Alþýðublaðið - 11.04.1997, Page 7

FÖSTUDAGUR 11.APRÍL1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
a ð (i t a n
■ Tryggvi Þór Aðalsteinsson skrifar frá Svíþjóð
Hörð barátta við ríkis-
skuldir og atvinnuleysi
Göran Persson, leiðtogi sænskra jafnaðarmanna, hefur verið eitt ár við stjórnvölinn. Margir forystumenn Al-
þýðusambandsins gagnrýna náið samstarf minnihlutastjórnar jafnaðarmanna við Miðflokkinn. Andspænis niður-
skurði í menntakerfinu, á sjúkrahúsum og á stofnunum aldraðra hefur fylgi jafnaðarmanna hrunið. En glögg
batamerki eru þó að birtast í efnahagslífinu. í þessari grein er staðan í sænskum stjórnmálum brotin til mergjar.
Um miðjan mars var eitt ár liðið
síðan Göran Persson tók við stjómar-
taumunum, sem forsætisráðherra hér
í Svíþjóð. Þegar eitt ár er liðið í starfi
forsætisráðherra er starf þeirra vegið
og metið af fjölmiðlum og almenn-
ingi. Ingvar Carlsson, forveri
Görans, valdi að láta af störfum sem
formaður jafnaðarmannaflokksins og
sem forsætisráðherra. Göran tók við
formennskunni og þar með tók hann
líka við embætti forsætisráðherra.
Hann myndaði eigin ríkisstjóm og
kom á óvart þegar hann kynnti ríkis-
stjóm sína. Einn þriðji hluti stjómar-
innar var nýtt fólk í ráðherrastóli og
nokkrir af gömlu ráðherrunum fengu
ný ráðuneyti.
Samstarf á þingi
Eins og svo oft áður í Svíþjóð er
ríkisstjóm landsins eingöngu skipuð
jafnaðarmönnum. Stjórnin tók við að
loknum kosningum haustið 1994 og
eftir þriggja ára stjóm fjögurra borg-
araflokka undir forsæti Carls Bilds.
Þingkosningar verða næst í septem-
ber 1998. Ríkisstjóm jafnaðarmanna
er minnihlutastjóm en hefur haft náið
samstarf á þingi við Miðflokkinn.
Samstarfið er meira og nánara en
menn eiga að venjast. Löngum hafa
jafnaðarmenn komið málum fram á
þingi með stuðningi Vinstri flokks-
ins. Ymsir, sérstaklega forystumenn
sænska alþýðusambandsins - LO,
gagnrýna samstarfið við Miðflokk-
inn og telja að það dragi jafnaðar-
mannaflokkinn til hægri. Nær sé að
leita samstarfs til vinstri og gera upp
um málin með stuðning Vinstri
flokksins, eins og í gamla daga!
Ríkisskuldir og
atvinnuleysi
Stjómartíð Görans Perssonar hefur
einkennst af tvennu: Annars vegar að
aðgerðum sem lækka skuld ríkis-
sjóðs og hins vegar af baráttunni við
atvinnuleysið. Hvort tveggja stórt og
vandasamt. Önnur mál, sem hafa
borið hátt, em m.a. orkumál, lífeyrs-
mál, breytingar á vinnurétti og sam-
starf landanna við Eystrasalt. Skuld
ríkissjóðs hefur vaxið hratt undanfar-
in ár og þar með hafa vaxtagreiðslur
verið þungur baggi. Aðgerðir stjóm-
valda hafa því beinst að ríkisrekstrin-
um og útgjöldum þess opinbera, svo
sem bótum og styrkjum. Þetta hefur
komið illa við ýmsa, þar með talið
gamalt fólk og foreldra smábama.
Sveitarfélögin, sem hafa á síðustu
árum tekið yfir stærstan hluta öldran-
arþjónustunnar, hafa ekki leyfi til að
hækka útsvör og neyðast þvf til að
segja upp starfsfólki. Svo hefur
einnig verið með héraðsþingin, sem
annast rekstur sjúkrahúsa.
