Alþýðublaðið - 08.04.1997, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 8. APRÍL 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
Þetta getur ekki annað en staðfest þann grun, að stefnan sé froða.
Og sannfært mig um að Stefán Jón hafi slæma samvizku vegna
hennar. Hann má líka hafa það.
■ Karl Th. Birgisson skrifar
Samvizkan á
Degi-Tímanum
Ég spurði hér í blaðinu um
daginn hver væri afstaða Stefáns
Jóns Hafsteins til þeirrar ákvörð-
unar eigenda Dags-Tímans að
stefna Guðrúnu Kristjánsdóttur,
fyrrum ritstjóra Helgarpóstsins,
fyrir hálfs árs gamla smáfrétt,
heimta af henni þrjár milljónir í
bætur og krefjast refsingar að
auki.
Svarið kom í Degi-Tímanum á
laugardaginn og veldur miklum
vonbrigðum. Stefán Jón ver
þessa ákvörðun, í hnotskum
svona: Fréttin var ósönn og þess
vegna er stefnan réttmæt. En við
vituni hvað það er að gera mis-
tök, bjóðum Guðrúnu að biðjast
opinberlega afsökunar og þá
verður málið fellt niður.
Þetta er með ólíkindum.
Fyrst um þetta tilboð. Það má
uniorða það svona: Þú skalt biðja
okkur opinberlega afsökunar á
frétt, sem þú telur vera rétta, ann-
ars hirðum við íbúðina þína og
krefjumst þess að þú verðir sett í
fangelsi.
Þeir em rausnarlegir á Degi-
Tímanum, en ég vona að Guðrún
Kristjánsdóttir standist gylliboð-
ið.
Þetta „tilboð“ segir sitt um
málatilbúnaðinn. Stefnan gengur
út á að fréttin hafi valdið blaðinu
svo miklum skaða að þrjár rnillj-
ónir þurfi til að bæta hann. Þegar
samvizkan fer að plaga ritstjór-
ann kemur hins vegar upp úr
dúrnum að einföld afsökunar-
beiðni dugar til að allt falli í ljúfa
löð. Augnablik, gott fólk. Hvað
varð um milljónimar þrjár? Eru
þær óþarfar þegar allt kemur til
alls? Getur verið að skaðinn hafi
ekki verið sá sem fullyrt er í
stefnunni? Eða er blaðið svo
stöndugt að það sé tilbúið að
fórna þremur milljónum í þágu
almennrar kurteisi í landinu?
Þetta getur ekki annað en stað-
fest þann gmn, að stefnan sé
froða. Og sannfært mig um að
Stefán Jón hafi slæma samvizku
vegna hennar. Hann má líka hafa
það.
Málið er í eðli sínu svona: Rit-
stjóri HP fær upplýsingar innan
húss á Degi-Tímanum um eitt-
hvert ströggl í rekstrinum og
ákveður að birta um það nokkrar
línur. Kannske er það rangt sem
skrifað er, kannske rétt. Hvort
heldur er, þá á þessi ákvörðun rit-
stjórans ekki að kosta hana þrjár
milljónir.
Með þessu er ég ekki að verja
þessa frétt Helgarpóstsins, enda
stendur öllum á sama um hana.
En það verður að verja rétt blaða-
manna til að skrifa það sem þeir
telja vera rétt, án þess að þeir eigi
eftir höfði sér fautaskap eins og
þann sem Dagur- Tíminn hefur
nú gripið til. Tjáningarfrelsið er
nefnilega ekki sízt til að vemda
rétt ntanna til að hafa rangt fyrir
sér.
Það er kjarni málsins, kjarni
sem Stefán Jón ætti að hugsa bet-
ur um áður en hann ver málstað
yfirmanna sinna frekar.
Þetta með „sannleikann" getur
raunar verið erfitt viðureignar. Ég
nefni eitt dæmi úr eigin safni:
Einu sinni stefndi mér maður fyr-
ir að hafa skrifað að hann hefði
setið inni fyrir nauðgun. Ekki var
deilt um efnisatriðin, staðreyndin
var sú að hann hafði haft samfar-
ir við stúlku sem var dáin áfeng-
isdauða og hann fékk fangelsis-
dóm fyrir það.
