Alþýðublaðið - 01.05.1997, Blaðsíða 4
4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 1. MAI 1997
skoðanir
MPÍMBLMB
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Boðskapur dagsins:
- uppstokkun og
sameining
í þessu l.maí- blaði Alþyðublaðsins eru rifjaðir upp nokkrir
þættir úr sögu verkalýðsbaráttu um leið og litast er um í nútíman-
um. íslenskir launamenn hafa á tiltölulega skömmum tíma lifað
miklar hræringar í faglegri og pólitískri baráttu sinni. Umhugsun-
arvert hversu mikil harka hefur verið ríkjandi milli hópa og flokka
í sömu meginfylkingu í sögu samtaka launafólks á þessari öld.
íslensk verkalýðssaga er ekki „gömuþ saga og í Alþýðublaðinu
í dag er verið að fjalla um elstu samtök launafólks- stéttarsamtök
prentara, en hundrað ár eru nú liðin frá því prentarar stofnuðu stétt-
arfélag. Fram kemur í máli margra að verkalýðsfélög eru að vakna
til vitundar um nauðsyn þess að halda sögunni til haga og verka-
lýðsleiðtogar sem eru viðmælendur blaðsins hvetja til þess að sögu-
safn verkalýðshreyfingar verði eflt verulega. Margt er vel gert eins
og bókasafn Dagsbrúnar er til vitnis um og menningarreisn bóka-
gerðarmanna sömuleiðis, en betur má ef duga skal.
Verkalýðshreyfingin eins og þjóðfélagið allt virðist stundum
einkennast meira af sofandahætti og vaxandi misskiptingu en bar-
áttuþreki og jafnræðisávinningum. Meðvitund um söguna skerpir
baráttuandann og eggjar til dáða, einnig í kjarabaráttu. Hún er hluti
þeirrar vitundar og menningarreisnar sem styrkir sjálfsvirðingu
launafólks. Sjálfsvirðing launafólks er forsenda þess að fólkið geti
notið lýðréttinda sinna og lýðræðið fái að njóta sín.
Verkalýðsleiðtogar í dag viðurkenna þá tilvistarkreppu sem
verkalýðshreyfingin er nú í. Það er alltént byrjunin á lausn vandans
að viðurkenna að hann er fyrir hendi, skilgreina hann. Og það eru
forystumenn íslenskrar verkalýðshreyfingar vissulega að reyna að
gera. íslenskt launafólk er sundrað og jafnvel stærstu heildarsam-
tökin búa við stöðugar erjur og innra óöryggi fyrir utan það hvem-
ig sótt er að þeim að utan. Vandi verkalýðshreyfingarinnar er bæði
skipulagslegur og pólitískur. Engar einfaldar lausnir eru til en flest-
ir eru á þeirri skoðun að óhjákvæmilegt kunni að vera að ráðast í
meiri háttar uppstokkun og sameiningu verkalýðsfélaga og -sam-
banda.
Það breytta umhverfi sem gerir kröfur um uppstokkun og sam-
einingu innan verkalýðshreyfingarinnar er auðvitað sama umhverfi
og sundmð fylking á stjómmálasviðinu býr við. Og til að ná þeim
árangri í stjómmálum sem íslenskir jafnaðarmenn eiga skilið, af
því þeir em í raun í meirihluta meðal þjóðarinnar, er sömuleiðis
óhjákvæmilegt að komi til uppstokkunar og sameiningar á stjóm-
málasviðinu.
Sagan er vissulega bæði spennandi og forvitnileg, ekki síst at-
burðarásin sem rifjuð er upp frá ámnum 1937- 38. Vissulega má
draga ýmsa lærdóma af atburðum í þessari sögu, en sjálft samein-
ingarferlið er engan veginn og má alls ekki vera fordæmi fyrir það
sameiningarferli sem nú á sér stað. Til þess em pólitískar aðstæður
alltof ólíkar, þjóðfélagsaðstæður allt aðrar. En meðal þeirra lær-
dóma sem hér eru þó dregnir af atburðum fyrr á tíð er nauðsyn þess
að menn fylgi sannfæringu sinni, að þeim sem andsnúnir eru sam-
einingu sé ekki falið að stjóma henni.