Fylgið minnkar
Á síðasti ári bámst stöðugar fréttir
af niðurskurði í menntakerfinu, á
sjúkrahúsum, stofnunum fyrir aldr-
aða með þeim afleiðingum að starfs-
fólki var sagt upp og gjöld hækkuð.
Ráðherrar stjómarinnar, ekki síst for-
sætisráðherrann, hefa verið gagn-
rýndir harðlega. Meðal annars af
þeim, sem starfa við umönnun aldr-
aðra og á sjúkrastofnunum. Stuðn-
ingsmenn jafnaðarmanna kannast
ekki við sinn eigin flokk og sam-
kvæmt skoðanakönnunum hefur
fylgið hrapað. í nýlegri skoðana-
könnun Temostofnunarinnar kemur
fram að fylgi jafnaðarmanna er
26,5%, sem er minna fylgi en Hægri
flokksins, sem fengi 32% ef kosið
væri núna. Jafnaðarmenn hlutu 45%
atkvæða 1994 og Hægri flokkurinn
22,5%. Vinstri flokkurinn eykur fylgi
sitt töluvert samkvæmt könnuninni
og umhverfissinnar nokkuð. Aðrir
flokkar em á svipuðum nótum og í
kosningunum 1994. Af könnuninni
má ennfremur lesa að einn fimmti
áratugi að byggja. Nú sjást hins veg-
ar teikn um batnandi ástand í ríkis-
fjármálunum þótt atvinnuleysið hafi
lítið sem ekkert minnkað. Sam-
kvæmt nýrri spá mun halli ríkissjóðs
1997 verða minni en fjárlög gera ráð
fyrir og þegar árið 1998 verða ríkis-
fjármálin í jafnvægi. Vextir hafa enn-
fremur lækkað meira en búist var
við. Verðbólga er lág og verðlag er
stöðugt.
Atvinnuleysið 4% um
aldamót
Göran Persson viðurkennir að rík-
isstjóminni hafí ekki tekist, með að-
Ingvar Carlsson, forveri Görans, var afar farsæll leiðtogi jafnaðarmanna í
Svíþjóð, en tók þann kost að hætta á tindinum. Hann ætlaði Monu Sahlin
að verða eftirmaður sinn. En örlaganornirnar spunnu vef sinn með öðr-
um hætti, og það var Göran Persson sem tók við formennskunni og líka
við embætti forsætisráðherra af Ingvari.
Batamerki í atvinulífinu
En allt er ekki kolsvart. í febrúar
sl. vom fleiri laus störf hjá vinnu-
miðlunarskrifstofunum, en verið
hafði á sama tíma árið áður. Slíkt
hefur ekki gerst í langan tíma. Laus
störf vom aðallega í iðnaðinum, sem
er merki um að atvinnulífið er að
taka við sér. Reynslan sýnir að bata-
merki í atvinnulífinu koma fyrst fram
í iðnaðinum. Önnur batamerki em að
uppsögnum og boðunum um upp-
sagnir fækkað um helming miðað við
árið í fyrra. Göran Persson er bjart-
sýnn á að stjóminni muni takast að
ná markmiðum sínum. „Ef þróun
efnahagsmálanna verður sú sama
þá muni fólk kannast við sinn gamla
flokk. „Raddimar um traust vel-
ferðarkerfi era háværar. Fólk vill búa
við velferðarkerfi sem byggir á
réttlátri skiptingu sameiginlegra
verðmæta. Nú gerir enginn lengur
kröfur um einkarestur
heilsugæslustöðva og skóla. Þessi
viðhorf eru í fullu samræmi við
stefnu jafnaðarmanna nú sem fyrr“,
segir Göran Persson. I viðtölum og
ræðum minnir hann oft á að
mikilvægustu verkefni
jafnaðarmanna og ríkisstjómarinnar
sé að verja velferðarsamfélagið og að
útrýma atvinnuleysi. í fyrsta sinn
hefur Göran Persson sagt að til
Göran Persson hefur átt í kröppum dansi síðan hann tók við embætti for-
sætisráðherra. Hann segir að brýnasta verkefni jafnaðarmanna sé að
verja velferðarkerfið og útrýma atvinnuleysi. En aðferðir ríkisstjórnar
hans sæta mikilli gagnrýni, ekki síst úr röðum jafnaðarmanna.
