Alþýðublaðið - 06.05.1997, Side 2

1
2
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Á sigurbraut
-samstarf jafnaðarmanna
Hinn glæsilegi kosningasigur Verkamannaflokksins í Bretlandi
hefur hríslast um löndin og fréttakýrendur keppast við að skýra sigur-
inn. íhaldsmenn hafa í mörgum ríkjum á Vesturlöndum farið með
völdin í á annan áratug og það er fyrir löngu kominn tími til að breyta.
Gegndarlaus og kaldhömruð markaðshyggja þar sem lítt var tekið til-
lit til jafnræðis- og réttlætissjónarmiða hefur leitt til þess að bilið milli
fátækra og ríkra hefur vaxið úr hófi. Breski verkamannaflokkurinn
hafði einnig fundið tón sem átti samhljóm meðal almennings.
Segja má að það sé skyldleiki með sigri jafnaðarmanna í Bretlandi
og kosningasigri demókrata í forsetakosningunum í Bandaríkjunum.
Vinstri menn og frjálslyndir hafa glætt stjómmálin nýju lífi á Vestur-
löndum og víst er að jafnaðarmenn víða um álfur eru að draga lær-
dóma af þessum sigmm og ætla sér stóra hluti í byrjun nýrrar aldar.
Miklu skiptir að sjónarmið frelsis, jafnréttis og bræðralags setji mark
sitt á nýja öld. Frelsisbylgjan hefur risið og hún mun ríða yfir löndin
og sópa burt fomeskju og afturhaldi, sjónarmið jafnréttis og bræðra-
lags em enn á ný á sigurbraut.
Sighvatur Björgvinsson formaður Alþýðuflokksins flutti tímamóta-
ræðu á félagsfundi Jafnaðarmannafélags Eyjafjarðar nú um helgina og
fjallaði um það með hvaða hætti íslenskri jafnaðarmenn gætu náð
sama árangri og skoðanasystkini okkar erlendis. í stuttu máli er for-
sendan sú að íslenskir jafnaðarmenn sameinist. Aldrei fyrr á öldinni
hafa skapast jafn miklir möguleikar og nú á því að sameina íslenska
jafnaðrmenn í breiða og öfluga fylkingu, eins og sagði í stjómmálaá-
lyktun síðasta flokksþings Alþýðuflokksins.
Sighvatur benti á nokkra málaflokka sem samstarf jafnaðarmanna
myndi snúast um: Frelsi og jafnrétti, velferð og öryggi, lýðræði og
valddreifingu, kvenfrelsi og mannréttindi, menntun og mannauð,
menningu og sjálfstæði, samræmda auðlindastefnu, náttúm og um-
hverfisvemd, nýsköpun og framkvæði, alþjóðasamstarf og Evrópu-
samvinnu.
“Þessi tíu baráttumál ættu að geta orðið grandvöllur sameiginlegs
framboðs jafnaðarmanna í næstu Alþingiskosningum. Þau era skýr og
afdráttarlaus. Um þau ættum við öll að sameinast - Alþýðuflokksmenn,
Alþýðubandalagsmenn, Þjóðvakafólk, stuðningsmenn Kvennalistans,
unga fólkið í Grósku, öflin í verklaýðshreyfingunni, sem gera sér ljóst
að hún verður að eiga sér öfluga hreyfingu jafnaðarmanna að bak-
hjarli, jafnaðarmenn utan flokka, frjálslynt fólk og jafnréttissinnað úr
röðum kjósenda Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks - það nýja afl
í íslenskum stjómmálum, sem svo lengi hefur verið beðið eftir og get-
ur orðið til einmitt núna.“
Formaður Alþýðufiokksins hvatti einnig til að sem víðast yrði efnt
til samstarfs jafnaðarmanna við næstu sveitarstjómarkosningar. Auð-
vitað ræður fólkið á stöðunum hvemig framboðum verður hagað í
þeirra sveitarfélögum. „Hins vegar munum við reyna að greiða fyrir
því ef við getum að samstarf jafnaðarmanna um sveitarstjórnarfram-
boð geti komist á þar sem aðstæður leyfa."
Sighvatur Björgvinsson kvað öðra máli gegna um Alþingiskosn-
ingar, - tækifæri væri til að skapa fjöldahreyfingu jafnaðarmanna og
valda kaflaskilum í íslenskum stjómmálum. Aðferðin væri sú að
standa fyrir opnu almennu prófkjöri, einn maður eitt atkvæði. „Bresk-
ir jafnaðarmenn, félagar okkar, unnu sinn stærsta sigur í 150 ár fyrir
nokkram dögum. Þeir gátu það því þeir bára gæfu til þess að standa
saman um nokkur skýr og afdráttarlaus meginatriði. Það getum við
líka gert, því nútímaleg jafnaðarstefna er meirihlutastefna á íslandi
eins og hún reyndist vera í Bretlandi. Okkar verkefni er að virkja þenn-
an meirihhluta með okkur - gera framboð okkar að trúverðugum val-
kosti þeirra fjölmörgu sem eiga með okkur samleið. Því aðeins að við
höfum kjark til þess að endurnýja okkar eigin hreyfingu mun fólkið í
landinu treysta okkur til þess að endurnýja þjóðfélagið. Fólkið treystir
okkur ef við treystum því. Það er lykillinn að sameiginlegum sigri
okkar allra á vordögum 1999. Látum öfluga hreyfingu jafnaðrmanna
verða leiðarljós þessarar þjóðar inn í nýja öld.“
Steindór Steindórsson
I dag er borinn til grafar einn af hinum miklu skólamönnum lands-
ins. Steindór Steindórsson skólameistari, náttúrafræðingur og fjöl-
fræðingur setti sterkan svip á menningarlífið á íslandi um sína tíð.
