Alþýðublaðið - 01.05.1997, Page 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 1. MAÍ1997
■ Ögmundur Jónasson, formaður BSRB og alþingismaður
1. maí er dagur bjartsýninnar
“Samningar hjá okkur voru lausir
um áramót, eins og reyndar á öllum
vinnumarkaðinum, en framan af fór
okkar tími og orka fyrst og fremst í
lífeyrismál og nýtt og breytt launa-
kerfi. í haust tókum við ákvörðun um
að aðildarfélögin myndu hvert fyrir
sig móta kaupkröfumar en við mynd-
um vinna í almennum og breiðari
málum,“ sagði Ögmundur Jónasson,
formaður BSRB og alþingismaður,
þegar hann var spurður hver staða
samningamála innan BSRB er, nú
þegar þriðjungur er liðin frá þvf
samningar voru lausir.
“Við höfum náð umtalsverðum ár-
angri í lífeyrismálunum, en eigum
ýmislegt óleyst varðandi sveitarfélög-
in, en höfum komist að samkomulagi
um að skipuð verði nefnd þar sem
framtíðarskipan lífeyrismálanna verð-
ur ráðin. Hins vegar reiknuðum við
ekki með, að eins mikill tími og raun
hefur orðið á, færi í að ræða launa-
kerfisbreytingamar. Við höfum að
vísu náð umtalsverðum árangri með
því að fá geðþóttalaunakerfisklásúl-
una setta á ís. Draugurinn sjálfur er
samt sem áður aðeins að hálfu niður
kveðinn, hugmyndafræðin um að
auka vald forstöðumanna og veikja
vald stéttarfélaganna, situr eftir. Þetta
er framtíðarslagur, en við erum búin
að tryggja traustari og betri aðkomu
stéttarfélaganna að kjarasamningum,
og eftir að þetta fékkst, og að ríkið
fékkst til að hætta að reyna að þvinga
stéttarfélög til að taka upp launakerfi
sem er þeim á móti skapi, þá var opn-
að á viðræður að nýju og þær eru nú í
fullum gangi hjá flestum aðildarfé-
lögum BSRB, og sum hafa þegar
gengið frá samningum."
Ekki út úr farinu án
átaka
Þarf nokkuð að tala um viðrœður,
munið þið ekki skrifa undir sama og
aðrir?
“Það er staðreynd að af hálfu at-
vinnurekenda verður reynt að í sam-
ræmi við þá línu sem lögð hefur verið
með öðrurn samningum. Ef ekki
kemur til harðvítugra verkfalla, er
fyrirséð að samningar verði á nokkuð
svipuðu róli. Það verður ekki brotist
út úr þessu fari nema með átökum en
ekki er vitað hvað einstök félög gera.“
Hefur það mikið áunnist í verkföll-
um innan ykkar raða. Sjúkraliðar
fóru í langt verkfall, var það til dæm-
is erftðisins virði?
“Það held ég að Sjúkraliðafélagið
muni segja.“
Þar sem fjöldinn hefur gert kjara-
samninga, er þá raunhæft að ætla að
þið náið fram einhverju umfram það
sem aðrir hafa náð, jafnvel þó þið
grípið til verkfalla?
“Eg held að ef félög leggja út í
harða og mikla baráttu, þá sýnir
reynslan að menn uppskera í sam-
ræmi við það.“
Sérð þú fyrir þér, i alvöru, að eitt-
hvert félaganna fari i verkfall?
