Alþýðublaðið - 16.04.1997, Blaðsíða 5
ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
ympíuleika, Hitler, síldveiðar og margt annað sem á daga hans hefur drifið
mennilegur maður
og mig langaði að verða eftir líka og
fara á skólann. Ég komst yfir þúsund
mörk og ákvað að láta slag standa.
Að lokum vorum við þrír sem urðum
eftir, Þorsteinn Hjálmarsson slóst í
hópinn. Við fengum leigð tvö her-
bergi hjá gyðingafjölskyldu fyrir lít-
inn pening, en þetta fólk skrifaði
okkur að stríðinu loknu og bað um
aðstoð enda væri hart í búi. Þau
nefndu ekki hvað á daga þeirra hefði
drifið í stríðinu en við sendum þeim
eitthvað. Við höfðum fengið passa í
allar lestir og almenningsvagna til að
nota meðan á leikunum stóð en við
notuðum þá áfram eftir að þeim
lauk, ef að vagnstjórarnir eða lestar-
þjónamir reyndu að segja að þeir
væru útrunnir hristum við bara höf-
uðið og þóttumst ekki skilja málið.
Á þessum passa skruppum við með-
al annars til Kaupmannahafnar svo
þetta varð heilmikil reisa.
Þannig varð ég
kennari
✓Það þótti stórviðburður að ís-
lendingar tækju þátt í mótum
erlendis í þá daga þótt í dag þyki það
ekki tiltökumál og sé nánast daglegt
brauð. I júlí árið 1938, keppti Jónas í
sundi á Evrópumótinu sem fram fór
í Wembley ásamt öðrum íslenskum
sundmanni Inga Sveinssyni. Jónas
fór þrisvar á ólympíuleika, einu
sinni sem keppnismaður og tvisvar
sem þjálfari. Hann tók auk þess þátt
í fjölmörgum Evrópu og Norður-
landamótum. Þrátt fyrir þetta áttu
íþróttimar ekki hug hans allan.
“Frá því að ég var lítill strákur
langaði mig mest til að læra að
smíða mublur en þá var ekki hlaupið
að því að komast á samning hjá iðn-
meistara, aðeins nokkrir komust að
og menn létu það mest ganga til fjöl-
skyldu sinna eða vina. Ég byrjaði
sem sundlaugarvörður f Sundhöll
Reykjavíkur, með 250 krónur á mán-
uði, árið 1937 og líkaði bara vel en
mér fannst þó ekki mikil framtíð í
starfinu. Ég ákvað því að innrita mig
á íþróttakennaraskólann en til þess
þurfti ég frí í tvo tíma á viku. Það var
ekki hlaupið að því en að lokum var
mér vísað á borgarstjórann sjálfan,
Bjama Benediktsson og hann veitti
Jónas setur fimmtugasta metið á 25 ára afmælisdaginn 13 júnf 1939.
Er á Sigríði, fer ekki af
henni
✓Jónas sneri heim frá Bandaríkj-
unum árið 1947, þá orðinn út-
lærður nuddari og sérfróður í með-
ferð ljósa og gufubaða.
Hann var á síldveiðum á tvö sum-
ur eftir heimkomuna frá Bandaríkj-
unum, og var kokkur á línuveiðaran-
um Sigríði. Einhvem tímann barst
skeyti frá háseta á bátnum suður, en
það var svohljóðandi: „Er á Sigríði,
fer ekki af henni. Sendið mér sæng-
ina.“ Það hafa margir reynt að eigna
mér þetta skeyti, ranglega að sjálf-
sögðu. En þetta er góð saga. En lífið
á síldinni var engin gróðanáma. Ég
hafði 325 krónur á mánuði og 350 á
sfldinni. Ég fékk þau síðan ekki
greidd fyrr en í febrúar vegna þess að
útgerðin stóð illa.“
Skömmu eftir heimkomuna
Viðskiptavinir gufubaðsstofunnar í Kvisthaganum stilla sér upp fyrir Ijósmyndara á 25 ára afmæli stofunnar en
hún lokaði það sama ár.
mér leyfið. Hann bætti þó við: „Þú
verður að sjálfsögðu að borga þetta
úr eigin vasa.“
En þannig varð ég sundkennari.“
En þegar þú lítur til baka, hefði
verið skemmtilegra að smíða hús-
gögn?
