Alþýðublaðið - 01.05.1997, Blaðsíða 16

16
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR1997
ALÞVÐDBLAÐIÐ #
.... ~
fjindiem Alpjijllokkslns og'
alþýöasamtakanoa lagoo slerl
Alpýöuflokkurinn hefir beðið
mikinn hnekkii Reykjavlk.
Upprelsnarnenn hala ifi
Af forsíðum Alþýðublaðsins má
lesa „drarnað" í atburðarásinni.
Kosningaúrslitin í Alþingiskosn-
ingunum 1937 urðu Héðni mikii
vonbrigði og urðu til þess að hann
gerðist einlægur sameiningar-
sinni. Málgagnið var ekkert að
draga af því þegar það greindi frá
kosningaúrslitunum.
ALÞYÐDBLpiÐ $
lameiolo; alpjðeooar I elao llokk gelor
irðið að vcrsleika þaon 1. desember o.k.
Sveiflurnar voru miklar í
sameiningarferlinu 1937. Þær
komu stundirnar sem Alþýublaðið
var verulega bjartsýnt um árangur
af sameiningarviðleitni.
Aj,ÞYBJPBl#JP #
Stríðni í pólitíkinni? 17. nóvember
er eins og verið sé að egna
kommana til átaka.
alþYðdblaðið*
fjlllríiriiH uiMtttl I gær með
uttroii alttitOuu liitlglDlegai
FaslslasljMi I Blatala
lelnrtggliagiDgaailklDiD
Drlœtilllir olæframaðir
7. janúar 1938. Það virtist koma
hægfara arminum í Alþýðuflokkn-
um í opna skjöldu er Héðinsmenn
knúðu fram samþykki fulltrúaráðs
verkalýðsfélaganna í Reykjavík
fyrir sameiginlegu framboði
verkalýðsflokkanna í bæjar-
stjórnarkosningunum í janúarlok
1938.
ALÞÝBmAÐIÐ
ítefna Alpýðufl. er óbreytt,
>ótt hann styðjl samélgln-
egan llsta viðkosningamar
Japonlr Dilspyrma á
brezkam Iðsreglomðni
Það var með bersýnilegri tregðu
sem margir Alþýðuflokksmenn
studdu sameiningarlistann í
Reykjavík í bæjarstjórnarkosn-
ingum í janúar 1938.
amir notfærðu sér þetta óspart og í
rauninni var eins og væri verið að
bjóða fram klofinn lista. Þetta van-
traust var síðan lesið upp úr kjör-
kössunum, - það vantaði á þriðja
hundrað atkvæði upp á það sem
flokkamir höfðu fengið í síðustu
bæjarstjómarkosningum í Reykjavík.
Fimm fulltrúar vom kosnir af listan-
um, Sjálfstæðisflokkurinn fékk 9 og
framsókn 1. Hins vegar fengu sam-
einingarlistamir á landsbyggðinni
víða mjög góða útkomu t.d. á Siglu-
firði, ísafirði, Norðfirði, í Hafnarfirði
og víðar unnu verkalýðsflokkamir
hreinan meirihluta saman.
Héðinn rekinn
Héðinn var sakaður um laka út-
komu sameiningarlistans í Reykja-
vík. Alþýðublaðið lagðist í víking
gegn Héðni, blað eftir blað í kjölfar
kosninganna 30. janúar 1938. „Er
svo var komið að varaformaður
flokksins var farinn að vinna með
kommúnistum gegn sínum eigin
flokki, þótti mörgum auðsætt að við
slíkt yrði ekki lengur unað. Héðinn
Valdimarsson var algerlega hættur að
hlíta flokksaga og fór því fram sem
honum sýndist," skrifar Stefán Jó-
hann í endurminningum sínum.
Héðinn sagði svo frá: „9. febrúar
bauð Jón Baldvinsson mig á sam-
bandsstjómarfund og hafði hvorki ég
né Jón Guðlaugsson þá vitað um
neina sambandstjómarfundi langan
tíma heldur voru eingöngu haldnir
klíkufundir af hægri manna hálfu.