“Ég heyri þannig tóna víða. Fólk er
bullandi óánægt með kjörin og fólk er
ósátt við að binda sig til þetta langs
tíma eins og verið er að tala um, á
þessum lágum launum. Fólki svíður
líka að hlusta á þessar rangtúlkanir
um þróun í kjaramálum. Forsætisráð-
herra sagði til dæmis að, í tengslum
við kjarasamninganna, mætti búast
við 20 prósent kaupmáttaraukningu,
sem var furðuleg staðhæfing í ljósi
þess að verið er að semja um þetta um
fjögur prósent á ári, í verðbólgu sem
má ætla að sé tvö og hálft til þrjú pró-
sent. Síðan er verið að gera skattkerf-
isbreytingar sem byggja á lækkun
tekjuskatts um fjögur prósentustig í
áföngum til aldamóta og skattleysis-
mörkin fylgja ekki einu sinni verð-
lagsþróun. Það sem er verið að gera
innan bamabótakerfisins eru einungis
tilfærslur en ekki auknir peningar, svo
kaupmáttaraukningin kemur ekki
fram þar. Þessi blekkingarleikur trufl-
ar fólk og reitir til reiði. Annað líka,
þegar verið er að tala um þessi fjögur
prósentustig, sem skattalækkun aldar-
innar, minnast þess margir að I988
var tekjuskatturinn 35.2 prósent en er
núna 42 prósent. Tekjuskattur fyrir-
tækjanna var þá 51 prósent en er núna
33 prósent. Skattbyrðinni hefur verið
breytt, tekin af stöndugum fyrirtækj-
um og sett yfir á herðar launafólks.
Að auki höfum við fengið yfir okkur
þjónustugjöld, aukin lyfjakostnað og
þar fram eftir götunum. Það eru bara
loddarar sem tala um skattalækkun
aldarinnar.
Einnig er umhugsunarvert hvemig
ríkisstjómin reynir að gera verkalýðs-
hreyfinguna ábyrga fyrir sinni stefnu.
Verkalýðshreyfingin setur fram
ákveðnar kröfur um að skattbyrðinni
verði réttlátar deilt niður. Þessum
kröfum er síðan snúið upp á andskot-
ann og iðulega upp í andhverfu sína
eins og gerðist með fjármagnstekju-
skattinn. Við höfðum þrýst á að hann
yrði settur á, hann kemur síðan út í
því formi að gagnast stómm fjár-
magnseigendum best en litlu sparend-
unum síst. Að auki þá lækkuðu þeir
skattgreiðslur af arðgreiðslum hluta-
bréfaeigenda þannig að samkvæmt
upplýsingum ríkisskattstjóra á sínum
tíma, þýddu þessar breyttu reglur að
tekjuskattur fjöratíu tekjuhæstu hluta-
félaga landsins lækkaði um rúmlega
800 milljónir króna á einu ári. Sam-
kvæmt sömu upplýsingum ætla menn
að skattstofnar af arði eða söluhagn-
aði lækki um 740 milljónir króna.
Þetta er þær skattkerfisbreytingar sem
búið er að framkvæma hér síðustu ár.
Þarf að sig til endur-
skoðunar
Allt það sem þú nefnir, svo sem lág
Þótt árangurinn sé ekki
meiri en raun ber
vitni, er ekki við þá að
sakast sem reyna að
koma vitinu fyrir
menn, heldur hina
sem eru í aðstöðu til
að framkvæma þessa
stefnu. Hins vegar
þurfum við öll að líta í
eigin barm og spyrja
hvernig getum við gert
þetta betur. Og hér
þarf verkalýðshreyfing-
in að taka sjálfa sig og
öll sín skipulagsform
til endurmats og skoð-
unar.
laun óásœttanlegar skattkerfishreyt-
ingar og fleira, er það ekki um leið
áfellisdómur yfir ykkur sem haftð ver-
ið íforystu fyrir baráttu launafólks?
“Mér finnst það ekki, mér þykir
ósanngjamt að vera með ásakanir á
hendur þeim sem era öllum stundum
að reyna að breyta þessu í gagnstæða
átt og hafa jákvæð áhrif, reyna að
hafa áhrif á atvinnurekendur, stjóm-
völd og almenningsálit með öllum til-
tækum ráðum, rökum og öðrum
þrýstingi. Þótt árangurinn sé ekki
meiri en raun ber vitni, er ekki við þá
að sakast sem reyna að koma vitinu
fyrir menn, heldur hina sem eru í að-
stöðu til að framkvæma þessa stefnu.
