Alþýðublaðið - 16.04.1997, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 1997
ALpyuublaöiÐ
7
f r q t t i r
■ Tvísýnar rektorskosningar fara fram í Háskóla íslands í dag
Enginn líklegur til að ná meirihluta
Vésteinn Ólason er talinn öruggur um að komast í
aðra umferð. Stuðningur læknadeildar við Þórólf Þór-
lindsson gæti leitt til óvæntra úrslita í fyrri umferð. Rit-
stjóri Alþýðublaðsins spáir í spilin og kemst að þeirri
niðurstöðu að hin frjálslynda miðja verði sigur-
vegarinn, hver sem verður
Afar litlar líkur eru taldar á því að
endanleg úrslit í rektorskjöri Háskól-
ans ráðist í kosningunum í dag. Sam-
kvæmt lögum getur enginn orðið
rektor nema hann hafi hlotið meiri-
hluta atkvæða, en með fjóra fram-
bjóðendur í kjöri, sem allir hafa
dyggan hóp stuðningsmanna, eru
hverfandi líkur á að nokkur þeirra
hafi 50 % atkvæða þegar talningu
lýkur seint í kvöld. Allt bendir því til
að tvær umferðir þurfi til að skera úr
um hver verður næsti rektor. Seinni
umferðin, þar sem tveir efstu menn
keppa til úrslita, fer fram eftir eina
viku.
Vésteinn Ólason er af flestum tal-
inn lfldegastur til að verða efstur í
fyrri umferð, en 'óvíst er hver fylgir
honum inn í seinni umferðina.Við-
mælendur Alþýðublaðsins lögðu
hinsvegar áherslu á að talsverð
hreyfing væri á öllum frambjóðendr
unum, og því ómögulegt að spá um
úrslit seinni umferðarinnar
Frjálslyndir miðjumenn
Kosningar til rektors markast yfir-
leitt ekki mikið af pólitískum línum,
en að þessu sinni stappar nærri að
rektorskjörið sé laust við pólitflc.
Kandídatamir fjórir einkennast allir
af fijálslyndum viðhorfum, og lík-
lega mætti slá þeim öllum saman
undir samnefnaranum frjálslyndir
miðjumenn. Aðeins tveir þeirra hafa
með einhverjum hætti tengst pólitík
opinberlega.
Vésteinn Ólason, prófessor í bók-
menntafræði, var í liði Hannibals
Valdimarssonar árið 1967, og skipaði
þá sæti á I-listanum sem var upphaf-
ið að klofningi Hannibals úr Alþýðu-
bandalaginu. Hann er í hópi
menntamanna, sem hafa tengst bóka-
forlaginu Máli og Menningu, og er
þar í stjóm. Þorsteinn Vilhjálmsson
sem dró sig til baka úr rektorskjöri,
lýsti yfir stuðningi við Véstein þegar
hann dró sig út úr kjörinu, en Þor-
steinn var á sínum tíma framarlega í
Alþýðubandalaginu.
Þórólfur Þórlindsson, prófessor í
félagsvísindum, er öndvert Vésteini á
hinum pólitíska kvarða. Hann er frjór
hugmyndasmiður, menntamálaráð-
herrar Sjálfstæðisflokksins hafa
fengið hann til að vinna fyrir sig
mikilvæg verkefni, og flokkurinn
sækir stundum hugmyndir til hans
um æðri menntun. Fyrir vikið er
hann stundum talinn til hægri, þó
viðhorf hans virðist í flestu markast
af fijálslyndi hinnar hófsömu miðju.
Jón Torfi Jónasson hefur aldrei
komið nálægt pólitfk og nemendum
og samverkamönnum hans ber sam-
an um að flokkspólitískum viðhorf-
um hafi aldrei skotið upp í starfi hans
sem prófessors við Félagsvísinda-
deildina. Kanski eru það afieiðingar
þess að vera bróðir Ögmundar verka-
lýðsleiðtoga, sem valda því að Jón
Torfi er dreginn í dilk félagshyggj-
unnar, en er líka álitinn laginn samn-
ingamaður.