hluti kjósenda jafnaðarmanna 1994
neita að gefa upp hvaða flokk þeir
myndu velja, ef kosið væri núna. I
könnuninni kemur fram, þrátt fyrir
allt, að tryggustu fylgismenn jafnað-
armanna eru félagsmenn alþýðusam-
bandsins.
Jafnvægi í ríkisfjármál-
um1998?
Fyrir Göran Persson hefur þetta
verið erfiður tími og hann segir sjálf-
ur að hann hafi varið meiri tíma und-
anfama mánuði til að rökræða málin
við eigin flokksmenn og forystu-
menn verkalýðsfélaganna en við
pólitíska andstæðinga. Hann bendir á
að efnahagsástandið síðustu ára og
ríkisskuldin ógni tilvist sjálfs vel-
ferðarsamfélagsins, sem hafi tekið
gerðum sínum, að minnka atvinnu-
leysið í landinum. Tölur vinnumála-
stofnunarinnar í febrúar sl. sýna að
13,3% vinnufærs fólks er atvinnu-
laust.
Með öðram orðum era 357.000
manns, eða 8,4%, án vinnu og
207.000 manna, eða 4,9%, eru at-
vinnulausir en taka þátt í verkefnum
á vegum vinnumiðlunar, svo sem
námskeiðum og starfsþjálfun. Sam-
tals er fjöldi atvinnulausra því
564.000, konur 269.000 og karlar
295.000. í stefnuræðu sinni fyrir ári
síðan kynnti Göran Persson það
markmið stjómarinnar að um alda-
mót væri atvinnuleysið komið niður í
4%. Ljóst er að ef ekki tekst fljótlega
að snúa þróuninni við verður kosn-
ingabaráttan sumarið og haustið
1998 afar erfið.
mun það hafa mikið að segja“, segir
hann. Ríkisstjómin boðaði nýlega að
10 miljörðum sænskra króna yrði
varið til baráttunnar gegn atvinnu-
leysi. Sveitarfélögin fá stærstan hluta
þessarar upphæðar til að koma í veg
fyrir frekari uppsagnir og til nýráðn-
inga. Peningunum verður einnig var-
ið til starfsmenntunar fullorðinna, til
styrktar minni fyrirtækjum og til um-
hverfismála. Göran Persson hefur oft
bent á að ný atvinnutækifæri era
tengd átaki og aðgerðum í umhverf-
ismálum.
Nýrra aðgerða að vænta
Þá mun Göran Persson kynna enn
frekari aðgerðir sem ríkisstjórnin
hyggst grípa til í baráttunni við
atvinnuleysið. Ymislegt bendir til að
greina komi að stytta vinnutímann.
Þessi hugmynd, hefur áður verið
uppi, sem ein leið til að fjölga
atvinnutækifærum, en fengið dræmar
undirtektir meðal þingmanna.
Verkalýðssamtök og Socialdemó-
kratisku kvennasamtökin eru meðal
þeirra sem vilja stytta vinnutímann.
Önnur leið, sem oft er bent á, er að
lækkun lífeyrisaldurs. Enn er óvíst
hvort af þessu verður og hvernig að
því verður staðið. Hitt er þó víst, að
nú þegar forsætisráðherrann hefur
opinberlega látið í ljós vilja og áhuga
á að ræða málið, eru embættismenn
stjórnarráðsins áræðanlega að reikna
dæmin fram og aftur. Hugsanlegt er
að við fáum að sjá útkomuna í
fjáraukalögunum.
(Greinin er m.a. byggö á efni úr Dagens
Nyheter og Aktuellt i Politiken).