En hegningarlögin eru hins
vegar svo dásamleg að kalla þetta
ekki nauðgun, heldur „misbeit-
ingu“, af þvi að stúlkan var ekki í
ástandi til að segja nei. I mínum
huga og flestra annarra hygg ég
að ekki sé eðlismunur á þessu
tvennu, brotið gegn stúlkunni var
hið sama, og ég myndi skrifa
þetta aftur án þess að hika. En í
skilningi laganna var þetta sunisé
ósatt. Maðurinn stefndi mér auð-
vitað snarlega, enda með unnið
mál í höndunum.
Svona er nú sannleikshugtakið
snúið og meiðyrðalöggjöfin
gagnleg. Degi-Tíntanum væri
nær að beita kröftum sínum gegn
henni, í stað þess að nota hana til
að berja á blaðamönnum.
Því hvað eiga íslenzkir blaða-
menn að hugsa þegar þeir heyra
af þessum málatilbúnaði Dags-
Tfmans? Lexfan hlýtur að vera sú
að þeir eigi að forðast viðkvæm
og erfið umfjöllunarefni, styggja
sem fæsta, ganga frekar skemmra
en lengra, segja aldrei allan sann-
leikann, taka ekki áhættu. Annars
eiga þeir á hættu að missa íbúð-
ina sfna og sitja í fangelsi. Þetta
er gáfuleg uppskrift að blaða-
mennsku, eða hvað?
Líklega veit Stefán Jón þetta
allt og þess vegna er samvizkan
að angra hann. Hann veit að þessi
málatilbúnaður lyktar langar leið-
ir og er skaðlegur íslenzkri fjöl-
miðlun. Það hefði mátt búast við
að einhverjir drulludelar úti í bæ
stæðu fyrir slíku. En ekki frétta-
miðill. Og ekki Stefán Jón Haf-
stein.
Sigurför Kolja til Hollývúdd
Óskarinn fyrir bestu erlendu myndina féll í skaut spennuhlaðinnar gamanmynd-
ar eftir Sverak feðgana frá Tékklandi. Ný nýbylgja á leiðinni frá Tékkó.
Feðgamir Jan og Zdenek Sverak
em þjóðhetjur í Tékklandi eftir að
mynd þeirra, Kolja, hlaut fyrir páska
hin eftirsóttu Oskarsverðlaun fyrir
bestu erlendu myndina. Það kom ekki
á óvart, því Kolja var af flestum talin
hljóta hnossið eftir að myndin hlaut
hin eftirsóttu Golden Globe verðlaun-
in í Hollívúdd síðastliðinn janúar.
Sverak feðgarnir voru raunar ekki í
sinni fyrstu frægðarför til Hollívúdd
að þessu sinni, því árið 1992 hlaut
önnur mynd eftir þá tilnefningu til
Óskars. Hún náði þó ekki jafn langt
og Kolja að þessu sinni.
Leikstjóri Kolja var Jan, 31 árs, en
faðir hans, Zdenek Sverak, lék aðal-
hlutverkið og skrifaði líka handritið
að myndinni. Fyrr í mánuðinum hafði
Kolja einnig hlotið Gullna ljónið, sem
er einskonar heimatilbúinn Óskar í
Tékklandi, fyrir bestu mynd ársins og
munaði minnstu að Zdenek hlyti
einnig titilinn besti leikari Tékka á því
herrans ári.
ar jámbrautarlestir sem í Hollývúdd
var kölluð Closely obsen’ed trains.
En það var einmitt í Hollívúdd sem sú
mynd hlaut Óskarinn sem besta er-
lenda myndin árið 1968 . Þá vom að-
eins tvö ár frá því önnur mynd frá
Tékkó vann sömu verðlaun. Það var
Búðin á Breiðgötu sem Elmar Klos
átti heiðurinn af. Hann var reyndar frá
hinum slóvakíska hluta Tékkó, sem í
dag er orðinn að sérstöku ríki,
Slóvaktu. Myndin var eigi að síður
hluti af nýbylgjunni, sem kennd var
við Tékkó..
Það em þó fleiri Óskarar, sem
Tékka gera tilkall til. Tékkneska ný-
bylgjan skolaði á sínum tíma leik-
stjóranum Milos Forman á fjörur
Hollívúdd. Tékkland, þar sem 10
milljón manns búa, telur hann að
sjálfsögðu til sinna manna enn í dag,
enda er Forman fæddur í Prag. Það
var Forman sem gerði Amadeus, sem
fékk Óskarinn sem besta rnynd ársins
1985. Frægð Formans er þó sýnu
meiri fyrir myndina Gaukshreiðrið
(One flew over the cuckoo.s Nest),
sem færði honum Óskarinn fyrir
bestu mynd ársins 1978.