Pál Skúlason er sömuleiðis ekki
hægt að marka neinum tilteknum
flokki. Hann var í árdaga tekinn
framyfir Jóhann Pál Ámason, þekkt-
an marxista, sem skrifaði sögu sósí-
alismans sem 68-kynsIóðin gerði að
metsölubók hjá Máli og Menningu.
Skrif Páls um heimspeki bera þó með
sér, að hann er hallur undir einhvers
konar félagshyggju.
rektor.
Jón Torfi Jónasson: Hann nýtur
mests stuðnings meðal stúdenta
og réði reglan „einn maður - eitt
atkvæði" myndi hann líklega verða
næsti rektor.
Nýi stíllinn
Rektorsefnin heyja kosningabar-
áttu sína með öðrum svip en áður.
Glandsmyndabæklingar eru einsog
skæðadrífa út um allan Háskólann,
og plaköt af gáfulegum kandídötum
þekja sumsstaðar veggina. Það er því
nýr stfll á kosningabaráttunni, og það
eru ekki allir sáttir við hann.
Nýi stfllinn birtist líka í því, að í
“Ungur prófessor lýsti
vandræðum sínum við
val á rektor með þess-
um orðum: Vésteinn
myndi halda bestu
ræðurnar, Jón Torfi
væri þolinmóðasti
samningamaðurinn,
Þórólfur væri lagnastur
við að hámarka hags-
muni Háskólans, en
Páll yrði virðulegastur
sem rektor. Hvern á ég
þá að kjósa?“
rektorskjörinu er nú í fyrsta skipti
komin upp svipuð hagsmunapólitík
og einkennir stjórnmálin á landsvísu.
Kandídatamir eru fengnir á fundi í
deildum háskólans, og spurðir spjör-
unum úr hvað þeir hyggist gera fyrir
viðkomandi deild. í umræðunni er
áberandi, að kandídatamir em oft
ræddir út frá því hvaða skilning þeir
hafi á málefnum tiltekinna deilda.
Grímulaus hagsmunabarátta er því í
fyrsta skipti orðin partur af rektors-
kjöri.
Af kandídötunum þykir Páll
Skúlason reka faglegustu baráttuna.
Vel hannaður kosningabæklingur
hans er rakinn til aðstoðar sona Ólafs
Ragnarssonar, bókaútgefanda, sem
eru í hópi stuðningsmanna hans.
Meðal stúdenta, sem hafa þriðj-
ungsvægi í kjörinu, nýtur Páll vin-
sælda.
í upphafi kosningabaráttunnar fór
þó Jón Torfi Jónasson best af stað.
Stuðningsmenn hans vom best
skipulagðir, og höfðu náð ágætri fót-
festu í deildum utan félagsvísinda-
deildarinnar. Góður stuðningur stúd-
enta tryggði honum hæstan hlut í
prófkjörinu á dögunum, þó Vésteinn
Ólafson hefði að sönnu mestan
stuðning starfsmanna. Jón Torfi rek-
ur árangursríka kosningabaráttu
meðal stúdenta, og leggur mikla
áherslu á að brýnt sé að bæta aðstöðu
þeirra innan Háskólans.
Sjálfstæði Háskólans
Málefnin, sem hafa helst verið til
umræðu á síðustu dögum baráttu
rektorsefnanna tengjast hugmyndum
sérstakrar þróunamefndar um há-
skólastigið. Margar þeirra sjást nú
þegar í fmmvarpi til nýrrar ramma-
löggjafar um háskólana, sem liggur
fyrir þinginu og Bjöm Bjamason
sækir fast að verði afgreitt á vorþing-
inu. Margir háskólamenn hugsa til
þess með nokkrum kvíða, því fmm-
Páll Skúlason: Fór seint af stað,
en rekur faglegustu kosningabar-
áttuna.
varpið rýrir sjálfstæði háskólans.