Hins vegar þurfum við öll að líta í
eigin barm og spyrja: Hvemig getum
við gert þetta betur. Og hér þarf
verkalýðshreyfingin að taka sjálfa sig
og öll sín skipulagsform til endurmats
og skoðunar. Samtök launafólks
verða að stilla saman strengi sína í at-
vinnumálum, skattamálum, velferðar-
málum og öllu þvf sem snertir grand-
vallarskipulag samfélagsins. Aðeins
með samstilltu átaki getur verkalýðs-
hreyfingin haft áhrif á þróun þjóðfé-
lagsins þannig að hún verði launa-
fólki í hag. Það var þetta sem við átt-
um við á nýafstöðnu þingi BSRB, um
að verkalýðshreyfingin, öll samtök
launafólks í landinu, þurfi að vera
samstíga til framtíðar.
Það sem mér þykir alvarlegast við
það sem er að gerast, að hálfu vin-
semjenda okkar, bæði með áherslum
þeirra við breytingar á launakerfum
og í svokölluðum þjónustusamning-
um er að samkvæmt hinni nýju hugs-
un eru þeir að reyna að firra sig
ábyrgð. Stjómmálamenn eru að því,
til dæmis með þjónustusamningum
og í krafti valddreifmgar, sem þeir
kalla, þar sem forstöðumenn stofnana
og stofnanir eiga að vera ábyrgir með-
al annars fyrir launamynduninni.
Stjómmálamenn era að reyna að setja
ábyrgðina af eigin herðum og yfir á
einstakar stofnanir. Ábyrgðin hlýtur
hins vegar að vera hjá eigendunum,
sama hvort þeir eru opinberir eða
ekki. Inngróið í þessa nýju markaðs-
hugsun og fylgifiskur hennar er aukið
atvinnuleysi. Með því að gefa for-
stöðumanni tækifæri til að ráðstafa að
eigin vild fjármunum sem hann fær,
þá liggur í augum uppi að ef honum
tekst að fækka starfsmönnum er
meira til skiptanna fyrir þá sem eftir
eru. Og reynslan sýnir okkur einnig
að þeir fá meira í sinn hlut sem standa
næst forstöðumanninum. Þannig að
tvennt gerist, starfsfólki fækkar og
launamunur innan stofnana eykst. Það
er athyglisvert að atvinnumálaráð-
herra Svíþjóðar, sem var hér um dag-
inn, sagði að svipaðar launakerfis-
breytingar í Svíþjóð og menn hafa
verið að föndra við hér hefðu leitt til
þess að launamunur milli kynjanna
hefði aukist úr tvö þúsund sænskum,
eða um tuttugu þúsund íslenskum, í
fjöratíu þúsund. Kynjamisréttið jókst
þannig veralega með þessum breyt-
ingum.“
Uppteknir að búa til
stóra flokka
Ögmundur, ég fœ þá tilfmningu
þegar ég hlusta á þig, að ríkisstjórnin
spilar þannig á ykkur, að þið eruð
endalaust i vörn og náið ekki einni
einustu sókn.
“Hvar liggur línan milli vamar og
sóknar? Við eram að gera tvennt í
senn, við erum að verjast og sækja.
Fyrst og fremst reynum við að hafa
áhrif, okkar málstað til framdráttar.
Það er staðreynd að þessi peninga-
frjálshyggjuhugmyndafræði er orðin
sterk í þjóðfélaginu og það á við um
öll stjórnmálin. Hægribyltingin, eða
frjálshyggjubyltingin, fólst ekki í því
að Sjálfstæðisflokkurinn yrði stærri,
hún fólst í því að allflestir flokkar og
allar stofnanir þjóðfélagsins fóru að
hugsa í þessa veru. Það er þetta sem
raunverulega skiptir máli í þjóðfélag-
inu, hver er hinn pólitíski jarðvegur,
hvar leita menn lausnanna? Það sem
félagshyggjan þarf að gera, er að taka
sig saman í andlitinu og örva pólitíska
umræðu, takast á um ólíkar leiðir,
þegar um ágreining er að ræða og láta
ekki baráttu fyrir auknum formlegum
völdum trufla þetta, en mér finnst
einmitt það vera að gerast. Menn eru
uppteknir við það eitt að búa til stóra
flokka. Á sama tíma er hin pólitíska
umræða vanrækt sem þjóðfélag í gerj-
un þarf á að halda, sérstaklega félags-
hyggjan, sem þarf að leita vaxtasptot-
anna. Það vekur athygli, að í þessum
slag um launakerfið, um þjónustu-
samningana, um þessa för sem marga
langar að leggja upp í til Nýja-Sjá-
lands, þessum hugmyndum er haldið
að okkur, ekki síður úr Ráðhúsi en
ljármálaráðuneyti. Þetta er angi af
sömu hugmyndfræði, enda er búið að
flytja inn sérfræðinga í þessari hug-
myndafræði til að kenna stjómendum
borgarinnar hvemig þeir eigi að bera
sig að við stjómun.
