Alþýðublaðið - 30.04.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 1997
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Utgáfufélag
Ritstjóri
Auglýsingastjóri
Auglýsingasími
Auglýsinga fax
Dreifing og áskrift
Umbrot
Prentun
Ritstjórn
Fax
Alþýðublaðsótgáfan ehf.
Össur Skarphéðinsson
Ámundi Ámundason
562 5576
562 5097
562 5027
Guðmundur Steinsson
ísafoldarprentsmiðja hf.
Sími 562 5566
562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Geirfinnsmálið
Það var erfitt og ömurlegt að horfa á upprifjun Sigursteins Más- |
sonar á Geiifinnsmálinu. Vanlíðunartilfinning áhorfenda stafaði
ekki af því, að efnistökum Sigursteins og samstarfsmanna hans
væri í einhverju áfátt. Þau voru satt að segja prýðileg. Ömurleikinn
stafaði af hinu, að það rann smátt og smátt upp fyrir áhorfanda, að
líklega eru allar staðhæfingar Sævars Ciecelski um barsmíðar og
liarðræði af hendi fangavarðanna í Síðumúla réttar. Það fór ekki
heldur hjá því, að sá grunur gerðist áleitinn, að framburðinum, sem
kom saklausum mönnum í langt og fullkomlega tilhæfulaust varð-
hald, hefði að einhverju marki verið stýrt af öðrum en þeim gæfu-
lausu ungmennum sem í gæslu réttarkerfisins skrifuðu undir hann.
Geirfinnsmálið lamaði á sínum tíma gervallt þjóðfélagið og
enginn sem tengdist því slapp óskaddaður. í hópi fómarlambanna,
sem til dæmis sættu löngu varðhaldi að ósekju, vom fullkomlega
saklausir menn, sem höfðu ekkert til saka unnið. Menn einsog
Magnús Leópoldsson og Einar Bollason voru fómarlömb þeirrar
undarlegu hysteríu sem greip um sig í þjóðfélaginu í tengslum við
Geirfinnsmálið, og virðist hafa ruglað verði laga og réttar algerlega
í ríminu. Þessir menn eiga skilda aðdáun fyrir hversu vel þeim hef-
ur tekist að byggja upp líf sitt eftir mistök réttarkerfisins, þó að lík-
indum verði þeir aldrei samir eftir reynslu sína.
Sævar Ciecelski hefur frá upphafi haldið því fram, að hann hafi
verið beittur miklu harðræði í fangelsinu í Síðumúla. Hann hefur
sömuleiðis á seinni árum fullyrt, að játningamar af hálfu hans og
félaga hans, séu rangar. Þær hafi verið þvingaðar fram með harð-
ræði, andlegu og líkamlegu. Guðjón Skarphéðinsson, sem nú er
sóknarprestur á Vesturlandi, hefur sömuleiðis dregið framburð sinn
til baka. Umfjöllun Sigursteins Mássonar gefur fullt tilefni til að
velta fyrir sér, hvað hæft er í fullyrðingum Sævars.
Séra Jón Bjarman, fyrrverandi fangelsisprestur, lýsti því ítar-
lega, hvemig hann hefði orðið áskynja um að Sævar væri beittur
harðræði. Rannsóknin, sem fór fram talsvert síðar á meintu harð-
ræði, virðist nú hafa verið í fullkomnu skötulíki. Þannig var ekki
talað við þá fangaverði, sem virtust óhræddir við að vitna um það
sem þeir sáu og heyrðu. Það virðist með öðmm orðum hafa verið
gerð tilraun til að fela sannleikann, hylma yfir saknæmt athæfi
gagnvart föngunum.
I þættinum kom fram, að menn hefðu komið að þáverandi yfir-
fangaverði og Sævari Ciecelski einum í klefa, þar sem bersýnilega
var verið að þjarma illyrmislega að þeim síðamefnda. Sömuleiðis
kom fram, að Hallvarður Einvarðsson og Njörður Snæhólm, rann-
sóknarlögreglumaður, hefðu borið að fangavörður hefði slegið
Sævar í viðurvist þeirra. Þetta eru ónotalegar upplýsingar, vægt til
orða tekið. Spyrja má: Ef Sævar var laminn, þegar slíkir menn voru
viðstaddir, hvað var þá gert við hann, þegar þeir vom fjarri?