Yfirgnæfandi meirihluti stuðningsmanna flokka jafnaðarmanna
er eindregið þeirrar skoðunar að sameina beri þessa flokka til að
styrkja stöðu hreyfingar jafnaðarmanna í landinu. Fámennir er
valdamiklir hópar í forystu flokka em hins vegar andvígir. Slíkir
hópar mega ekki koma í veg fyrir sameiningu. Flestir flokkanna
standa hins vegar heilir og nær óskiptir að sameiningarferlinu sem
nú þarf að herða til að hlýða kalli unga fólksins, til að svara þörf-
um íslensks launafólks. Þetta er hreyfingin sem á að taka völdin á
Islandi, hinn nýi alþýðuflokkur sem byggir á sögulegri vitund um
samtakamátt og samhjálp og vill glaðbeittur taka þátt í að skapa nú-
tímalegt jafnræðisþjóðfélag á nýrri öld.
Kjarabarátta - réttindabar-
átta - lífsbarátta
í umræðunni í samfélaginu vegna
kjarasamninga undanfama mánuði og
vikur hefur hlutur lífeyrisþega í kjara-
bótunum æ oftar komið upp. Lífeyris-
þegar hafa sjálfír verið öflugri þrýsti-
hópur nú en nokkru sinni og hefur að-
gerðahópur aldraðra verið þar fremstur
í flokki.
An efa hefur aðför stjómvalda að
kjömm þessara hópa gert það að verk-
um að þeir hafa orðið að bindast fastari
böndum og spyma við fæti því við
stöðuga kjaraskerðingu og auknar
Pallborð
W4 Ásta R. Jóhannsdóttir
skrifar
álögur er ekki hægt að búa til lengdar.
Aldraðir snúa vörn
í sókn
Þessir hópar hafa verið skotspónn
ríkisstjónarinnar á þessu kjörtímabili
sem aldrei fyrr. Tekjutenging bóta úr
almannatryggingunum hefur aukist til
muna og þá um leið jaðarskattar, sem
gera það að verkum að oft er hver
króna sem kemur til viðbótar til lífeyr-
isþegans tekin beint til baka í ríkiskass-
ann og jafnvel betur en svo.
Þjónustugjöld í heilbrigðisþjónustu
hafa hækkað, lyfin einnig og svo hafa
réttindi þeirra sem em á aldrinum 67-
70 ára minnkað til muna. Umönnunar-
uppbótin var tekjutengd á síðasta ári og
varð það til þess að fjölmargir lífeyris-
þegar sem eru umönnuunarþurfi eða
með mikinn lyfjakostnað urðu fyrir
verulegri kjaraskerðingu, því þeir sem
misstu uppbótina misstu einnig frítt af-
notagjald Ríkisútvarpsins, sem em
24.000 krónur skattfrjálsar á ári. Víðar
hefur verið veist að kjörum þessara
hópa en of langt mál yrði að telja það
allt upp hér. Aðgerðahópur aldraðra
hefur beitt ýmsum ráðum til að vekja
athygli á þessu misrétti og barist fyrir
úrbótum.
Misrétti gagnvart fjöl-
skyldum lífeyrisþega
Mannréttindi virðast brotin á lífeyr-
isþegum með því að skerða greiðslur
til þeirra vegna tekna maka. Málið
vakti athygli í utnadagskrárumræðu
um hvort reglugerð heilbrigðisráðherra
um tekjutryggingu og skerðingu hann-
ar gagnvart tekjum hefði lagastoð.
Greiðslur til lífeyrisþega, sem hefur
engar tekjur sjálfur, byrja að skerðast
við tæplega 37.000 króna tekjur maka.
Hið sama gildir ef um sambúð er að
ræða. Þetta er gróf aðför að fjölskyld-
um þeirra sem missa heilsuna og hafa
ekki náð að öðlast réttindi í lífeyris-
sjóðum vegna náms eða jafnvel fyrir
æsku sakir.
Sá sem missir vinnuna fær greiddar
atvinnuleysisbætur án tillits til tekna
maka, sé hann í sambúð eða hjóna-
bandi. Hann fær sínar 53.784 krónur
óskertar á mánuði.
Missi hann heilsuna byrja lífeyris-
greiðslur til hans að skerðast þegar
laun maka fara yfir 36.835 krónur á
mánuði. Örorkugreiðslur hans skerðast
af tekjum maka. Ungt fjölskyldufólk
sem missir heilsuna fær því oft aðeins
grunnlífeyri, um 13.000 krónur, úr
tryggingakerfinu.