Afar lítil umræða hefur orðið innan
Háskólans um hugmyndimar, þó þær
hafi verið ræddar innan Háskólaráðs,
þar sem bæði Páll Skúlason og Jón
Torfi Jónasson sitja.
Þeir sem styðja aðra kandídata
benda á, að deildaforsetamir, sem
sitja í háskólaráði, hefðu átt að beita
sér fyrir því að umræðan yrði færð
inn í deildirnar. Það hafi ekki gerst,
og nú komi hugmyndir nefndarinnar
fram á Alþingi án þess að Háskólinn
hafi komið að mótun þeirra, og fái
líklega ekki rönd við reist. Hljóðlátr-
ar gagnrýni á Pál Skúlason og Jón
Torfa gætir því í liði andstæðing-
anna, og það gildir jafnt um menn
Þórólfs og Vésteins.
Vésteinn sterkur
Flestir álíta Véstein Ólason standa
best að vígi í dag. Hann er af flestum
talinn ömggur um að komast í aðra
umferð. Mestur stuðningur við hann
er meða! íslenskunnar og bók-
menntafræðinnar í heimspekideild,
og svo virðist sem haitn hafi yfir-
burða stöðu í fjölmennum stofnun-
um sem tengjast íslensku máli,
einsog Orðabók Háskólans, fslenskri
málstöð, Árnastofnun að ógleymdri
Þjóðarbókhlöðunni, þar sem Vé-
steinn situr líka í stjóm. Þessar stofn-
anir kunna að ráða úrslitum á enda-
sprettinum.
Vésteinn nýtur ekki eins mikil
stuðnings meðal stúdenta og til dæm-
is Páll og Jón Torfi. Gæfan er honum
eigi að síður hliðholl því í þessari
viku lýkur kennslu í Háskólanum,
þannig að reiknað er með því að þátt-
taka stúdenta í seinni umferðinni
verði snöggtum minni en þeirri fyrri.
Það er talið styrkja Véstein. Yfirlýs-
ing Þorsteins Vilhjálmssonar um
stuðning við Véstein styrkti hann
líka verulega í röðum verkfræði- og
raunvísindadeildar. Þetta tvennt er
talið leiða til þess, að hann hafi bætt
Eitt af því sem ein-
kennir baráttuna, og
kann að skýra hversu
áhuginn á rektorskjör-
inu er þrátt fyrir allt
lítill í Háskólanum, er
hversu sterkir kandí-
datarnir eru. Það virð-
ist útbreidd skoðun, að
allir þeirra séu mjög
hæfir til að gegna
embætti rektors.
stöðu sína talsvert frá prófkjörinu.
Páll Skúlason nýtur mikillar virð-
ingar í röðum háskólamanna. En
hann kemur úr heimspekideild
einsog Vésteinn og geldur þess nú,
hversu seint barátta hans hófst fyrir
alvöm. Fyrir vikið nær hann ekki
stuðningi margra sem helst hefðu
viljað sjá rektosskikkjuna á herðum
Páls, en vom búnir að binda stuðning
fastmælum við Véstein. Síðkoma
Páls getur reynst honum dýrkeypt
þegar kemur í eldinn, þó fagleg kosn-
ingabarátta síðustu daga hafi styrkt
hann mjög.
Vægi læknadeildar
Þórólfur Þórlindsson er „wild
card“ í kosningunum. Hann var
lægstur í prófkjörinu, en hélt ótrauð-
Vésteinn Ólason: Hefur yfirburða
stöðu í fjölmennum stofnunum
sem tengjast íslenskunni, einsog
Orðabók Háskólans, íslenskri mál-
stöð, Árnastofnun að ógleymdri
Þjóðarbókhlöðunn. Þær kunna að
ráða úrslitum á endasprettinum.
ur áfram. Þó kosningamar séu
óvanalega ópólitískar em tengsl hans
við hægri vænginn eigi að síður
fremur talin honum til styrktar í fyrri
umferðinni, því allir hinir þrír fram-
bjóðendur em með einum eða öðrum
hætti staðsettir til vinstri við hann.