Hann fæddist í Eyjafirði og ól þar allan sinn aldur sem spannaði á tí-
unda tug ára. Steindór var svipmikill og eftirminnilegur skólamaður,
hann auðgaði menningarlíf þjóðar sinnar með rannsóknum og ritstörf-
um bæði í fræðigrein sinni sem og öðram þjóðlegum fræðum. Hann
stóð djúpum rótum í hefð hins norðlenska skóla, arftaki fræðimanna á
borð við Stefán Stefánsson og Ólaf Davíðsson.
Steindór Steindórsson gekk snemma til liðs við hreyfingu jafnað-
armanna og var traustur liðsmaður alla tíð. Að leiðarlokum kveður Al-
þýðublaðið merkan samtímamann og góðan samherja og vottar að-
standendum hans samúð sína.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. MAÍ 1997
s k o ð q n i r
■ Lífeyrissjóðafrumvarpiö
Veikari staða á vinnumarkaði
Um áratugaskeið hefur verkalýðs-
hreyfingin barist fyrir rétti til þess að
gera kjarasamninga, sem tryggja ein-
staklingum lágmarksréttindi á vinnu-
markaði. f þessum stóru samningum
er samið um kaup, vinnutíma, veik-
indarétt, lífeyrisrétt o.fl.. Lengi hefur
staðið í stappi hvar skarist svið kjara-
samninga annars vegar og ráðningar-
samninga og/eða fyrirtækjasamninga
hins vegar. Ég ætla ekki að blanda
mér í þær deilur en tel, að mikilvægt
sé, að jafnræði sé tryggt með aðilum.
Það er erfitt í framkvæmd þar sem
annars vegar á í hlut sá, sem ræður
og hins vegar sá, sem sækist eftir
ráðningu. Almennt er viðurkennt, að
jafnræðið verði best tryggt í víðtæk-
um kjarasamningum hvort heldur
þeir eru almennir eða bundnir ein-
stökum fyrirtækjum. Og jafnframt,
að samtök launafólks leggi höfuðlín-
ur og tryggi jafnræði með aðilum.
Raunar er þetta grundvöllurinn undir
tilveru sjálfstæðrar verkalýðshreyf-
Pggortf |
ingar þ.e. sameiginleg hagsmuna-
gæsla fyrir hönd þeirra einstaklinga á
vinnumarkaði, sem ekki hafa efna-
hagslegt vald eða forráð á atvinnu-
tækjunum.
Vinnuveitendur hafa eðlilega sótt
eftir sem mestu svigrúmi til þess að
geta samið beint við sitt starfsfólk
um kaup og kjör. Verkalýðsfélögin
hafa eðlilega óttast, að það þýði lak-
ari kjör og misbeitingu valds á
vinnumarkaði. BSRB hefur t.d. kall-
að kröfu ríkisins um aukið svigrúm
við launaákvarðanir, kröfu um að
mega skammta laun að „geðþótta"
og barist hart gegn. Aðalatriðið er þó,
að það telst til grundvallarmannrétt-
inda í lýðræðisþjóðfélagi að mega og
eiga að semja um atriði eins og þessi
í kjarasamningum. Islenska rfidð er
bundið alþjóðasamningum hér um og
sjálfstætt nýtur þessi réttur vemdar í
stjómarskrá. Ég hef haldið því fram í
skrifum mínum hér í Alþýðublaðið,
að ríkisvaldið hafi markvisst unnið
að því að brjóta undan samningsrétti
verkalýðshreyfingarinnar með laga-
boðum og afskiptum af vinnudeilum.
Núverandi ríkisstjóm er ekki ein um
það þó ótrúlega óskammfeilin sé. Ný
lög um stéttarfélög og vinnudeilur
em gott dæmi og ekki síður lífeyris-
sjóðafmmvarpið. Skoðum það.