Er ódýrara að framfæra
sjúkan en heilbrigðan?
Er það skoðun stjómvalda að ódýr-
ara sé fyrir sjúka eða fatlaða að sjá sér
og fjölskyldum sínum farborða en fyr-
ir þá sem em heilir heilsu en atvinnu-
lausir?
Lífeyrisþegum er með þess-
um skerðingarreglum mis-
munað vegna hjúskapar-
stöðu og einnig eftir því
hvort þeir eiga við atvinnu-
leysi eða heilsubrest að
stríða.
Þeir sem eru í hjónabandi eða sam-
búð og missa heilsuna, verða óvinnu-
færir, þurfa að lúta þessum reglum.
Þeir og fjölskyldur þeirra em lentir í
einni ómannúðlegustu fátæktargildru
jaðarskattanna.
Framfærslunni er kippt af lífeyris-
þeganum og hann verður eins og
þurfalingur á maka sínum. Þótt makinn
hafi tök á að auka tekjur sínar að ein-
liverju leyti þá gera þessar skerðingar-
reglur það að verkum að sú tekjuaukn-
ing er tekin til baka með skerðingu á
greiðslum lífeyrisþegans frá almanna-
tryggingunum.
Þetta er niðurlægjandi og brýtur nið-
ur hinn sjúka andlega og oft einnig lík-
amlega. Mörg dæmi em um það að
fjölskyldumar hafa brotnað og hjóna-
bandið eða sambúðin endað með skiln-
aði. Það hefur mikil aukin útgjöld í för
með sér fyrir samfélagið auk þeirrar
sorgar og erfiðleika sem það veldur
öllum viðkomandi.
Við, nokkrir þingmenn stjómarand-
stöðunnar lögðum fram fmmvarp í síð-
ustu viku til leiðréttingar á þessu mis-
rétti. í greinargerð með því var m.a.
bent á að reglugerðin væri andstæð og
jafnvel brot á 65. grein stjómarskrár-
innar, en þar segir: „Allir skulu vera
jafnir fyrir lögum og njóta mannrétt-
inda án tillits til kynferðis, trúarbragða,
skoðana, þjóðemisuppruna, kynþáttar,
litarháttar, efnahags, ættemis og stöðu
að öðru leyti.“ Hér er brotið á þeim
sem síst skyldi og geta ekki borið hönd
fyrir höfuð sér.
Lífeyrisþegum er með þessum
skerðingarreglum mismunað vegna
hjúskaparstöðu og einnig eftir því
hvort þeir eiga við atvinnuleysi eða
heilsubrest að stríða. Slík mismunun er
andstæð anda stjómarskrárinnar. Þess-
ar reglur grafa undan hjónabandinu og
möguleikum öryrkja til sambúðar.
Umboðsmaður Alþingis hefur nú til
umfjöllunar kæra í máli sem þessu og
fleiri skyldum málum. Að mati lög-
fróðra manna getur það haft áhrif á
umfjöllun umboðsmanns ef Alþingi er
með sambærileg mál til umfjöllunar.
Flutningsmenn framvarpsins hafa því
dregið fmmvarp sitt til baka.
Það er mjög mikilvægt að umboðs-
maður Alþingis úrskurði í þessum
kæramálum og skeri úr um hvort hér er
um lögbrot að ræða gagnvart þessum
hópi, sem fótunum hefur verið kippt
undan vegna heilsubrests. Úrskurðar
hans er beðið með óþreyju.
Báráttumálin bætt kjör
og velferðarkerfi fyrir
alla
Nú í dag, á baráttudegi verkalýðsins,
er mikilvægt að minna á þá hópa sem
ekki hafa enn fengið leiðréttingu á
kjöram sínum.' Þar era ýmsir launþegar
og sá stóri hópur lífeyrisþega sem hef-
ur fengið loforð stjómvalda urn sam-
bærilegar kjarabætur og aðrir. Sjötíu
þúsund króna lágmarkslaunin verða
einnig að gilda um framfærsluna til líf-
eyrisþeganna, annað verður ekki liðið.
Upplýsingar úr könnun þeirri er
landlæknir kynnti á fundi BSRB í vik-
unni ættu einnig að þjappa mönnum
saman í baráttunni fyrir bættum kjör-
um almennings og fyrir velferðarkerfi
fyrir alla, sem getur staðið undir nafni
sem slíkt.
Ásta R. Jóhannésdóttir, alþingismaður