Þetta skýrir stórsókn hans í lækna-
deild síðustu viku, og þar virðist
hann njóta yfirburðafylgis. Það gild-
ir raunar um heilbrigðisdeildirnar all-
ar, því meðal tannlæknadeildar og
sjúkraþjálfunar nýtur Þórólfur líka
mikils stuðnings.
Furðu margir læknar hafa atkvæð-
isrétt, því fjöldi lækna er í hluta-
starfi við deildina, en aðeins 37 pró-
sent kennslustarf gefur rétt til að
kjósa. Á Landsspítalanum verður nú
sérstök kjördeild, sem var ekki í
prófkjörinu á dögunum. Fylgismenn
annarra frambjóðenda óttast, að
læknadeildin geti fleytt Þórólfi
lengra en margur taldi.
Þórólfur Þórlindsson er einnig
sterkur í verkfræði- og raunvísinda-
deild, þar sem menn kunna að meta
áherslu hans á tengsl við atvinnulífið
og vafningalausan teknókratisma
sem einkennir vinnubrögð hans.
Sumir telja Þórólfi þó til lasts að hafa
gegnum pólitísk sambönd náð miklu
fé til rannsókna, en aðrir benda á, að
það vanti einmitt slíkan mann, sem
sé ekki hræddur við að leggjast í
„lobbýisma" fyrir Háskólann.
Það þarf hinsvegar mjög góða
kjörsókn í læknadeild til að Þórólfur
nái að komast í aðra umferð. En næði
hann því, þá gæti farið svo, að póli-
tísk tengsl, sem hafa heldur hjálpað
honum í aðdraganda fyrri umferðar,
yrðu honum að fótakefli. Allir hinir
kandídatamir hafa á sér blæ óskil-
greindrar félagshyggju, og því ekki
ólíklegt að meirihluti óráðins fylgis
úr herbúðum þeirra sem ekki ná
áfram, fylki sér um kandídat, sem
stendur skoðunum þeirra nær en
Þórólfur gerir.
Erfiðast er að spá í afdrif Jóns
Torfa Jónassonar. Hann byrjaði af
miklum styrkleika, en virðist ekki
hafa sótt inn í fylgi Vésteins og Páls,
sem er honum nauðsynlegt til að
tryggja sig örugglega inn í seinni
umferðina. Leynivopn hans eru hins-
vegar stúdentar, og gilti reglan einn
maður - eitt atkvæði yrði hann ör-
ugglega næsti rektor. Skipulagning
hans meðal stúdenta, og þátttaka
þeirra í kosningunni í dag, ræður lík-
lega hvort hann nær inn í aðra um-
ferð.
Sterkir kandídatar
Eitt af því sem einkennir barátt-
una, og kann að skýra hversu áhug-
inn á rektorskjörinu er þrátt fyrir allt
lítill í Háskólanum, er hversu sterkir
kandfdatamir em. Það virðist út-
breidd skoðun, að allir þeirra séu
mjög hæfir til að gegna embætti rekt-
ors. Það verður því erfitt fyrir mjög
marga að gera upp á milli þeirra í
dag.
Ungur prófessor lýsti vandræðum
sínum við val á rektor með þessum
orðum: Vésteinn myndi halda bestu
ræðumar, Jón Torfi væri þolinmóð-
asti samningamaðurinn, Þórólfur
væri lagnastur við að hámarka hags-
muni Háskólans, en Páll yrði virðu-
legastur sem rektor. Hvem á ég þá að
kjósa?
Þórólfur Þórlindsson: Furðulega
margir læknar hafa atkvæðisrétt
og í læknadeild er hann í stór-
sókn. Kjördeild verður á Lands-
spítalanum og góð kjörsókn þar
gæti fleytt honum iangt.