Hreint ótrúlegu moldviðri er feykt
upp í kringum þetta mál. Ég held, að
það sé ekki nokkur maður sammála
um það hvert sé „deiluefnið" eða
„aðalatriðið" í málinu. Allt í einu em
sjálfstæðir atvinnurekendur, aðilar
utan stéttarfélaga og örfátt mennta-
fólk í séreignasjóðum orðið aðalfóm-
arlömb laganna. Réttarstaða þessa
fólks hefur aldrei verið á samnings-
sviði almennu verkalýðshreyfmgar-
innar. Iðgjöldum þessa fólks er ekki
ætlað að renna til lífeyrissjóða henn-
ar og þar að auki er um að ræða 3.5%
af heildareignum lífeyrissjóðanna í
landinu og því minniháttar hagsmuni
sé horft til almennu lífeyrissjóðanna.
Þeir eiga þó 96.5% af öllum pakkan-
um. Svo langt er gengið í vitleys-
unni, að ráðist er á Morgunblaðið
fyrir skrif sín um lífeyrismál, sem þó
verður að telja eitt af fáum vitrænum
framlögum í umræðuna. Svo mikið
er víst, að ekki stendur fjármálaráð-
herra fyrir upplýstri umræðu um efn-
ið. Framlag verkalýðshreyfingarinn-
ar er ekki mikið enda er hún í sárum
Hreint ótrúlegu mold-
viðri er feykt upp í kring-
um þetta mál. Ég held,
að það sé ekki nokkur
maður sammála um það
hvert sé „deiluefnið"
eða „aðalatriðið“ í mál-
inu. Allt í einu eru sjálf-
stæðir atvinnurekendur,
aðilar utan stéttarfélaga
og örfátt menntafólk í
séreignasjóðum orðið
aðalfórnarlömb laganna.
eftir síðustu kjarasamninga og raunar
enn á kafi í samningum. Og þá kom-
um við aftur að kjarasamningum og
lífeyrissjóðafrumvarpinu umdeilda.
Ríkisvaldið og vinnuveitendur
gera kröfu til aukins svigrúms við
launaákvarðanir. Þær kröfur hafa
ekki gengið eftir með þeim hætti,
sem þeim hefur líkað. Nú eins og oft
áður skal Alþingi beitt. Það er al-
kunna, að vegna breyttra aðstæðna í
samfélaginu, sem helstar eru lengri
meðalævi, lengri skólavist, lægri eft-
irlaunaaldur og aukið atvinnuleysi
standa sífellt færri inni á vinnumark-
aðnum miðað við þá, sem standa
utan hans. Framleiðnin eykst að
sönnu til þess að halda uppi atvinnu-
lífinu og stofnunum samfélagsins en
á sama tíma fjölgar hinum óvirku.
Hlutverk spamaðar, hvort heldur um
er að ræða lífeyrisspamað eða annan
spamað vex og mun skipta þegar
fram í sækir, úrslitum í afkomu hvers
einstaklings og möguleikum hans til
þess að sjá fyrir sér og sínum. Það
gefur því augaleið, að lögbundin
framlög til lífeyrissjóða, hvort heldur
þau lenda í samtryggingar eða sér-
eignasjóðum munu fara hratt vaxandi
sem hlutfall heildarlauna. Hlutur
þeirra í ráðningarkjörum hvers og
eins verður því innan skamms mikill.
Þetta veit fjármálaráðherra því ný-
lega samþykkti hann fyrir hönd rflds-
ins, að lífeyrisframlag ríkisins verði
11.5% af heildarlaunum í stað 6%
áður. Þetta vita aðrir vinnuveitendur
jafnvel. I þessu ljósi verður m.a. að
skoða lífeyrissjóðafmmvarpið. I
moldviðrinu, sem þyrlað er upp er
launþegum att gegn launþegum, sér-
eignamönnum gegn samtrygginga-
mönnum og athyglin tekin af því, að
þegar veðrinu slotar og moldin sest
munu hinir mörgu og smáu aftur hafa
tapað. Meira molnað utan af gildi
kjarasamninga, hlutverki verkalýðs-
félaga og samhjálpar í íslensku sam-
félagi. Einstaklingsbundnir ráðning-
arsamningar um lífeyrissjóðafram-
lög, sem renna inn á bundna banka-
reikninga munu verða á næstu ámm
og áratugum það sem tekur við þeg-
ar lágmarkstöxtum kjarasamninga
sleppir. Kjarasamningarnir munu
festast tryggilega á botninum og
missa gildi sitt sem viðmiðun fyrir
alla nema þá, sem minnst mega sín.
Þetta nýja launakerfi verður flókið,
ógagnsætt, geðþótta- og leyndar-
dómsfullt eða nákvæmlega það, sem
ekki hefur tekist að fá verkalýðs-
hreyfinguna til að samþykkja til
þessa. Enn og aftur sannast, að það
sem ekki tekst að beygja verkalýðs-
hreyfinguna undir í kjarasamningum
er hún svínbeygð undir með lögum
frá Alþingi. Þá er mikils um vert, að
hafa valið hentugan tíma og kunnað
að deila og drottna. Það hefur svo
sannarlega tekist í meðferð þessa
mikilvæga máls því lambið veit ekki
enn, að það er aðalrétturinn í kvöld-
verði úlfanna.
Höfundur er formaöur frkv.stjórnar
Alþýöuflokksins.