Svakalegast var þó að hlýða á framburð fyrrverandi fangavarð-
ar. Samsæri um að nýta vatnshræðslu Sævars, tilburðir til að
drekkja honum, pústrar og lamstur, fótjárn, handjárn, auk marvís-
legs annars harðræðis var á meðal þess sem fangavörðurinn vissi !
um. Þetta eru auðvitað skelfilegar staðhæfingar. Alþýðublaðið er
þeirrar skoðunar, að í kjölfar þátta Sigursteins Mássonar verði að
rannsaka sérstaklega meðferðina á Sævari Ciecelski í Síðu-
múlafangelsinu. Það er ekki hægt að að þola grunsemdir um að
fangar hafi sætt meðferð í íslensku fangelsi, sem í fljótu bragði
virðast falla undir pyntingar.
Að síðustu þetta: Ef staðhæfingar Sævars um ofbeldi og harð-
ræði af hálfu gæslumanna hans í fangelsinu reynast réttar, þvert á
það sem stjómvöld hafa haldið fram, hefur hann þá ekki líka rétt
fyrir sér, þegar hann fullyrðir að játningar hans og annarra sem
málinu tengdust hafi verið knúnar fram með harðræði?
Það er að sjálfsögðu engin spuming, að réttarrríkið þolir ekki,
að kröfu hans um endurupptöku málsins verði synjað.
skoðanir
Alþýðublaðið og ég
Níu ára var ég orðinn blaðafíkill.
Þetta var árið 1920. Pabbi keypti
Lögréttu, fróðlegt blað og lesið upp
til agna. Ihaldsbóndinn í hverfinu
keypti ísafold sem hann léði okkur
en hann fékk Tímann hjá pabba. Þeir
lásu allt sem í blöðunum stóð, karl-
amir og ég líka. Sumir voru svo sæl-
ir í sinni pólitísku trú að þeir lásu
bara blaðið sitt eða Blaðið með stór-
um staf. í Tímanum las ég allt nema
um veður og fénaðarhöld en
skemmtilegast var að lesa greinar
Jónasar frá Hriflu sem sumir kölluðu
Hriflon.
Arið 1921 sá ég dagblað í fyrsta
sinn, Alþýðublaðið. Tíminn og fsa-
fold voru vikublöð, komu út þrjú í
einu, því að póstur kom á þriggja
vikna fresti, vandlega innpökkuð. Nú
er öldin önnur.
Þá var Alþýðublaðið í litlu broti en
innihaldið var ekkert blávatn. Þetta
var á þeim æsilega tíma þegar Ólafur
Friðriksson var með Rússapiltinn í
fóstri og valdstjómin stofnaði her til
að geta sótt piltinn í greipar Ólafs og
Pallbord I
Haraldur Gunnarsson
manna hans. Mönnum bar ekki sam-
an um hvursu augnveiki drengsins
væri alvarleg. Ýmsir héldu að hann
væri með pólitík í augunum.
Mér þótti gaman að lesa skammar-
greinar Ólafs og Hendriks Ottósson-
ar um „drengsmálið". Eg man enn að
einni grein um Guðmund Hannes-
son, settan landlækni, lauk svona:
„Þetta er nóg handa Guðmundi í
dag“.
Einhvem veginn barst í bæ okkar
bragur nokkur um Ólaf og Hvíta lið-
ið. Eg lærði þessar vísur snarlega.
Löngu seinna eignaðist ég Píslar-
þankana sem mikið uppistand var
útaf.
Annað var það í Alþýðublaðinu
sem mér þótti æsilega spennandi:
Tarzan apabróðir. Verst hvað lítið
kom í hverju blaði.
A árinu 1923 bámst sögur af
frammistöðu Ólafs á pólitískum
fundum í Eyjum. „Sægreifar" þess
tíma áttu plássið. Þeir og þeirra fólk
vildi ekki hlusta á neitt bolsakjaftæði
og hugðust kaffæra Ólaf ineð
framíköllum. En hann hafði sent
skeytin til baka svo ekki þurfti um
sár að binda. Og það undruðust menn
hversu vel Ólafur virtist þekkja ævi-
feril íhaldsforkólfanna.
Á leið til Eyja 1932 datt mér í hug
að líta inn hjá Ólafi ritstjóra, þeim
fræga skelfi borgarastéttarinnar. Setti
a I I e r i
saman greinarstúf til að eiga erindi
„á blaðið“. Var víst ekki merkilegur,
fremur en annað sem ég hef saman
sett. Skrifstofan var í litla Alþýðu-
húsinu við Hverfisgötu sem verka-
menn í Reykjavík byggðu yfir blaðið
sitt.