R-listinn breyti um kúrs
Iframhaldi af því sem þú segir og í
Ijósi hvaða flokkar eru í ríkisstjóm og
hverjir ráða borginni, er þá baráttan
við borgarstjóm þér sárari en við
ráðuneytið?
“Já, að sjálfsögðu. Kjósendur vilja
þegar þeir taka afstöðu í kosningum
velja á milli ólíkra valkosta, en þegar
valkostimir reynast ekki eins ólíkir og
kjósendur ætluðu, verða þeir að sjálf-
sögðu fyrir vonbrigðum. Mér finnst
mjög brýnt að R-listinn breyti vera-
lega um kúrs og sinni félagslegum
sjónarmiðum betur en þeir hafa gert
ef þeir ætla að njóta stuðnings kjós-
enda af þessum kanti. Við megum
ekki láta það henda okkur sem gerðist
á Nýja-Sjálandi, þar var það Verka-
mannaflokkurinn sem byrjaði á þessu
öllu, við megum ekki láta nöfn á
flokkum villa okkur sýn, þó þeir kalli
sig fínum nöfnum. Sjáum hvað er að
gerast á Bretlandi, Verkamannaflokk-
urinn þar hefur þráð svo lengi að
komast til valda, að hann er nánast til-
búinn að slátra öllum félagslegum
hugmundum og sjónarmiðum sínum
og er orðinn afspyrnu hægrisinnaður
flokkur. Þá spyr ég, er þetta þess
virði? Sjálfur er ég ekki í nokkram
vafa um að svo er ekki. Við megum
ekki skipuleggja okkur pólitískt
þannig að það slævi pólitíska baráttu
og komi í veg fyrir gagnrýni. Einmitt
þetta virðist vera að gerast í Reykja-
vík. Þar er einkavætt og markaðsvætt
sem aldrei fyrr og þrýst á breytingar á
launakerfum, launafólki í óhag og
gegn mótmælum þess, án þess að um
þetta sé rætt að nokkru gagni á póli-
tískum vettvangi félagshyggjunnar.
Menn era svo uppteknir af því að
styðja sína rnenn, sinn lista að enginn
segir múkk, en óánægjan grefur um
sig og það er slæmt. Menn forðast að
ragga bátnum og smám saman gelda
þeir sig pólitískt. Á endanum standa
Einmitt þetta virðist
vera að gerast í
Reykjavík. Þar er
einkavætt og mark-
aðsvætt sem aldrei fyrr
og þrýst á breytingar á
launakerfum, launa-
fólki í óhag og gegn
mótmælum þess, án
þess að um þetta sé
rætt að nokkru gagni á
pólitískum vettvangi
félagshyggjunnar.
IVIenn eru svo upptekn-
ir af því að styðja sína
menn, sinn lista að
enginn segir múkk, en
óánægjan grefur um
sig og það er slæmt.
menn uppi með tvær stórar fylkingar
sem eru nákvæmlega eins.“
Áður en við hverfum frá verkalýðs-
og kjaramálunum. Þú sagðir áðan að
þú eigir alll eins von á verkföllum
innan þinna raða, áttu í alvöru talað
von á verkföll eftir ekki langan tíma?
“Það getur tvennt gerst í því, það
getur gerst að einhver félög brýni sig
fljótlega og eins að önnur félög
ákveði að bíða haustsins."