Fyrir fundinn óskuðu þeir að tala við
mig, Jón Baldvinsson, Stefán Jóhann
og Haraldur Guðmundsson og var
það erindið að sýna mér ákæmskjal
og tillögu um brottrekstur minn úr
flokknum og spyrja mig um, ef það
væri tekið aftur, hvort ég vildi lofa
því að hætta við allar tilraunir til að
sameina verkalýðsflokkanna í einum
flokki....Var síðan gengið á aftöku-
stað sambandsstjómar og tillaga Jóns
um brottrekstur samþykkt með 12.
gegn 4 atkvæðum."
Vinstri armurinn í
burtu
Alþýðuflokkurinn í Reykjavík -
Jafnaðarmannafélag Reykjavíkur
700 manna félag undir forystu Héð-
ins var rekið úr flokknum nokkrum
dögum síðar, 21. febrúar. Þannig var
vinstri armurinn að fara enn einu
sinni úr flokknum.
Þegar Einar Olgeirsson fer yfir
sameiningarferlið í ársbyrjun 1938
vísar hann til fmmkvæðis Héðins
með tillögunni frægu. Það hafi hins
vegar verið hótanir um klofning frá
hægri í Alþýðuflokknum undir for-
ystu Jóns Baldvinssonar og Stefáns
Jóhanns sem hefði komið í veg fyrir
sameininguna í nóvember 1937. Og
fleira bættist við „Var nú Alþýðu-
blaðið miskunnarlaust notað sem
klofningsmálgagn, og meinaði Héðni
að birta grein eftir hann um svikin.
„9. febrúar ákvað meirihluti Alþýðu-
sambandsstjómarinnar að reka Héð-
inn Valdimarsson úr Alþýðuflokkkn-

Vilmundur Gylfason:
Sveik Héðinn?
Héðinn Valdimarsson hefur
fengið ósanngjaman sögu-
dóm. I raun og vem hefur
enginn orðið til þess að verja
hann. Hann yfirgaf Alþýðu-
flokkinn 1938 eftir hörð og
óvenjulega illvíg átök. Hann
tók lið með sér, gerði banda-
lag við Kommúnistaflokk Is-
lands, Einar Olgeirsson og þá
félaga. Þeir stofnsettu nýjan
stjómmálaflokk, Sameining-
arflokk alþýðu, Sósíalista-
flokkinn. Hugmynd Héðins
var að gera þetta að stórum
vinstri flokki, þar sem lýð-
ræðisjafnaðarmenn hefðu
hreinan og kláran meirihluta,
en kommúnistar væru miimi-
hlutahópur, sem hefðu völd til
samræmis við fylgi. Því má
ekki gleyma að þetta var ekki
prívatskoðun Héðins Valdi-
marssonar. Erlendir flokkar
sem íslenskir vinstri menn
horfu til, voru nákvæmlega
svona byggðir upp. Þannig
voru bæði norski og breski verkamannaflokkurinn. Slíkan flokk vildi
Héðinn Valdimarsson stofna.“
Vilmundur Gylfason skrifaði svo 1981 en í greinum fyrst í Alþyðu-
blaðinu og síðan í Nýju landi fjallaði hann um Héðinsmál þannig að
engum duldist líkingar við samtímaviðburði í Alþýðuflokknum. Meðal
þess sem er merkilegt við þessi skrif Vilmundar er hann kveðst vita til
þess að Héðinn hafi sóst eftir því að komast aftur til liðs við Alþýðu-
flokkinn en heiftin hafí enn verið svo mikil að því hafi verið hafnað.
Þetta er m.a. rifjað upp í stjómmálasögu Vilmundar Gylfasonar eftir
Jón Orm Halldórsson: Löglegt en siðlaust.
Vilmundur Gylfason. Héðinn hefur
fengið ósanngjarnan sögudóm.
Vildi stonfa stóran vinstri flokk þar
sem lýðræðisjafnaðarmenn hefðu
hreinan og kláran meirihluta en
kommúnistar væru minnihlutahóp-
ur með völd í samræmi við fylgi.
Mesti örlagapólítíkus íslandssögunnar? Héðinn Valdimarsson forstjóri BP, formaður Dagsbrúnar, og vara-
formaður Alþýðuflokksins, var mikilhæfur leiðtogi og naut mikllls stuðnings í sameiningarviðleitni sinni. Hann
var skólaður jafnaðarmaður. Móðir hans var brautryðjandi í kvenréttindabaráttu og systir hans Laufey
Valdimarssdóttir tók við af henni og var jafnframt í forystu jafnaðarmannaflokksins.