Alþýðublaðið - 01.05.1997, Page 14

14
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÍMMTUDAGUR i. MÁÍ í'997
■ Rauöari en allt sem rautt er. Nokkrir þættir um Héðinn Valdimarsson og sameiningarmálin 1936-38
„Það er einn maður í Alþýðu-
flokknum, sem getur e.t.v. gert
flokknum meira gagn en nokkur
maður annar, ef hann vill beita kröft-
um sínum óskiptum fyrir málstað
verkalýðsins, gegn auðvaldinu. Þessi
maður er Héðinn Valdimarsson.
Hann hefur óefað ýmsa merkilega
hæfileika til að bera sem verkalýðs-
fulltrúi, þó ekki væri nema þann, að
hann er einn af þeim fáu, ef ekki sá
eini maður í forustu Alþýðuflokks-
ins, sem hefir fræðilega þekkingu á
kenningum jafnaðarstefnunnar, en
slfk þekking er óhjákvæmilegur
grundvöllur sigursællar markvísrar
verkalýðsbaráttu. “
Þannig skrifaði Halldór Laxness í
grein um sameiningarmál verkalýðs-
flokkanna sem birtist í Rétti í febrúar
árið 1937.
Margir kommúnistar tortryggðu
fáa forystumenn meira í Alþýðu-
flokknum en Héðinn og töldu hann
lengi vel vinna gegn sameiningunni.
Meiraðsegja eftir að Héðinn lagði
fram tillögu á Dagsbrúnarfundi um
tafarlausa sameiningu, var hann sak-
aður um sundrungarpólitík og undir-
mál. „Hér var um aðferð að ræða
sem ekki er óþekkt í Alþýðuflokkn-
um, þegar allt virðist vera að komast
í óefni, að bera fram tillögur, sem eru
lengra til vinstri en öll vinstripólitík,
róttækari, en allt sem róttækt er,
rauðara en allt sem rautt er“, var
skrifað í Rétti.
En meðal kommanna vottaði líka
fyrir efasemdum um sameiningu og
hræðslu við hana. Jafnvel um hásum-
arið 1937 eftir að flokkamir höfðu
skipað nefndir til að gera tillögur um
sameiningarmálin virðast sumir
áhangendur Kommúnistaflokksins
óttast sameiningu. „Alþýðan fer ekki
að leggja niður sína eldri flokka
nema hún hafi tryggingu fyrir því, að
hinn nýi sameinað flokkur, er hún
skapar sér, verði henni traust og
Halldór Laxness. Héðinn eini mað-
urinn í forystu Alþýðuflokksins
sem hefur fræðilega þekkingu á
kenningum jafnaðarstefnunnar.
sterkt vopn í baráttunni við íhaldið
og fyrir lokatakmarki sínu að koma á
sósíalistisku skipulagi hér á landi.“
Nýja línan
Samfylkingarlínan var tiltölulega
ný af nálinni meðal kommúnista. Frá
því að þeir klufu sig úr Alþýðu-
flokknum og mynduðu eigin flokk
1930 hafði margt vatn runnið til sjáv-
ar. Um hríð var flokkur þeirra líkari
ofstækisfullum trúarsöfnuði en
Brynjólfur Bjarnason. Fór til
Moskvu 1935 og sneri heim með
nýja línu.
stjómmálasamtökum og samskipti
þeirra við sósíaldemókrata vom eins
og við erkióvini - enda kölluðu þeir
þá „sósíalfasista". En nú var annað
uppi. Það gerðist nefnilega tveimur
ámm eftir valdatöku nasista í Þýska-
landi að samfylkingarlínan varð ofan
á á 7. þingi Alþjóðasambands komrn-
únista, Komintem í Moskvu 1935.
Þar voru þeir fulltrúar fslendinga;
Einar Olgeirsson og Brynjólfur
Bjamason og komu heim fagnandi
með nýja línu, nú þyrfti að sameina
alla hina vinnandi þjóð íslands í eina
Einar Olgeirsson. Varð um hríð
vinur Héðins en snérist gegn hon-
um örfáum mánuðum síðar.
volduga fylkingu.
Stórbrotinn foringi
Annars var Héðinn Valdimarsson
ekki mikill sameiningarsinni til að
byrja með í Alþýðuflokknum. En
vonbrigði með kosningaúrslitin í
þingkosningum 1937 breyttu afstöðu
hans .
Héðinn var stórbrotinn alþýðufor-
ingi og í ýmsu mótsagnakenndur.
Hann var umsvifamikill atvinnurek-
endi, hann var formaður Dagsbrúnar,
varaformaður Alþýðuflokksins og
þar með Alþýðusambandsins og sat á
þingi fyrir flokk sinn. Hann var full-
trúi hinna vígreifu ungu Alþýðu-
flokksmanna og líklegur til að verða
um langan tíma einn helsti forystu-
maður flokks og hreyfingar.
Hann hafði kynnst jafnaðarstefn-
unni á námsárum sínum og hafði eins
og fleiri róttæklingar mikið samband
við Jónas frá Hriflu á þeim árum, en
Jónas átti þátt í stofnun Alþýðu-
flokksins árið 1916. Umhugsunar-
efni er að Jónas frá Hriflu hafði lagt
sig í líma við að fá Héðinn Valdi-
marsson til að verða ritstjóri Tímans
árið 1917. í samræðum þeirra kom
hins vegar fram skoðanaágreiningur
þar sem Héðinn var skólaður róttæk-
ur sósíalisti en Hriflu-Jónas á annarri
línu enda þá farinn að hugsa meira