Ólafur tók vel þessum piltungi að
austan, leit á skrifið og kvaðst mundi
birta.
Fyrir 1930 heyrðist varla nefndur
krati, þá voru jafnaðarmenn kallaðir
bolsar eða helvítis bolsar. Eftir 1930
var farið að tala um kommúnista og
kommonista sem voru miklu verri en
bolsar. En þá komust kratar mjög á
dagskrá og þóttu mun skárri en hel-
vítis kommar.
Eg fór að kaupa Alþýðublaðið
1933 og hélt því áfram meðan Finn-
bogi Rútur var ritstjóri. Þá gerðust
flokkseigendur svo stjómsamir „að
maðurinn sem öðrum fremur hafði
stuðlað að því að Alþýðublaðið varð
Össur hefur farið vel af
stað þrátt fyrir þingannir
og laxavísindi. Hann hlaut
líka æfingu í blaða-
mennsku hjá Ólafi Ragnari
áður en hann varð herrað-
ur og okkar æðsti lands-
faðir.
um skeið stórveldi", ritstjórinn, gekk
út í árslok 1938.
Nokkuð var liðið á ritstjómartíð
Finnboga Rúts þegar mér datt í hug
að bjóða honum að þýða eitthvað f
sunnudagsblaðið uppá vasaaura.
Heimsborgarinn tók sveitamanninum
hið besta. Blaðið hafði reyndar ekki
efni á að borga ritlaun, eða hvað
starfaði maðurinn?
- Ekkert fast, væri enn uppí sveit,
fúll og félaus.
Nú á að fjölga í lögreglunni hér,
sagði Finnbogi, þú gætir reynt að
sækja um, þú nærð máli. - Ég svaraði
að þetta mætti reyna. Þá tekur rit-
stjórinn símann, hringir til lögreglu-
stjóra og sendir mig í viðtal. Stjóri
tók mér vel, spurði einhverra spum-
inga, fékk mér umsóknareyðublað
sem ég gerði skil eftir kúnstarinnar
reglum. Síðan hef ég ekki frétt af því
máli.
Tveir Vestmannaeyingar hafa ver-
ið ritstjórar Alþýðublaðsins. Helgi
Sæmundsson eftir hallarbyltingu
Hannibals nokkur ár og Gísli J. Ást-
þórsson nokkru skemur. Báðir skáld
og listamenn og ritfærir í besta lagi.
Gísli lærður í fjölmiðlafræði og reif
blaðið upp í útbreiðslu og útliti, sem
Guðmundur J. segir. En slíkir eiga
líka að geta skrifað leiðinlega leiðara
í hinum rétta flokksanda, en til þess
hlýtur að þurfa ærið þrek. Og Stefán
Jóhann, formaður, segir í minningum
sínum, að ritstjórar Alþýðublaðsins
hafi „oft bæði fyrr og síðar sætt að-
kasti innan flokksins."
Þá er ég gerðist áskrifandi Alþýðu-
blaðsins aftur eftir öll þessi ár var
það vegna þess að ég las bráð-
skemmtilegar greinar eftir fyrrver-
andi ritstjóra Hrafn Jökulsson. Kol-
brún kann og vel að taka viðtöl, en
það er ekki öllum gefið, samanber
blaðrið í loftmiðlunum svokölluðu.
Hitt var mér lítið um gefið,
flennistórar teikningar í blaðinu í tíð
Hrafns, listina kann ég ekki að meta.
Össur hefur farið vel af stað þrátt
fyrir þingannir og laxavísindi. Hann
hlaut líka æfingu í blaðamennsku hjá
Ólafi Ragnari áður en hann varð
herraður og okkar æðsti landsfaðir.
Stundum hitta skriffinnar blaðsins
naglann á höfuðið, eins og til dæmis
þetta um sambúð stjómarflokkanna:
„Framsókn er eins og malandi köttur
í fangi íhaldsins."
Gleymt er nú gamla kjörorðið:
„Allt er betra en íhaldið".
En eins og vinur minn Sjálfstæðis-
maðurinn sagði: „Nú höfum við
keypt upp bæði blöð Framsóknar og
gerum út kratablaðið."
Þannig fer heimsins dýrð.