt
máli, gegn því að greiða viðkomandi
fjámpphæð. Þegar greiðslur vegna
uppljóstrana eiga sér stað em þær upp-
áskrifaðar af tveimur mönnum innan
embættisins, mér og einum öðmm
starfsmanni."
Aldrei greitt með
ívilnunum
- Skrifar þú alltaf sjálfur upp á slík-
ar greiðslur?
“Ég skrifa í öllum tilvikum upp á
greiðslur fyrir uppljóstranir. Ég veit
ekki betur en upplýsingar sem hafa
fengist með þessum hætti hafi gagnast
vel. „
- Er uppljóstrurum þá aldrei greitt
með öðru, til dœmis ívilnunum semfela
í sér slaka af hálfu lögreglunnar gagn-
vart þeim?
“Nei. Það hef ég aldrei heyrt minnst
á, og ég hef lagt á það ríka áherslu við
lögreglumenn að starfsemin hér í hús-
inu sé 24 tíma á sólarhring innan réttra
og eðlilegra marka. Ég er einfaldlega
þannig gerður, að ég er mjög meðvit-
aður um að sem lögreglustjóri í
Réykjavík er ég ekki bara fulltrúi ríkis-
valdsins heldur ekkert síður fulltrúi
fólksins. Það er mín skylda fremur en
nokkurs annars að gæta þess að ekki sé
gengið á réttindi manna.“
- En hver eru tengsl lögreglustjórans
við deildir einsog fíkniejhadeildina?
Hvað fylgist þú náið með hennar
staifi?
“I þessu húsi em hátt á þriðja hund-
rað lögreglumenn. Síðan er fjöldi ann-
arra starfsmanna og heildaríjöldinn
“Ég get glatt þig með
því að kærum fer fækk-
andi. Það finnst mér
vera í samræmi við
það, að staða lögregl-
unnar í þjóðfélaginu
virðist vera nokkuð
góð, til dæmis miðað
við skoðanakannanir."
sennilega á fjórða hundraðið. Það gef-
ur að skilja, að ég get ekki fylgst með
framkvæmd starfa allra þessara starfs-
manna. Þessvegna er fastmótaður
stjórnunarstrúktúr í þessu húsi, sem má
öðmm þræði líta á sem límið í starf-
seminni. Það era skipurit þar sem starf-
semi deildanna er lýst, og erindisbréf
sem segja nákvæmlega til um hvemig
einstakir menn eiga að reka starf sitt.
Yfir deildunum em ábyrgir yfirmenn
„En einsog allir aðrir er ég mannlegur. Ég get því ekki horft f augun á þér
og sagt: Ég hef aldrei gert mistök. Mínir starfsmenn eru líka mannlegir,
og án efa hafa þeir einhvern tíma gert mistök í starfi."
ÞRIÐJUDAGUFt 25. MARS 1997
sem eiga að sjá til þess að starfið fari
fram samkvæmt reglunum. I rann-
sóknadeildinni era til dæmis æðstu yf-
irmenn yfirlögregluþjónn og aðstoðar-
yfirlögregluþjónn og síðan koma lög-
reglufulltrúar. Yfirmaður fíkniefna-
deildarinnar er lögreglufulltrúi. En lög-
gæslan er flókið starf, og erfitt, og eðli
hennar er þannig að það verður að gæta
mjög nákvæmlega að því að tiltekin
réttindi borgaranna séu virt. Stundum
er slóðin óglögg sem þarf að þræða, og
þessvegna eru til viðbótar því sem ég
hef þegar nefnt allnokkrir lögfræðingar
starfandi hér í húsinu. Þeirra hlutverk
er að tryggja rétta og eðlilega fram-
kvæmd hinna lögmæltu starfa lögregl-
unnar. Þeir eiga að vera lögreglu-
mönnum til leiðbeiningar og ráðgjafar
um hvemig þeir skuli löglega fram-
kvæma sinn starfa."
- Er sérstakur lögfræðingur við
fíkniefnadeildina ?
“Já, það hefur verið svo frá því áður
en ég kom. Þessi málaflokkur er svo
ntikilvægur og þungur að þar hefur
verið sérstakur lögfræðingur sem tekur
á öllum málum sem þar koma inn fyrir
dyr. Hann er starfandi eingöngu fyrir
þessa deild. Hann á að sjá til þess að
deildinni líði þægilega hvað lögin
áhrærir og að hlutimir séu rétt fram-
kvæmdir."
Farið á ystu nöf
- Það er óhjákvœmilegt í tengslum
við þetta að nefna til sögunnar, að Sig-
ríður Jóhannesdóttir, alþingismaður,
hefur á Alþingi komiðfram með harð-
ar ásakanir á hendur fíkniefnadeild-
inni. Hún hefur sagt, að deildin haft
farið offari, niðurlœgt fólk, og brotið á
því lögvarin réttindi, einsog til dœmis
varðandi húsleitir án heimildar. And-
spænis þessum orðum, hver eru þá við-
brögð þess lögreglustjóra sem segir að
það sé skylda sínfremur en annarra að
gæta réttinda borgaranna?
“Ég er lögreglustjórinn í Reykjavík.
En einsog allir aðrir er ég mannlegur.
Ég get því ekki horft í augun á þér og
sagt: Ég hef aldrei gert mistök. Mínir
starfsmenn era líka mannlegir, og án
efa hafa þeir einhvem tíma gert mistök
í starfi einsog allir gera einhvem tíma.
Jafnvel þingmenn. Við skulum hafa eitt
á hreinu: Mínir menn era kappsfullir,
og þeir eru í mjög harðri baráttu við
eiturlyf sem hafa lagt líf fjölda manns í
rúst. Þeim hleypur stundum kapp í
kinn. Ég er eðlilega nokkuð hugsandi
yfir þessum ummælum þingmannsins,
og ég skal svara þér alveg ærlega: 1
þessum efnum hefur trúlega stundum
verið farið á ystu nöf. Ég get ekki orð-
að það öðru vísi. Þetta era óskaplega
viðkvæm mál, og þarna er keyrt alveg
í kantinum. Hefur í einstaka tilvikum
verið farið yfir línuna? Ég get ekki ját-
að því, og ég get í rauninni ekki svarað
því öðra vísi en ég er búinn að gera.
Þetta er ekki einfalt mál. Við tókum
okkur fyrir hendur að hreinsa borgina
af dópgrenjum, einsog því sem var í
Mjölnisholti. Þangað komu kanski tug-
ir manna á dag, og við stöðvuðum alla
og leituðum á þeim. Menn era kapps-
fullir, og kanski kemur það fyrir að
menn hlaupi yfir línu þegar verið er að
lesa þessu liði réttindin. Ég skal ekki
segja frekar unt það. En lögreglan ger-
ir sér ekki að leik að brjóta réttindi
borgaranna, ekki heldur þeirra sem
grunaðir era um að brjóta lögin. Það
eiga allir sín réttindi, og ég stend harð-
ur á því.“
- / tímaritinu Mannlífi er staðhœft
að meintur höfuðpaur í sölu fíkniefna
hér á landi hafi starfað óáreittur í
skjóli fikniefimlögreglunnar. Er þetta
rétt?
“Það geta allir sagt sögur, og komið
fram með ásakanir. Spumingin er á
hvaða stigi em þessar ásakanir þess
eðlis og studdar þeirn rökum, að