Gaukshreiðrið er síðan orðið klass-
ískt verk, og skrifaði nafn Formans
gullnu letri í annála aldarinnar. Leik-
ari að nafni Jack Nicholson vakti þar
fyrst verulega athygli fyrir leik sinn í
gervi geðsjúklings á hæli. Forntan var
raunar ekki langt frá Óskar í ár, því
hann gerði einnig Ákœruvaldið gegn
Larry Flint sem var ein fimm niynda
sem var tilnefnd til verðlauna seni
besta myndin í ár.
Sverak feðgamir undirbúa nú frek-
ari atlögur að hinum alþjóðlega kvik-
myndaheimi. Þeir vinna nú að gerð
fyrstu kvikmyndarinnar, sem verður
gerð á ensku, og gera sér vonir um
frekari sigra í mekka kvikmyndalist-
aiinnar, Hollívúdd, áður en allt of
langt um líður...
Her-
náms-
húmor
Söguþráður-
inn snýst í
kringum leik-
ara, sem er
tekinn að eld-
ast, en öðlast
nýtt líf þegar
hann tekur upp
á arma sína
rússneskan
munaðarleys-
ingja árið
1989, þegar
Rússar hurfu á
brott úr Tékk-
landi. Þetta var
árið sem
Berlínarmúr-
inn hrundi og
jámtjaldið
rifnaði, og í
Tékklandi
varð það upp-
hafið að nýju blómaskeiði í atvinnu-
lífi og listum og sjálfir kalla Tékkar
stundum þetta ár „ár flauelsbyltingar-
innar."
Vaclav Havel, forseti Tékklands,
sem sjálfur skapaði sér nafn sem leik-
ritahöfundur meðan kommúnistar
fóru með völd í Tékkó, og lék bæði á
sviði og hvíta tjaldinu, sendi Sverak
fjölskyldunni þegar í stað heillaóska-
skeyti til Los Angeles. „Innilegar
hamingjuóskir. Ég er yfir mig ánægð-
ur með að Tékkar skuli nú aftur hafa
unnið Óskarinn," var haft úr skeytinu
í fréttatilkynningu forsetaskrifstof-
unnar á intemetinu.
Gagnrýnendur segja að Kolja sé
spennuhlaðin gamanmynd, sem beri
glögg merki um áratuga illúð Tékka
gagnvart rússneska hemámsliðinu.
Einsog tíðkaðist í Austur Evrópu und-
ir oki kommúnistans fundu íbúamir
mótmælum sínum og vonbrigðum
farveg í gegnurn sérkennilega kímni,
sem þróaðist í skugga rússnesku herj-
anna, og Kolja er full af þessurn sér-
kennilega hemámshúmor. Þeir segja
jafnframt, að myndin sé eitt besta
framlag Mið-Evrópu til kvikmynda-
listarinnar frá því á dögum tékknesku
nýbylgjunnar fyrir 1970.
Ný nýbylgja í Tékkó
A síðari hluta sjöunda áratugarins
reis kvikmyndalist Tékka ntjög hátt,
og hvert listaverkið öðru stórkost-
legra kom þá fram á sjónarsviðið. í
dag er talað um þetta skeið sem tékk-
nesku nýbylgjuna.
Meðal myndanna sem þá urðu til
var mynd Jiri Menzel, Grandskoðað-
TANGI HF.
AÐALFUNDUR
Aðalfundur Tanga hf. á Vopnafirði verður
haldinn í Félagsheimilinu Miklagarði
föstudaginn 18. apríl 1997kl. 17.00.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf skv. 15. grein
samhykkta félagsins.
2. Tillaga þess efnis að Tanga hf. verði
heimilað að eignast eign hluti að nafnverði
allt að 50 milljónum króna, sbr. 2. og 3.
mgr. 55 gr. laga nr. 2/1995 um hlutaíélög.
3. Onnur mál, löglega upp borin.
Endanleg dagskrá og ársreikningar fyrir árið 1996
munu liggja frammi á skrifstofu félagsins viku fyrir
aðalfund. Fundargögn verða afhent á fundarstað.
Stjórn Tanga hf.