“Já, ég er ekki frá því. Mér þótti
svo óskaplega gaman að smíða.“
Á Goðafossi í stríðinu
✓“Ég var á leið heim í leigubíl
ásamt nokkmm vinum mínum í
maí árið 1941 þegar við sáum her-
skip á leiðinni inn Flóann. Við létum
bflinn keyra niður á bryggjuna og
fylgdumst með fyrstu hermönnunum
stíga á land. Við eltum þá síðan upp
á Túngötu en þangað fóru þeir að
hreinsa út úr þýska sendiráðinu.
Árið 1944 fórum við konan mín með
Goðafossi til Bandaríkjanna þar sem
ég ætlaði á íþróttaháskóla. Þetta var
ekki hættulaust ferðalag en við vor-
um í skipalest og skiptum reyndar
um skipalest og fórum í aðra hrað-
skreiðari. Þegar við vorum komin til
móts við New York og áttum ein-
ungis um sólarhringssiglingu eftir
urðum við að snúa við vegna þess að
það voru kafbátar einhverstaðar á
milli okkar og lands. Þetta tafði okk-
ur um þrjá sólarhringa þar sem við
vorum að dóla úti í hafi. Það
var sérkennilegt
að sigla á
þessum
árum, á
kvöldin var
allt myrkvað,
það mátti
ekki einu sinni
kveikja í sígar-
ettu úti á þilfar-
inu. En við
komumst að lok-
um til Bandaríkj-
anna en Goðafoss
var skotinn niður á
heimleiðinni."
Almennilegur
Tarzan
✓“Tarzan var ákaf-
lega almennilegur
maður, ég hitti hann fyrir
fimmtíu árum í Los Angel-
es, árið 1946,“ segir Jónas
og glottir.
“í Bandaríkjunum fór í
íþróttadeildina við háskólann í Iowa.
Þegar ég ætlaði að fara heim var ég
kosinn kapteinn yfir sundlauginni og
boðið frítt fæði og húsnæði og dvald-
ist því í eitt ár í viðbót og keppti fyr-
ir hönd skólans i
sundi. Síðan fór ég
þaðan til Los Angel-
es og fór að læra
nudd og ljósameð-
ferð. Þar kynntist
ég Tarzan,
Johnny Weis-
smuller á sund-
móti, en hann
var mikill
sundmaður
og marg-
faldur
heims og
ólympíu-
meistari.
Hann
vildi
allt
fyrir
mig
á 8era
þegar hann
heyrði að ég væri frá ís-
landi og bauð mér út tvisvar sinnum.
Við fórum í annað skiptið í klúbb
sem leikarar eiga og reka á Santa
Monica Beach, þar dvöldum við í
heilan dag í góðu yfirlæti og þar var
myndin tekin. Þegar ég var búin að
læra nuddið fór ég til Minneapolis og
hitti Esra Pétursson lækni sem var
þar í námi. Litli strákurinn hans
horfði á mig augum sem lýstu meiri
aðdáun og hugljómum en ég hef séð
nokkru sinni fyrr og síðar þegar hann
frétti að ég hefði hitt Tarsan. Hann
tók síðan í höndina á pabba sínum,
leiddi hann burt úr herberginu og
spurði, „þekkir hann líka Andrés
önd.“
byggði hann sér hús við Kvisthaga
þar sem hann rak seinna ljósa og
gufubaðsstofu, árið 1956. Auk þessa
vann hann í Sundhöll Reykjavíkur til
fjögur á daginn og þjálfaði landsliðið
og velflesta afreksmenn í sundi þess
á milli. „Fyrst var ég bara með karla
en seinna var ég bæði með karla og
kvennatíma. Það ríkti sannur gufu-
baðsandi á stofunni, enda var hún
eins og annað heimili margra við-
skiptavinanna, ég opnaði alltaf
klukkan níu á morgnana, en þrír
gestir komu alltaf klukkan sjö á laug-
ardagsmorgnum og báru því að að
þeir þekktu ekki á klukku á laugar-
dögum. Ég lét það gott heita.
Ég lokaði gufubaðsstofunni stund-
um á sumrin og einbeitti mér að leið-
sögustörfum í laxveiði enda er ég
mikill áhugamaður um veiðar, bæði
stang og skotveiðar. Það voru ekki
allir gestir sáttir við þessa tilhögun
mála og nokkrir strákar komu einu
sinni að máli við mig alveg brjálaðir
og sögðu: „Ef þú gerir þetta, þá
skaltu vita að það mætir enginn til
þín í haust þegar þú opnar aftur." Ég
sagði bara við þá: „Strákar mínir,
eins og sauðkindin sem er rekin á
fjall á vorin og skilar sér aftur til
bóndans að hausti, þá mun ég sjá
ykkur aftur. Það kom líka á daginn.
Ég lokaði gufubaðsstofunni alveg
eftir 25 ára starf, þá sjötíu og fimm
ára að aldri, mér fannst þetta búið að
standa nógu lengi. Ég vildi fá meiri
tfma til að sinna öðrum hugðarefnum
til dæmis veiðum en þær eru mitt
áhugamál númer eitt, bæði lax, rjúpa
og hreindýr.
Ég verð að hafa eitthvað fyrir
stafni enda er ég stálhraustur, fór í
hjartaaðgerð fyrir tveimur árum og er
aftur kominn með þrek eins og ung-
ur maður. Ég fæ heldur ekki skalla,
einu sinni voru þrír ungir menn hjá
mér í gufu og allir sköllóttir. Ég
sagði við þá: „Strákar mínir, hvað
þarf maður að vera gamall til að fá
skalla.“
Jónas hefur ferðast mikið um dag-
ana, mun meira en talið er upp í
þessu viðtali. Hann hefur til dæmis
farið til Kína og Tælands, en í
Tælandi stökk hann meðal annars
fallhlífarstökk árið 1981, þá sjötugur
að aldri. Hann dvaldi í Oregon í
Bandaríkjunum ásamt eiginkonu
sinni um eins árs skeið í námsleyfi
hennar árið 1979, en alls segist hann
hafa ferðast um fjörutíu fylki Banda-
ríkjanna. Við fórum líka til Hawaii
árið 1980 og buðum þá sonardóttur
minni með. „Hann hyggur einnig á
Bandaríkjaferð, jafnvel í haust. f
sumar fcr ég allavega ekki. Ég fóma
ekki fallegasta tíma ársins á íslandi
fyrir neitt annað. En það er ákaflega
ódýrt fyrir mig að fara til Bandaríkj-
anna þar sem ég er ellillífeyrisþegi
og fæ afslátt. Einu sinni þegar ég var
að panta ntér farmiða afgreiddi mig
kona sem sagði við mig, þekktir þú
ekki hann Daníel pabba minn, og ég
svaraði: „Ef ég hefði ekki þekkt Dan-
íel í Geysi þá stæði ég ekki hér. Hann
bjargaði nefnilega lífi mínu þegar ég
var sex ára. Við vomm þá að leika
okkur í slippnum. Það var verið að
mála stórt skip og málaramir stóðu á
flekum úti í sjónum við málningar-
vinnuna. Við bömin lékum okkur við
að stökkva á milli flekanna og í eitt
slíkt skipti fataðist mér flugið og ég
lenti í sjónum, mér skaut upp tvisvar
og í annað skiptið náði Daníel í hár-
ið á mér og gat dregið mig upp á
flekann. Ég er því hræddur um að
lífssaga mín hefði orðið ansi stutt ef
ég hefði ekki þekkt Daníel í Geysi.